به تضمین برجامی آمریکا چقدر اعتبار است؟

جامعه ۲۴- دیاکو حسینی در پاسخ به این سوال که آیا تضمین آمریکایی‌ها در مذاکرات برجامی تا چه حد می‌تواند معتبر باشد گفت: در دنیایی که هیچ قانونی فراتر از اراده ملی کشور‌ها در آن حاکم نیست و توسط پلیس یا ارتشی فراتر از نیروی نظامی کشور‌ها حفاظت نمی‌شود و در دنیایی که بر اساس حاکمیت مستقل دولت‌ها بنا شده است نمی‌توان انتظار داشت که تضمین‌های حقوقی مشابه آنچه در روابط اجتماعی درون جوامع رواج دارد در روابط بین المللی هم حاکم باشد. وقتی دو نفر در یک جامعه دچار اختلاف و بی اعتمادی می‌شوند، معمولا سازوکاری به منظور تضمین توافق میان آن‌ها وجود دارد که در صورت نقض با قوه قهریه مانند پلیس و دادگاه‌ها به اجرا گذاشته می‌شود و فرد خاطی را تنبیه می‌کند. چنین سازوکاری در سیاست بین الملل وجود ندارد و به همین دلیل ساده تضامین حقوقی نیز در دنیای سیاست‌های جهانی امکان پذیر نیستند. بی دلیل نیست که در تاریخ معاهدات و توافق‌های بین المللی حتی یک نمونه سراغ نداریم که یک طرف به طرف دیگر توافق، تضمین داده باشد.

این کارشناس افزود: در محیط بین المللی که مختصات و ویژگی‌های متفاوتی با محیط داخلی کشور‌ها دارد، تنها به دو شکل می‌توان اعتبار یک توافق را تضمین کرد: اول؛ با استفاده از زور و اعمال مجازات علیه طرف نقض کننده توافق که غالباً توسط کشور قربانی نقض و در صورتیکه دارای چنین قدرتی برای مجازات باشد انجام می‌گیرد؛ دوم، وجود چنان منافع گسترده‌ای که مزایای ناشی از پایبندی به توافقات را به مزایای ناشی از نقض عهد برتری ببخشد؛ بنابراین من گمان نمی‌کنم که امکان تضمین حقوقی با توجه به قوانین و ساختار سیاسی آمریکا امکان پذیر باشد. ما در گذشته شاهد بودیم که آمریکا حتی در مواردی مانند پیمان ABM، پیمان INF و پیمان آسمان‌های باز با روسیه که به تایید سنا رسیده بود نیز خارج شده است؛ بنابراین حتی اگر برجام به تایید کنگره هم برسد، راه را بر خروج دوباره نمی‌بندد. تضمین‌های سیاسی از این هم بی اعتبارتر هستند.

بیشتر بخوانید:  نماینده تبریز: امیدی به احیای برجام نداریم

وی اضافه کرد: معلوم نیست چگونه می‌توان به یک کشور بی اعتماد بود، اما به تضمین آن اعتماد کرد. طبعاً تضمین‌های سیاسی که به اراده‌ای خارج از اختیار ما وابسته است، نمی‌تواند اساساً معتبر باشد؛ بنابراین بنده گمان نمی‌کنم که درخواست تضمین اگر هدف از آن واقعا ارائه تضمین باشد اطمینان بیشتری به ایران ببخشد. اما اگر هدف از درخواست تضمین، استفاده به منزله اهرمی برای کاهش دادن انتظارات آمریکا از ایران باشد، می‌تواند کاربرد‌هایی در میز مذاکرات پیدا کند؛ از جمله اینکه آمریکا را وادار کند که، چون قادر به تضمین توافق نیست، از تلاش برای مذاکرات مکمل و تغییراتی که مد نظر دارد، عقب نشینی کند.

وی در پایان گفت: از آنجاییکه جستجوی تضمین در توافق‌های بین المللی بی فایده و اطمینان کردن به آن تضمین‌ها خطرناک است، باید بپذیریم که توافق با آمریکا با ریسک خروج دوباره را به همراه دارد. البته ما به شیوه‌هایی میتوانیم انگیزه خروج و یا نقض عهد را کاهش دهیم. تعریف منافع اقتصادی برای شرکت‌های آمریکایی در فضای اجرای برجام می‌تواند به تدریج اشتیاق دولت آمریکا به اجرای برجام را بیشتر کند و چه بسا در صورت موفقیت‌های چشمگیر اولیه، انگیزه‌ای برای کاهش یا عدم اجرای تحریم‌های اولیه که مانعی برای سطح بالاتری از فعالیت اقتصادی و تجاری شرکت‌های آمریکایی در ایران هستند، فراهم کند. در نهایت باید بخاطر داشته باشیم که هر توافقی ذاتاً این امکان را با خودش به همراه دارد که یکی از طرفین از اجرای آن سرباز بزند و یا به نحوی تقلب کند. اگر بنا باشد که احتیاط و هراس از تقلب و نقض عهد غلبه داشته باشد، اساساً هیچ توافقی به امضا نخواهد رسید. ضمن آنکه فکر می‌کنم ما از هر فرصتی ولو گذرا باید برای مذاکره درباره رفع تحریم‌ها استفاده کنیم. در غیر اینصورت ممکن است در طول زمان، تحریم‌های غیرقانونی وضع شده چنان رسوب کنند و بدیهی انگاشته شوند که در عمل و برای طولانی مدت ایران را از چرخه ارتباطات مالی بین المللی حذف کند.