دام‌های گرسنه بیمار در کمین گله‌های وحشی

جامعه ۲۴ -طاعون هنوز از زیستگاه‌ها بیرون نرفته و مثل گرگی در کمین گله‌های وحشی است. این بیماری ویروسی از اواخر شهریور از دام‌های اهلی به زیستگاه‌های حیات وحش رسید و از کل‌ها، بزها، قوچ‌ها و میش‌ها و جبیر‌ها ده‌ها قربانی گرفت. با اینکه در روز‌های اخیر گفته شده که طاعون نشخوارکنندگان کوچک در مناطقی، چون سالوک در خراسان شمالی روندی کاهشی در پیش گرفته، اما فعالان محیط زیست و کوهنوردانی که برای جمع‌آوری لاشه‌ها به کمک مسئولان مناطق رفته‌اند، می‌گویند با وجود پایان فصل چرا در مراتع، هنوز گله‌های اهلی به طور غیر رسمی در بعضی زیستگاه‌ها حضور دارند. مسئولان محیط زیست و دامپزشکی می‌گویند رد ویروس را باید در همین گله‌ها گرفت که به دنبال کم‌بارشی و ضعیف شدن پوشش گیاهی، راهی زیستگاه‌های حیات وحش شده‌اند.

بیشتر بخوانید: توضیح وزارت بهداشت درباره طاعون نشخوارکنندگان کوچک و عدم انتقال آن به انسان‌

بیماری تا کنون در حیات وحش استان‌های مازندران، البرز و خراسان شمالی شناسایی شده است. بر اساس اعلام سازمان حفاظت محیط زیست، تا ۲۱ مهر، تلفات علفخواران وحشی بر اثر ابتلا به طاعون نشخوارکنندگان کوچک در این استان‌ها بیش از ۱۳۰ راس بوده و لاشه‌های کشف‌شده، جمع‌آوری و برای جلوگیری از شیوع دوباره بیماری در دیگر جانوران، امحا شد‌ه‌اند. به گفته سیامک مسعودی، رییس گروه بیماری‌های حیات وحش در سازمان حفاظت محیط زیست تلفات این بیماری نسبت به سال ۹۹ کمتر بوده است.

در مازندران بر اساس آمار اداره حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست استان تا چهار روز پیش ۲۱ راس کل و بز وحشی بر اثر ابتلا به طاعون تلف شدند. با شیوع این بیماری مثل سال‌های گذشته، مجوز شکار حیات‌وحش صادر نمی‌شود. از سوی دیگر در خراسان شمالی، شمار تلفات حیات وحش در منطقه سالوک شهرستان اسفراین به ۲۸ راس رسیده است. اداره کل حفاظت محیط زیست این استان دیروز اعلام کرده روند ابتلای وحوش منطقه سالوک به بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک کاهشی شده است، اما تلفات همچنان ادامه دارد.

خشکسالی و طاعون

اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی اعلام کرده که تلفات طاعون نشخوارکنندگان بیشتر در جمعیت کل و بز و در بزغاله‌ها یعنی در جمعیت ضعیف و حساس مشاهده شده که «بی‌ارتباط به خشکسالی و نامناسب بودن وضعیت تغذیه حیوان نیست».

حبیب لشکری، معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی به ایرنا گفته در سال‌های خشکسالی حیوان به لحاظ جسمی ضعیف می‌شود از این رو تلاش داریم تا تغذیه دستی وحوش در مناطق مختلف انجام شده و در این زمینه محیط زیست با کمبود اعتبار روبه‌روست. روابط عمومی این اداره هم توضیح داده که رایزنی برای تامین اعتبار از استانداری در حال انجام است و به احتمال فراوان منشا بیماری دام اهلی است که به صورت غیرمجاز در منطقه حضور دارند.

دامپزشکی از دام‌های غیررسمی آماری ندارد

محسن فلاح‌نژاد، رئیس اداره محیط زیست طالقان خبر می‌دهد که تاکنون ۲۶ لاشه علفخواران وحشی در این منطقه کشف و به صورت بهداشتی معدوم شده است.

او می‌گوید دلیل اصلی شیوع بیماری طاعون، بارندگی‌های کم امسال است. «به دلیل بارندگی‌های کم، پوشش گیاهی در شهرستان و حتی استان ضعیف شد و به دنبال آن گله‌داران به سمت طالقان هجوم آوردند.»

به گفته او در لابه‌لای این هجوم دام‌های قاچاقی هم به بیماری دامن زدند. «همه دامدارانی که به طالقان می‌آیند و از ۱۵ اردیبهشت تا ۱۵ شهریور اجازه چرا در مراتع را دارند دارای پروانه رسمی از منابع طبیعی هستند. چراگاه دام آن‌ها مشخص است و هر ساله کوچ می‌کنند و هر دامداری در منطقه خودش که از قدیم پروانه داشته، دامش را به چرا می‌برد.

این میان دامدارانی هستند که پروانه و چراگاه در طالقان ندارند، اما چون جایی برای چرای دام ندارند از مبادی غیررسمی وارد می‌شوند و از آنجا که اخراج آن‌ها از شهرستان زمان می‌برد، احتمال آلودگی هم بیشتر می‌شود. چون آن‌ها غیررسمی هستند، دامپزشکی هم آماری از آن‌ها ندارد که واکسیناسیونشان را انجام دهد.»

