مسائل اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، هنری، و موارد اینچنینی در شهرها و روستاها نیاز به نظارت حداکثری دارد تا جامعه دچار بحران نشود.
این امر تنها با مشارکت شهروندان صورت می‌پذیرد، چراکه آنان بیش از هر نهاد و ارگانی به امور کشور و معضلات شهر و روستای خود آگاهند.
در این راستا از سال 77 نهادی برخاسته از نمایندگان مردم و رای آنان به منظور آبادانی شهرها و روستاها شکل گرفت تا با در دسترس بودن اعضای این نهاد برای شهروندان و هم‌فکری گرفتن آنان از مردم، اداره شهرها آنگونه که شایسته است میسر شود و خدمات‌رسانی دولت به شهروندان مطلوب‌تر صورت گیرد.
شورای شهر و روستا به عنوان نهادی تصمیم‌گیر با درنظر گرفتن منافع و مصالح مردم بر آن است با ایجاد ساز و کار و بسترسازی مناسب در راستای تحقق شهری زیست‌پذیر قدم بردارد و هم‌گام با دولت درخصوص تحقق معیارهای حقوق شهروندی نقش بسزایی را ایفا کند، از این‌رو شوراهای شهر و روستا به عنوان یکی از عناصر مهم مدیریت شهری در سطح محلی محسوب می‌شوند.
باتوجه به اینکه مشارکت شهروندان در اداره شهر و کشور بسیار حائز اهمیت و از اولویت‌های جمهوری اسلامی ایران است، عمر قانون فعالیت اعضای شوراها هر چهار سال به پایان می‌رسد و مجددا افرادی صاحب‌نظر وارد این عرصه می‌شوند.
انتخابات شوراهای شهر و روستا تنها انتخاباتی در ایران است که بدون نظارت شورای نگهبان برگزار می‌شود. در این انتخابات کار بررسی و رسیدگی به صلاحیت داوطلبان به عهده هیات های اجرایی و نظارت بر انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا است.