کلاف سردرگم بحران آب در بخش کشاورزی

جامعه ۲۴- سرمشق قرار دادن گاه و بیگاه سبک و سیاق کشاورزی هندوستان که تحت عنوان "انقلاب سبز" حاصل درخوری داشت در ایران نتیجه‌ای معکوس داشته است.

از نظر برخی از مدیران برنامه ریز، نهاد‌های حاکمیتی در کشور ما با موضوعی بنام آمایش انرژی آشنا نیستند و به همین دلیل هم هست که نمی‌دانند فلان شهرستان در بازه سه ماهه زمستان چقدر برق یا بنزین و گاز نیاز دارد و یا بَهمان استان برای فصل زراعی جدید چه میزان آب نیاز دارد و در نتیجه شاهدیم که در گوشه و کنار استان همدان که در تنش آبی به سر می‌برد، هندوانه کاشته می‌شود و یا در اصفهان و شیراز بی آب، برنج می‌کارند و یا فولاد سازان وپالایشگاهی‌ها و نیروگاه داران برای اینکه نمره ممتازی از نهاد‌های متولی محیط زیست بگیرند، مدام درخت می‌کارند و بعد متوجه می‌شوند که نمی‌توانند از عهده سیراب کردن همین درختان بر بیایند.

پژوهش‌ها نشان می‌دهد که بخش کشاورزی که حدود ۱۷.۷ درصد اشتغال و نزدیک به ۵.۹ صادرات غیر نفتی کشور را تشکیل می‌دهد فقط موفق شده ۶.۶ درصد از تولید ناخالص ملی را به خود اختصاص دهد درحالی که استعداد کشور در این حوزه بسیار بیشتر از این‌ها است. همچنین تأمین کننده حدود ۸۰ درصد مواد غذایی و نیز ۸۰ تا ۹۰ درصد مواد اولیه صنایع مورد نیاز کشور، اصلی‌ترین مشکلش، اصلی‌ترین مشکل کشور است، آب!

بیشتر بخوانید:بحران آب چقدر جدی است؟

به عقیده بسیاری از کارشناسان فقدان مدیریت صحیح اختصاص آب به حوزه کشاورزی آنقدر تاثیر گذار بوده که طراحی کردن مجدد الگو‌های آبیاری جدید، یعنی همان روشی که کشور‌های موفق جهان آن را پیشه خود کرده اند را بیش از پیش ضروری ساخته است، اما این طرح نمی‌تواند و نباید روایتی شخصی و جدید به خود بگیرد و برخی به زعم خود، اجرای آن را درست بپندارند. چرا که مدیرانِ پیش از این هم، از همین ناحیه وارد کار شدند و در نهایت به در بسته خوردند.

روش‌های جدید آبیاری زمین‌های زراعتی و یا باغ‌ها وعرصه‌های کشاورزی موضوعی است که در همه دانشگاه‌های جهان آن را تدریس می‌کنند و بر این اساس نکته پنهانی ندارند که ما در کشاورزی ایران نتوانیم از آن سود ببریم و به همین خاطر نیازی نیست که در آن دست ببریم و به سلیقه فردی خویش آن را پیاده کنیم؛ بنابراین نهاد‌های متولی حاکمیتی نیز دریافته اند که با محک کهنه و سنتی نمی‌توان به جنگ شیوه‌های منسوخ شده آبیاری کشاورزی رفت تا بهره وری آن را بالا برد و به اجبار باید از همان شیوه علمی استفاده کنند و با مطالعات از پیش انجام شده در حوزه بوم و سرزمین، این الگو‌ها را به گونه‌ای پیاده سازند که درصد خطای آن بسیار بسیار پایین باشد و به اصطلاح آب از آب تکان نخورد.

صاحبنظرانی که دستی بر آتش مدیریت دارند دریافته اند شرایط سخت و دشوار پایداری و استمرار تولیدات بخش کشاورزی و در نهایت تولیدات غذایی، جایی برای آزمون و خطای جدید ندارد و با هر ابزاری هست باید سطح زیر کشت و یا دیگر محصولات باغی و زراعی را با کمترین میزان مصرف آب، بالا برد.

داریوش مختاری- کارشناس ارشد حوزه مدیریت منابع آبی در این رابطه به ایسنا گفت: در کشور ما اقلیم خشک حرف اول را می‌زند و هر گونه بی توجهی به آن و دل خوش کردن به بخش‌های پرآب نمی‌تواند گره‌ای از کار فروبسته بهره وری پایین آب کشاورزی باز کند.

وی با بیان اینکه با توجه به قابلیت‌های بالای بخش کشاورزی در استان‌های مختلف و چهار فصل بودن همه استان ها، بابالا بردن بهره وری، می‌توان تولیدات باغی و زراعی را به میزانی رساند که قابلیت صادراتی افزون تری داشته باشد، اظهار کرد: کشور‌های کوچکی که از آخرین متد‌های آبیاری در کشاورزی استفاده کرده اند هم اکنون به قطب صادرات انواع محصولات تبدیل شده اند.

به گفته وی یافته‌های اطلاعاتی نشان می‌دهد کارنامه باغی و زراعی ایران نسبت به کشور‌هایی نظیر ترکیه، مصر، استرالیا و آمریکا نمرات قابل قبولی نداشته است. گفته شده متوسط عملکرد برنج (شلتوک) در ایران، ترکیه، مصر و آمریکا به ترتیب ۴.۵، ۷.۷، ۹.۵ و ۸.۱ و عملکرد چغندرقند برای کشور‌های مذکور به ترتیب ۴۱.۸، ۵۴.۴، ۵۰.۵ و ۶۳ تن بر هکتار است. این خود مشتی از خروار است که خوشبختانه از منظر تیم‌های جدید مدیریت‌های کلان دور نمانده است.

وی با تاکید بر اینکه بهره وری هرچه بیشتر از آب کشاورزی، خلق ارزش افزوده افزون تری خواهد داشت و به گوشه‌ای از مشکل اشتغال کشور کمک شایانی خواهد کرد، گفت: فعالان عرصه تامین آب کشاورزی دریافته اند که هرگونه تاخیر و اهمالی در تغییر الگوی مصرف آب بدون بهره و یا بهره وری پایین می‌تواند ضرر‌های جبران ناپذیری به بدنه اقتصاد کشور بزند.

وی با بیان اینکه گام‌های جدید برای سامان بخشی به این حوزه آغاز شده است. لزوم تغییر اسلوب‌های پیشین تامین آب کشاورزی بسیار پررنگ‌تر از قبل جلوه می‌کند و نخبگان و کارشناسان برای بهره وری آب در برنامه هفتم توسعه و بودجه ۱۴۰۱ به تکاپویی امیدوار کننده افتاده اند، گفت: توسعه آبیاری‌های نوین، رعایت الگوی کشت، استفاده همزمان چندمنظوره از منابع آب، تسطیح و یکپارچه سازی اراضی و سرفصل‌هایی از این دست می‌تواند کارنامه بهره وری آب کشاورزی را به ثبت نمرات بالاتری برساند وعقب ماندگی از استاندرد‌های جهانی را جبران کند.