بساط فساد با شماره تلفن جمع نمی‌شود!

جامعه ۲۴  رئیس کمیته شفافیت شورای ششم شهر تهران دیروز، ششم مهرماه در صحن علنی پارلمان شهری از لزوم ایجاد سامانه‌ای سریع برای کشف فساد در شهرداری تهران گفت. احمد صادقی تاکید کرد در چند روز اخیر خبر‌هایی درباره وقوع برجسته فساد در بعضی مناطق و سازمان‌های شهرداری که همچنان مدیران فاسد آن‌ها را اداره می‌کنند، شنیده است و به همین خاطر هم لازم است تا شهرداری در اسرع وقت نسبت به راه‌اندازی سامانه کشف فساد اقدام کند تا به این واسطه بتوان از منزلت و آبروی باقی کارکنان شهرداری حفاظت کرد. این عضو شورای شهر تهران اعلام کرد تا پیش از آغاز به کار این سامانه، شهروندان می‌توانند از طریق شماره تماس تلفنی، فساد را افشا کنند. اکنون پرسش اینجاست که آیا ایجاد سامانه تازه و اعلام شماره تلفن برای گزارش‌دهی می‌تواند منجر به کاهش فساد در بدنه عریض و طویل شهرداری تهران شود؟

احمد صادقی دیروز در چهاردهمین جلسه شورای شهر تهران در تذکری که آن را خطاب به اعضای شورای ششم قرائت می‌کرد، گفت: «این تذکر را جهت سرعت بخشی به تغییرات و برخورد قاطعانه با تخلفات به مدیریت شهری دهم و هشدار دهم که علم به تغییر بعضی مدیران باعث بی‌تفاوتی به رفتار‌های دقیقه نود آقایان نشود.» او در ادامه اعلام کرد که مبارزه با فساد، حرکتی انقلابی و جهادی می‌طلبد.

او در ادامه از کلید واژه آتش به اختیار برای مقابله با رفتار افرادی استفاده کرد که به هویت شهرداری تهران ضربه می‌زنند. صادقی در ادامه تاکید کرد، شهرداری تهران باید در اسرع وقت نسبت به راه‌اندازی سامانه‌ای تحت عنوان سامانه کشف فساد اقدام کند. او هدف از ایجاد این سامانه را کشف فساد برای دریافت اخبار و کشف پیام‌های مرتبط با موضوع تخلفات دانست و گفت: «تا زمان راه‌اندازی این سامانه، همکاران عزیز شهرداری و مردم شریف می‌توانند موضوعاتی از قبیل ترک فعل، صدور دستورات خلاف قانون، باند‌بازی، تغییر کاربری، واگذاری املاک به صورت بلند مدت به افراد و مجموعه‌های خاص، موافقت با تغییر و تخریب باغات، دریافت رشوه، استخدام نیرو خلاف بخشنامه‌ها، ارتشا و… را به بنده اطلاع دهند تا موارد را با تمام قوا و در اسرع وقت از طریق شورای اسلامی شهر و سایر نهاد‌های مربوطه پیگیری و گزارشش را به سمع و نظر شهروندان برسانم.» او تاکید کرد برخورد با فساد باید از حالت نمایشی خارج شود و سریع‌السیر اتفاق بیفتد.

در راستای همین هدف، صادقی شماره تلفنی را اعلام کرد تا شهروندان بتوانند از طریق ارسال پیام یا از طریق شبکه‌های مجازی داخلی به این شماره ۰۹۳۹۹۸۰۳۰۰۹، رئیس کمیته شفافیت را از جزئیات تخلف رخ داده، آگاه کنند. صادقی درحالی این تذکر را خطاب به صحن شورای شهر تهران مطرح کرد که در دوره مدیریت شهری پنجم، طرح و لایحه توامان با هم «حمایت از سوت‌زنی» تصویب و «سامانه شفافیت» را هم راه‌اندازی شدند. با این وجود به نظر می‌رسد که شورای ششمی‌ها سامانه شفافیت فعلی را کافی نمی‌دانند و به دنبال راه‌های دیگری برای افشای فساد در شهرداری تهران می‌گردند. پرسش اینجاست که آیا این روش گزارش‌دهی می‌تواند به کاهش فساد در سیستم عریض و طویل مدیریت شهری تهران منجر شود.

