تکذیب اوضاع نامناسب نظافت تهران/ جمع‌آوری زباله؛ در تهران روزی ۳ بار در آتن ماهانه ۱ بار

جامعه ۲۴- تهران هیچگاه همانند کلان‌شهرهایی، چون اصفهان و مشهد تمیز نبوده است. شرایطی که فارغ از جمعیت چند میلیونی آن به نحوه مدیریت پسماند پایتخت نیز بازمی‌گردد. در سایر کلان‌شهر‌ها شهرداری یک روز درمیان در ساعت ۹ شب زباله‌های خانه را جمع می‌کند و اگر کسی دیرتر از زمان تعیین شده زباله‌اش را دم درب خانه‌اش قرار دهد احتمالا اگر گربه‌ها چیزی باقی گذاشته باشند حدود ۴۸ ساعت باید منتظر ماشین جمع‌آوری زباله بماند.

این رویه جمع‌آوری زباله سبب شده تا اساسا در این شهر‌ها با معضلی تحت عنوان زباله‌گرد که با نیمی از تن وارد مخازن زباله می‌شوند وجود نداشته باشد و همزمان شهر نیز بسیار تمیز باشد، زیرا راه‌های تجمع کیسه‌های زباله در این شهر‌ها مسدود شده است.

تهران نیز تا مدت‌ها چنین رویه‌ای داشت، اما نگاه تجددخواهانه محمدباقر قالیباف شهرداری اسبق تهران نسبت به شهر سبب جانمایی مخازن زباله در هر معبر و آغاز آشفتگی مدیریت پسماند تهران شد. عادت خروج زباله راس ساعت ۹ از منزل از سر تهرانی‌ها افتاد و آن‌ها در هر ساعت از شبانه روز اقدام به انداختن کیسه‌های خود به درون مخازن کردند. حالا دیگر مخازن خالی نبوده و همیشه کوهی از زباله در داخل و اطراف آن‌ها جمع شده بود.

از آنجایی که تجمع زباله برای مدت طولانی در روز سبب معضلاتی چون هجوم حیوانات موذی، بوی بد و آشفتگی شدید ظاهر شهر می‌شد، شهرداری تصمیم گرفت تا در برخی مناطق به جای یک مرتبه، سه مرتبه زباله را جمع‌آوری کند، موضوعی که هزینه هنگفتی به مدیریت پسماند شهر تحمیل کرد.

قد علم کردن گروه‌های پیمانکاری علیه شهرداری تهران

اما این تمام ماجرا نبود، با توجه به ایجاد شرایط اسفبار در صورت جمع آوری نشدن زباله، حالا دیگر پیمانکاران، مهره‌چینان جدید مدیریت پسماند در سطح شهر بودند که در صورت تامین نشدن خواسته‌هایش از سوی شهرداری، عقب کشیده و شهر را با انبوهی از زباله رها می‌کردند. به مرور این گروه تبدیل به صنف پرقدرتی شدند که می‌توانستند با اتحاد علیه شهرداری شورش کرده و به خواسته خود درباره رقم قرارداد و یا تعدیل و تغییر چارچوب‌ها و عوارض برسند.

شکل‌گیری گروه‌های پیمانکاری پرقدرت سبب شد تا شهرداری تهران برای از دست ندادن پیمانکار در بعد نظارتی خود کم بگذارد و در نقاطی که پیمانکار به درستی وظیفه نظافت را انجام نداده که اغلب مربوط به مناطق محروم می‌شد روزگار را بدون اصلاح شرایط از سر بگذارند. به اضافه اینکه این گروه‌ها در سایه نبود نظارت دست‌اندازی‌های زیادی نیز به زباله‌های ارزشمند کرده و بخش زیادی آنچه باید به ایستگاه‌ها می‌رسید، سر از بازار درآمدی دلالان بازیافت زباله در می‌آورد.

بیشتر بخوانید: از مافیای زباله و تجارت طلای کثیف چه می‌دانیم؟

در کنار این شرایط آشفته به مرور معضلی، چون زباله‌گردی نیز شکل گرفت، معضلی که ارتباط مستقیمی با دلالی زباله در سطح شهر داشته و به مرور تحت تاثیر سود درآمدی هنگفت برای ژنرال‌های زباله‌خواری، تعدادشان نیز در شهر زیاد و زیادتر شد.

از طرفی زمینه‌سازی برای تفکیک زباله‌ تر و خشک نیز بعد از سال‌ها آموزش همگانی به دلیل نبود بسته‌های موثر برای اجرایی کردن آن نتیجه نداده و عملا صنعت پسماند تبدیل به صنعتی هزینه‌بر بدون سود مالی مناسب برای شهر تهران شد.

