۱۰ سال ریاضت آبی پیشِ روی کشاورزی
از نا آرامی‌های خوزستان در تابستان گذشته تا تجمعات اصفهان و چهارمحال‌وبختیاری همه یک مشکل را مطرح می‌کنند: «آب» مسئله‌ای که بخشی از آن به اقلیم و طبیعت ایران مربوط است و بخشی ناشی از مدیریت ناصحیح و کوته‌نگری مدیران و متولیان این حوزه است. اما در شرایط فعلی راهکار برون رفت از این بحران چیست؟
جامعه ۲۴- این سوال در نشست‌ها و گفتگو‌های کارشناسی بسیاری مورد تحلیل قرار می‌گیرد. یکی از این نشست‌ها دیروز عصر با «عنوان دیپلماسی آب، با تاکید بر تجارت آب مجازی» با هماهنگی شورای راهبردی روابط خارجی و اندیشکده دیپلماسی اقتصادی دانشگاه امام صادق برگزار شد. در این نشست وضعیت تجارت آب مجازی در کشور بررسی شد و کارشناسان حاضر با بررسی ابعاد مختلف این موضوع در نهایت در این موضوع اتفاق نظر داشتند که ایران در زمینه تجارت آب مجازی استراتژی واحد و مشخصی ندارد و الگوی صحیحی حتی در داخل کشور هم در زمینه بهره‌گیری از آب مجازی برای مدیریت منابع آب ندارد.
پنجمین پیش نشست کنفرانس ملی دیپلماسی اقتصادی، دیروز با حضور عباس کشاورز معاون پژوهشی مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب، سید عباس عراقچی دبیر شورای راهبردی روابط خارجی، بنفشه زهرایی دبیر کارگروه ملی سازگاری با کم‌آبی و فاطمه کاراندیش دانشیار دانشگاه زابل برگزار شد. به گزارش «پیام‌ما» سید عباس عراقچی در ابتدای این نشست با اشاره به اتفاقاتی که در اصفهان و چهارمحال‌وبختیاری در خصوص مشکلات آبی در جریان است گفت: «این اتفاقات موضوع آب را تبدیل به موضوع روز و کاملا زنده کرده است. مشکلاتی که در شهر‌های مختلف در جریان است، موضوع کمبود آب و رسیدگی به تبعات ناشی از آن و مدیریت نادرست آب را به مسئله روز کشور تبدیل کرده است. چهار پنج سال پیش که در وزارت امور خارجه بحث دیپلماسی آب را پیگیری کردیم، آگاهی عمومی نسبت به معضل آب در کشور وجود نداشت، همیشه فکر می‌کردیم مهمترین وظیفه ما بالا بردن دانش عمومی در مورد این موضوع است. کسی هنوز جدیت این بحران را احساس نکرده است. الان از این مرحله تا حدودی عبور کردیم. رسانه‌ها بسیار به موضوعاتی از قبیل آب، فرونشست زمین، افت سطح آب‌های زیرزمینی و خشکی تالاب‌ها و… توجه کردند و به نظر می‌رسد آگاهی عمومی نسبت به این موضوع شکل گرفته است».
عراقچی در بخش دیگری از سخنانش تصریح کرد: «وظیفه بعدی ما در حال حاضر این است که آگاهی دیگری را به جامعه و مسئولان کشور بدهیم و آن اینکه حل معضل آب یک راه‌حل سریع و جادویی و سحرآمیز ندارد. همانطور که سال‌ها طول کشیده تا این مساله ایجاد شده است، پیدا کردن شیوه‌های حل آن و حرکت در مسیری که ما برگردیم به وضعیتی که دوباره منابع آبی ما احیا شود یا وضعیت مناسب‌تری به لحاظ آبی پیدا کنیم» او تاکید کرد که «این مسیر طولانی است، و نیازمند مجاهدت بسیاری است تا بتوانیم سیاست‌های درستی را اتخاذ و اجرا کنیم تا به مرور زمان شاید بخشی از این مسئله را حل کنیم».