بیشتر بخوانید: اعضای شورای ششم شهر تهران در باغ نیستند؟/ رییس کمیسیون شهرسازی: ماده ۱۰۰ ربطی به مجلس ندارد!

حسین ایمانی‌جاجرمی، جامعه‌شناس شهری در پاسخ به این پرسش به روزنامه «پیام‌ما» می‌گوید، بعضی از فساد‌ها در شهرداری تهران ساختاری است و بعضی قرارگذاری‌های اشتباه باعث چنین نتایجی شده است: «پیش از استفاده از ابزار‌ها باید دید شورای شهر و شهرداری چه درکی از فساد دارند. آیا تعریفشان از فساد مانند دیدگاه‌هایی که تاکنون بوده، تقلیل‌گرایانه است؟ و صرفا تصور می‌کنند، صرفا چند نفر در سیستم وجود دارند که با برخورد آن‌ها می‌توان مشکل فساد را حل کرد؟»

این جامعه‌شناس با تاکید بر اینکه موضوع فساد، پیچیده و چند بعدی و تخصصی است و با یک یا دو ابزار حل نمی‌شود، می‌گوید سوت‌زنی ابزار معمولی برای شناسایی فساد است، اما تنها خبردادن کفایت نمی‌کند: «آنچه مهم است این است که خلا‌های سیستم شناسایی شوند و سازوکاری تعریف شود تا به این واسطه بتوان بساط فساد را جمع کرد.»

ایمانی جاجرمی تاکید می‌کند در غیر این صورت افراد در سیستم به سمتی سوق پیدا می‌کنند که دائما می‌خواهند مچ‌گیری کنند: «این مساله روی روحیه کارکنان و مدیران شهرداری هم اثر منفی می‌گذارد، اکنون شهرداری نمره خوبی در شاخص‌های اعتماد مردم ندارد، به همین دلیل مکرر در بوق فساد دمیدن، عواقب خوبی ندارد. در شورای اول هم فردی بود که مدام می‌گفت شهرداری فاسد است، با گفتن او فساد از بین نرفت. مدیریت شهری هم ناکارآمد شد.»

چرا فساد‌های شهری افشا نمی‌شود؟

این جامعه‌شناس شهری با اشاره به جزئیات تذکر اعلام شده، می‌گوید فساد با توافق دو نفر صورت می‌گیرد و «بسیاری از موارد فساد مانند پرداخت رشوه، برای دو طرف منافع دارد به همین دلیل هم فرد آن را اعلام نمی‌کند. در حالتی دیگر ممکن است افشای فساد برای فردی که آن را اعلام می‌کند، هزینه داشته باشد و به همین دلیل هم ساکت می‌شود، یا ممکن است فردی فساد اعلام کند، اما بعد از آن ابزاری برای برخورد با فرد خاطی وجود نداشته باشد و دردسری برای فردی که فساد را افشا می‌کند، ایجاد شود.»

مساله دیگری که می‌تواند برای افشاکنندگان فساد در سیستم دردسر به بار آورد، «خویشاوند سالاری» یا نپوتیسم است که بسیاری بر این نظرند که مصداق آن در شهرداری تهران نیز وجود دارد و به واسطه همین مساله نمی‌توان دست به افشای فساد زد. به عقیده ایمانی جاجرمی، «شبکه‌های غیررسمی در سازمان وجود دارند که معمولا با هم قوم و خویشند. معمولا بخش قابل‌توجهی از استخدام‌ها شبکه‌ای است؛ بنابراین شما با یک فرد طرف نیستید و شبکه از فرد حمایت می‌کند و اگر فسادی را از فردی افشا کنید، راه به جایی نمی‌برید. مردم این را فهمیدند که نمی‌توانند با کارمندان فاسد برخورد کنند، چون سیستم‌ها شبکه‌ای هستند.»

این جامعه‌شناس در ادامه با اشاره به اینکه سامانه‌هایی برای افشای فساد در شهرداری ایجاد شده است، معتقد است که باید آن چیزی که سابقا ایجاد شده را مجدد به کار گرفت و خطا‌های آن را رفع کرد.