از همه این موارد که بگذریم سردرگمی در نحوه دفن زباله‌های پزشکی، تخطی بیمارستان‌ها از پروتکل‌های بی‌خطرسازی، معضل پسماند‌های ساختمانی که سر از رودخانه‌ها در می‌آورند، وضعیت نامشخص دفن زباله‌های صنعتی و نبود امکانات زیرساخت، وضعیت مدیریت پسماند در تهران را دچار وضع آشفته‌ای کرده بود تا آنکه شورای پنجم شهر تهران مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران را موظف کرد طرحی جامع برای مدیریت پسماند شهر تهران تدوین کند، طرحی که بنا شد تا برای حذف مخازن زباله از سطح شهر راهکار ارائه دهد و همزمان تهران را به تفکیک بالای زباله و درآمدزایی از این محل برساند.

این طرح بعد از گذشت مدت طولانی از تدوین در نهایت فروردین ماه سال جاری در صحن شورای پنجم شهر تهران به تصویب رسید، اما اجرای آن موکول به دوره جدید مدیریت شهری و شهرداری علیرضا زاکانی شد.

آرش میلانی، رییس کمیته محیط‌زیست شورای پنجم شهر تهران، همان زمان در گفتگو با جامعه ۲۴ درباره شرایط اجرایی شدن این طرح گفته بود: «طرح جامع مدیریت پسماند تکالیف مطالعاتی و تفصیلی دارد به این معنی که باید در هر منطقه متناسب با بافت، جمعیت و شرایط بررسی‌هایی صورت گیرد و بعد سایر موضوعات اعم از تغییر چهره مخازن، جانمایی، شیوه تفکیک و جمع‌آوری، جابه‌جایی و دفع اجرایی شود».

به گفته میلانی، برنامه عملیاتی و اجرایی طرح جامع مدیریت پسماند از سال ۱۴۰۲ آغاز خواهد شد و در این مدت طرح «کاپ» به پیشواز طرح جامع رفته و برخی اقدامات را به صورت پایلوت آغاز کرده است. در حال حاضر طرح کاپ در چهار منطقه و شهرک در حال اجرا است و مشکلات آن به مرور استخراج می‌شود. ضعف در مشارکت مردم و به روز نبودن تجهیزات از بزرگ‌ترین مشکلات اجرایی طرح کاپ است. البته تمرکز فعلی طرح کاپ بر روی مجتمع‌های مسکونی بزرگ است که سیستم شوتینگ و سرایدار دارند و می‌شود روند تفکیک زباله را از آنجا با سرعت بهتری آغاز کرد.

علاوه بر آخرین وضعیت اجرایی شدن طرح جامع مدیریت پسماند، شهروندان همچون دوره‌های گذشته از شرایط جمع‌آوری زباله در سطح شهر گلایه دارند و معتقدند مدیریت پسماند در همه مناطق به یک کیفیت نیست.

تهران یکی از تمیزترین پایتخت‌های دنیا است

موضوعی که جلال بهرامی، معاون خدمات شهری و محیط‌زیست شهرداری تهران در گفتگو با جامعه ۲۴ آن را تکذیب کرده و می‌گوید: شهرداری تهران جزو معدود پایتخت‌های دنیا است که روزانه سه بار زباله‌اش را تخلیه می‌کند. در پایتخت کشور‌های غربی هم هفته‌ای یکبار عملیات تخلیه انجام نمی‌شود؛ در نتیجه کثیفی شهر تهران درست نیست. به اعتراف آمار جهانی نیز تهران یکی از تمیزترین پایتخت‌های دنیا است. شهرداری در آتن پایتخت یونان ماهانه یکبار زباله‌ شهر را جمع‌آوری می‌کند. ببینید برخی چگونه زباله‌هایشان را کنار خیابان گذاشته‌اند. ما حد متوسط رو به بالا را در موضوع پسماند اجرایی می‌کنیم.

سرانجام طرح جامع مدیریت پسماند

او در پاسخ به پرسشی درباره سرانجام اجرایی شدن طرح جامع مدیریت پسماند می‌گوید: مطالعات تکمیلی طرح انجام و به شهردار تهران تحویل داده شده است. هر زمانی که شهردار تهران ابلاغ کند، طرح را اجرایی خواهیم کرد، اما قطعا در تمام مناطق تهران به یک شکل اجرایی نخواهد شد.