بیشتر بخوانید: کلاف سردرگم بحران آب در بخش کشاورزی
عراقچی در ادامه سخنانش گفت: «مسئولان بدانند مسئله آب در کشور با یک دستور یا راه‌حل فوری حل نمی‌شود. حتما باید بسیاری از سیاست‌ها اصلاح شود و تغییر پیدا کند، در بسیاری از اموری که در جریان است باید تغییرات جدی ایجاد شود. حل معضل آب در کلیت خود در کشور راه‌حل‌های متعددی دارد، اقدامات متعددی باید صورت گیرد، مهمترین آن توجه به آمایش سرزمین است که ما برگردیم به سیاست‌های کشاورزی، صنعتی، جمعیتی، شهرسازی، تجاری را بر اساس آمایش سرزمین تنظیم کنیم، اقتضائات را بشناسیم، بدانیم در چه منطقه‌ای چه اقداماتی باید انجام شود که متاسفانه در سال‌های گذشته نسبت به این موضوعات کم توجهی شده است»
فاطمه کاراندیش در ادامه این جلسه با ارائه نتایج پژوهش‌های بین‌المللی در خصوص تجارت آب مجازی در مورد سیاستی که ایران می‌توان در این زمینه در پیش گیرد گفت: «یکی از بزرگترین مزیت‌های تجارت آب مجازی این است که می‌تواند درگیری‌هایی که می‌تواند به واسطه محدودیت آب بین کشور‌ها به وجود بیاید تبدیل به رابطه خوب سیاسی بین کشور‌ها کند. کشور‌هایی که این قابلیت را دارند که در این زمینه با ایران تعاملاتی داشته باشند شناسایی شوند و روابط دیپلماتیک با آن‌ها پایه‌گذاری شود و با آن‌ها وارد یک قرارداد‌هایی شویم. اتفاقی که در اروپا افتاده است. اروپا مجموعه کشور‌هایی هستند که به اندازه کافی منابع آب دارند.
اما بخش زیادی از منابع تامین آب آن‌ها خارج از کشور قرار دارد به این دلیل که اقتصاد محور شده‌اند و از طرف دیگر تعاملات خوبی با یک سری کشور‌ها برقرار کرده‌اند و همین موضوع باعث شده که بابت امنیت غذایی خیالی آسوده داشته باشند. برعکس این امر هم ممکن است، اگر روابط سیاسی مناسب نباشد، می‌تواند اثرات منفی داشته باشد مثل آمریکا و لیبی، که امریکا به راحتی می‌تواند به این کشور غلات صادر کند، اما خاطر مشکلات سیاسی بین دو کشور این اتفاق نمی‌افتد.» کاراندیش در پایان به این موضوع تاکید کرد که «روی آوردن به استراتژی تجارت آب مجازی نیازمند توسعه روابط دیپلماسی خوب ما با کشور‌هایی است که مستعد این تجارت هستند»
کشاورز با اشاره به اینکه آب و اشتغال دو بحران بزرگ کشور است که با هیچ موضوع دیگری قابل مقایسه نیست گفت: «تا دهه هفتاد بین بارندگی و آبی که در سرزمین ما جاری بود یک رابطه نزدیک وجود داشت. از دهه هفتاد این فاصله مرتب افزایش پیدا کرد و به عبارت دیگر حتی در سال‌های پرباران هم دیگر آب گذشته را نخواهیم داشت. میزان آبی که در رودخانه‌های کشور جاری بود در دهه پنجاه حدود ۹۰ میلیارد مترمکعب بود، در حال حاضر این میزان بیش از ۴۵ میلیارد مترمکعب -اگر بارندگی نرمال باشد- در رودخانه‌های کشور آبی وجود ندارد. علت اصلی این است که اجازه استفاده بشر از منابع طبیعی نامحدود نیست. ما خیلی عاقل بودیم باید ۴۰ درصد از این آب را مصرف می‌کردیم. از این میزان عبور کردیم طبیعت دارد با ما در می‌افتد، این اتفاق بسیار پرهزینه است» کشاورز در ادامه با اشاره به وضعیت واردات و صادرات آب مجازی گفت: «ما از نظر تجاری در حال حاضر ۵ میلیارد مترمکعب آب صادر می‌کنیم و ۳۵ میلیارد مترمکعب حجم آبی است که وارد می‌کنیم، در واقع ما کشور وارد کننده آب هستیم»