به اعتقاد فلاح‌نژاد هیچ دستگاهی در ارتباط با این بیماری قصوری نداشته است. او می‌گوید همه وظایفشان را به درستی انجام داده‌اند، اما گاهی کار به طور صد درصدی انجام نمی‌شود و واکسیناسیون هم از این قضیه مستثنی نیست.

بر اساس توضیح او در این مورد علاوه بر اینکه عده‌ای از دامداران بر اساس عقایدی اشتباه از واکسیناسیون امتناع کرده‌اند، دام قاچاق هم سبب شیوع بیماری شده است. «دام‌های قاچاق که از مبادی غیر رسمی به منطقه وارد می‌شوند، واکسینه نمی‌شوند و خارج از فصل به چرا می‌آیند. این مسئله کار همکاران منابع طبیعی را هم سخت می‌کند. همه این عوامل دست به دست هم می‌دهد و بالاخره اجتناب‌ناپذیر است و بیماری پیش می‌آید.»

خواسته محیط زیست: واکسیناسیون اجباری دام‌ها

این بار سوم است که ویروس PPR به جان علفخواران وحشی طالقان می‌افتد. پیش از این در سال‌های ۹۴ و ۹۷ طاعون نشخوارکنندگان به گله‌های وحشی زد و باعث تلفات گسترده شد. رئیس اداره محیط زیست طالقان می‌گوید یکی از راه‌های جلوگیری از شیوع بیماری کمک اهالی است. او توضیح می‌دهد: «روستاییانی به این دامداران جا می‌دهند و راه ورود را به آن‌ها نشان می‌دهند، دامدارانی که تخلف می‌کنند و دامشان را خارج از ظرفیت چراگاه طالقان به منطقه می‌آورند؛ در صورت انجام دقیق واکسیناسیون و جلوگیری از ورود دام، همراهی نکردن با این روند از سوی مردم می‌تواند جلوی شیوع بیماری را بگیرد. از سوی دیگر منابع طبیعی هم نیاز است در مبادی ورودی سخت‌گیری کند.».

اما خواسته جدی محیط زیست واکسیناسیون اجباری همه دام‌هاست: «همه دام‌هایی که به استان وارد می‌شوند باید واکسینه شوند. اگر دام‌ها در هر مبدایی واکسینه شوند و واکسیناسیون دام جزو الزامات دام برای ورود به شهرستان شود، کمتر شاهد شیوع بیماری خواهیم بود.»

اکنون به گفته فلاح‌نژاد، کانون آلودگی در طالقان مشخص شده و با کمک کوهنوردان لاشه‌ها کشف و امحا شده‌اند. دامپزشکی و منابع طبیعی هم کار خروج دام از منطقه و واکسیناسیون تکمیلی را انجام داده‌اند و کانون بیماری به کنترل درآمده.

او می‌گوید: «از جوامع محلی هم کمک گرفتیم و با کمک یگان و نیرو‌های سازمان بیماری رو به ضعیف شدن می‌رود و امیدوارم در چند روز آینده دیگر اثری از طاعون نباشد. مناطق دیگر طالقان هم پاک است و، چون دیگر هوا سردتر شده و گله اهلی هم در ارتفاعات نیست، امکان شیوع بسیار ضعیف است.»

دامپزشکی: نمی‌توانیم دام عبوری را کنترل کنیم

سعید خانی، رییس اداره دامپزشکی طالقان می‌گوید تا کنون بیشتر از ۵۴ هزار دام در منطقه واکسینه شده‌اند، چیزی حدود ۹۸ درصد. او به «پیام ما» می‌گوید: «امسال طرح ملی ریشه کنی طاعون را در ایران داشتیم. بر اساس این طرح در بازه زمانی ۶ ماه اول سال که باید در چندین سال متوالی تکرار شود، واکسیناسیون انجام شود تا بیماری طاعون ریشه‌کن بشود. امسال قبل از اینکه بیماری در طالقان اتفاق بیفتد، درصد بالایی از دام‌ها را واکسینه کردیم.»

با وجود اشاره محیط زیست به شیوع بیماری طاعون در طالقان از طریق دام‌ها، خانی تاکید دارد که در سطح طالقان هیچ گونه درگیری طاعون در دام‌های اهلی دیده نشده و احتمال انتقال بیماری از دام‌های اهلی منطقه بسیار بعید است. این در حالی است که می‌توان حدس زد بیماری از طریق دام‌های عبوری به حیات وحش منتقل شده باشد.

به گفته او دام‌های عبوری، متعلق به بعضی عشایر کوچ‌رو هستند و، چون از راه کوه می‌آیند چندان قابل کنترل نیستند. خانی ادامه می‌دهد: «ما نمی‌توانیم روی دام‌های عبوری از شهرستان نظارت داشته باشیم. این دام‌ها را با وسیله حمل و نقل نمی‌آورند، که از ما مجوز بگیرند. آن‌هایی که با ماشین و از راه جاده می‌آیند از استان مبدا و مقصد مجوز دارند و در این مجوز واکسیناسیون لحاظ می‌شود، اما در عشایر اینطور نیست، چون از کوه عبور می‌کنند.»

رییس اداره دامپزشکی طالقان از سوی دیگر می‌گوید واکسینه نشدن دام‌ها به دلیل امتناع بعضی دامداران منطقه صحت ندارد و آمار واکسیناسیون همه دام‌ها ثبت شده است. «فکر نمی‌کنم چنین چیزی صحت داشته باشد، چون واکسیناسیون رایگان است و ضرری برای دام ندارد. ضمن اینکه ما با میل دامدار کاری نداریم و هر دامی که بوده واکسینه کرده‌ایم.»