برای اینکه بدانیم کودک کار کیست ابتدا باید کودک را بشناسیم. براساس میثاق جهانی حقوق بشر به کلیه افراد زیر 18 سال کودک می‌گویند. این تعریف تقریبا در تمام جهان قاعده‌ای پذیرفته شده است.
ماده 27 این پیمان نیز مقرر کرده است: کودکان باید از سطح زندگی که تامین کننده رشد جسمی، ذهنی و اجتماعی آنها است، برخوردار شوند.
اما کودک کار کیست؟ کودکان کار افرادی هستند که با وجود داشتن سن کمتر از 18 سال به صورت تمام وقت و حتی در غالب موارد بیشتر از ساعات کاری معمول و عرفی به کار گمارده می‌شوند. این کودکان معمولا در قبال کاری که می‌‌کنند دستمزد اندکی دریافت کرده در حالی که به دلیل شرایط معیشتی خانواده ناچارند در شرایطی نامتناسب با سن خود کار کنند. قاعدتا چنین کودکانی نمی‌توانند از مواهب ماده 27 پیمان‌نامه حقوق کودک برخوردار شوند. دقیقا به همین علت کار کودک نزد بسیاری از کشورها و سازمان‌های بین‌المللی فعالیتی استثماری تلقی می‌شود.
کار کودک در جهان از کار در مزارع، کارخانه‌ها، معادن تا روسپیگری و دستفروشی را در بر می‌گیرد. در جامعه ما اما تلقی مردم از کودک کار چندان درست نیست. بسیاری از شهروندان این کودکان را متعلق به باندهایی می‌دانند که آنها را برای دزدی یا سایر بزه‌های اجتماعی در نظر می‌گیرند این درحالی است که با وجود چنین گروه‌هایی اما به صورت معمول و در غالب موارد کودکان کار به دلیل فقر معیشتی و فرهنگی خانواده و عدم موفقیت دولت‌ها در توانمند‌سازی خانواده‌ها ناچار به کار و بازماندن از جهان کودکی و آموزش شده و سلامت روحی و جسمی‌شان به خطر می‌افتد.
از سوی دیگر به صورت معمول اصطلاح کودک کار در جامعه ما، تنها کودکانی را به ذهن متبادر می‌کند که در خیابان‌ها به کار دستفروشی، زباله‌گردی، خوانندگی و نوازندگی یا حتی تکدی‌گری مشغولند، این در حالی است که انواع دیگری از کودکان کار در کشور ما وجود دارند که مانند کودکان کار در خیابان به کسب درآمد مشغولند اما به این دلیل که در مقابل چشم نیستند وجودشان مورد غفلت قرار می‌گیرد.
کودکان کار در کارگاه‌ها (کارگاه‌های زیرزمینی یا مغازه‌ها و حجره‌ها) و کودکان کار خانگی از جمله این کودکان هستند. مورد اخیر کودکانی هستند که در کنار خانواده و در خانه‌ها مشغول به کارند و علیرغم اینکه به نظر می‌رسد از نظر محیط کار در امنیت بیشتری قرار دارند اما به اندازه کودکان کار در خیابان از آموزش بازمانده و سلامتشان در خطر است. این گروه از کودکان اغلب اوقات شاید حتی دستمزدی هم بابت کار خود دریافت نکنند.
با توجه به تبعات منفی کار کودک و به خطر افتادن سلامت جسمی، روحی و حتی اخلاقی این کودکان روز 22 خرداد ماه هر سال برابر با 12 ژوئن در تمام کشورهای جهان روز منع کار کودک اعلام شده است.
کشور ما هم پیمان‌نامه حقوق کودکان را امضا کرده و ملزم به رعایت مقررات موجود در این میثاق است. با این حال نگاه قوانین ما به موضوع کار کودک متفاوت بوه است. ماده 79 قانون کار ایران تنها اشتغال به کار کودکان زیر 15 سال را ممنوع دانسته است، از سوی دیگر بر اساس این قانون کارگران شاغل در کارگاه‌های خانوادگی که کارفرمای آنها، همسر یا بستگان و خویشاوندان نسبی درجه یک باشند، مشمول قانون کار نیستند در نتیجه حداقل سن کار در مورد چنین کارگرانی رعایت نمیشود.
همچنین بر اساس قانون کار اگر کارفرما کودک زیر 15سال را به کار بگیرد، متخلف خواهد بود و برای نخستین بار مجازات نقدی، بار دوم مجازات نقدی و حبس و بار سوم علاوه بر این موارد، کارخانه یا کارگاه پلمپ و پروانه کار فرد متخلف ابطال خواهد شد.
ماده 84 قانون کار نیز پیش‌بینی کرده است که در مشاغل و کارهایی که ماهیت آن برای سلامتی یا اخلاق کارآموزان و نوجوانان زیانآور است، حداقل سن کار 18 سال تمام خواهد بود که تشخیص این امر با وزارت کار و امور اجتماعی است.
به نظر نمی‌رسد که این قوانین بتواند مانعی محکم در برابر کار کودک و آسیب‌های ناشی از آن باشد.