کشاورز معتقد است: «ده سال پیش رو، ده سال ریاضت آب کشاورزی کشور است، همه سیاستمداران و مدیران، جامعه، کارشناسان باید رویکرد‌های گذشته را فراموش کنند، نسخه‌های قبلی مشکلات ما را حل نمی‌کند.» کشاورز با اشاره به شرایط امروز اصفهان گفت من در مورد این وضعیت در سال ۹۲ هشدار داده بودم و گفته بودم که در اصفهان چنین فاجعه‌ای اتفاق می‌افتد و تاکید کرد: «باید بدانیم که در این سرزمین دیگر نمی‌شود برنج تولید کرد، اگر این اتفاق بیفتد همه جا می‌شود اصفهان، البته باید بگویم همه جا این شرایط را دارد، اما بروز پیدا نکرده است. اگر دولت امروز باز هم سیاست‌های گذشته خود را در مورد کشت و مدیریت منابع آب ادامه دهد، همه جای سرزمین شرایط اصفهان را پیدا می‌کند.»
عباس کشاورز با انتقاد از سیاست‌های خودکفایی در برخی محصولات کشاورزی از جمله گندم گفت این خودکفایی‌ها و تولیدات بدون توجه به منابع آب کشور در پیش گرفته می‌شود، او با اشاره به اینکه ما در تاریخ ۱۳ رودخانه دائمی در کشور داشتیم، امسال کارون ما هم خشک شد گفت: «اینکه بپرسیم چه کسی کوتاهی کرده مشکل را حل نمی‌کند، باید کار را به دست مردم سپرد، سیاسی‌کاری را کنار گذاشت. با پول آب و پز سازه آبی به دنبال رای و تبلیغات نباشیم، سرزمین در خطر است، شما را به خدا فکر گندم و جو را نکنید. من نگران این سرزمین هستم. همه تولیدات ما در مناسب‌ترین قیمت جهانی ۵۰ میلیارد دلار است. آیا می‌ارزد ما این سرزمین را با ۵۰ میلیارد دلار معامله کنیم؟»
در پایان این جلسه بنفشه زهرایی با ارائه توضیحاتی در مورد تاکید بر تامین امنیت غذایی با تکیه بر تولید داخلی بدون توجه به ظرفیت‌های آبی کشور، ضمن اشاره به اینکه ما ناگزیر هستیم که بخشی از محصولات کشاورزی را وارد کنیم، گفت: «ما هم در بحث کمیابی آب و هم در کمیابی زمین میتوانیم محرک‌های سیاست‌های تجارت آب مجازی را دنبال کنیم. اگر بازه زمانی ۱۹۸۶ تا میانه دهه ۲۰۰۰ را در نظر بگیریم حجم آب تبادل شده در قالب تجارت جهانی غذا تقریبا بیش از دوبرابر شده است، این رقم نشان می‌دهد بسیاری از کشور‌ها در آن بازه زمانی تصمیم گرفتند تبادل آب مجازی و تولید غذای مورد‌نیاز خود را متحول کنند و حاصل این فرایند این بود که ۶ درصد در مصرف آب در جهان صرفه جویی شود.» زهرایی در مورد سیاست‌گذاری‌ها در ایران گفت: «در کشور‌هایی مثل ایران با این جمعیتی که مستقر کردیم و تکنولوژی و فرایند تولید و کیفیت آبی که داریم نمی‌توانیم امنیت غذایی را با تولید محصولات کشاورزی در داخل کشور تامین کنیم. باید یک تعادلی بین واردات و صادرات ایجاد کنیم و در این فرایند نیاز داریم که الگوی کشت ملی را اصلاح کنیم»
راهبری نوشته
ارسال
منبع: روزنامه پیام ما
دیدگاه کاربران
گوناگون
آخرین اخبار
پربحث ترین
پربازدید ترین
