سه‌گانه بحران آب، فقر و عدم توانایی برای نگهداری؛ عامل فروش نخل‌های جوان/ پولی که به جیب دلال می‌رود تا کشاورز

جامعه ۲۴ ، زینب غبیشاوی: تب و تاب خبر فروش و صادرات نخل‌های جنوب کشور کماکان ادامه دارد، برخی از قاچاق می‌گویند، برخی از صادارت و برخی هم به طور کلی این موضوع را تکذیب می‌کنند.

چندی قبل عکسی منتشر شد که نشان می‌داد چندین نخل از ریشه درآمده، سوار بر کامیون شده  و به مکانی نامعلوم منتقل می‌شدند. این خبر به سرعت به تیتر یک رسانه‌های داخلی و خارجی تبدیل شد و صحبت‌های زیادی پیرامون آن ایجاد شد. عضو مجمع نمایندگان استان خوزستان در مجلس کنده‌شدن نخل‌های بلندقامت از ریشه برای صادرات را «نوع جدیدی از بحران آبی در خوزستان» اعلام کرده و گفته بود: «اگر دیروز شاهد مرگ گاومیش‌ها و ماهیان در هورالعظیم و شادگان بودیم، امروز نخل‌های سر به فلک کشیده به دلیل بی‌آبی از ریشه جدا شده و به قطر و کشور‌های حوزه خلیج‌فارس صادر می‌شوند.»

به گزارش جامعه ۲۴ ، برخی دیگر از مسئولان استان خوزستان، اما اعلام کردند این صادرات‌ها از خوزستان صورت نمی‌گیرد و تصاویر مربوط به روستای فاریاب در استان بوشهر است. خسرو عمرانی معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر گفته بود که فروش و در آوردن نخل‌ها حتما باید با مجوز باشد و اگر کشاورزی تصمیم دارد نخلی را در بیاورد باید حتما با نخل جوان آن را جایگزین کند. همچنین تاکنون بیش از ۳ هزار و ۷۰۰ نخل که قابلیت تکثیر نداشته و فرسوده شده بودند، در فرایند اصلاح و نوسازی کنده شده و به کشور قطر برای زیباسازی شهری صادر شده است.

از سوی دیگر برخی معتقدند که این نخل‌ها به دلیل کمبود و شوری آب، از رده خارج شده و دیگر مثمرثمر نیستند. رئیس اتحادیه خرما نیز چندی قبل گفته بود: «کشور‌های حاشیه خلیج فارس از جمله کویت و قطر خریدار این نخل‌ها هستند و با جدیت باید مانع تردد لنج‌هایی که این محموله‌ها را حمل می‌کنند شویم.» او همچنین مثمر ثمر نبودن نخل‌های صادراتی را «از اساس اشتباه و غلط» خواند.

بحث صادرات و فروش نخل‌های جنوب همچنان ادامه دارد و هر مسئول و فعال محیط زیستی نظر متفاوتی در این باره دارد. بسیاری از کشاورزان تمام معیشت‌شان بر پایه نخلستان‌هایی است که دارند و بعید است بخواهند نخلی که حداقل ده سال طول می‌کشد تا به خرما دهی برسد را یک شبه به فروش برسانند و آن را جایگزین نکنند. حال باید دید در روز‌های آینده چه پیش می‌آید و آیا وزارت کشاورزی به این موضوع و بررسی جزئیات آن ورود می‌کند یا خیر چرا که بحران آب و فقر اقتصادی و عدم توانایی احتمالی برای نگهداری از نخل‌ها و از سوی دیگر پول‌های پیشنهادی از سوی خریداران نخل‌ها در آن سوی خلیج فارس می‌تواند وسوسه‌انگیز باشد.

بیشتر بخوانید: جزئیات تازه از صادرات نخل ایران به قطر

نادر ضرابیان فعال محیط زیست به جامعه ۲۴ می‌گوید: تا جایی که من اطلاع دارم، درخت نخل هم می‌تواند مانند بسیاری از محصولات دیگر به کشور‌ها و استان‌های دیگر صادر شود و این جهاد کشاورزی است که در اینباره تصمیم می‌گیرد که این اتفاق رخ دهد یا خیر. زمانی که استانی با کم آبی روبه‌روست، حتی صادرات گوجه فرنگی از آن استان به سایر استان‌ها نیز اشتباه است، چه رسد به نخل.

صادرات نخل‌های فرسوده مشکلی ندارد

این فعال محیط زیست با بیان اینکه صادارت نخل زمانی درست است که کشور در شرایط آبی مناسبی قرار داشته باشد، گفت: صادرات نخل اتفاق مهمی است، در شرایطی که کشور ما قرار دارد، صادرات نخل اصلا نمی‌تواند درست باشد؛ اما صادرات نخل در شرایطی که برای اصلاح و نوسازی باشد و صرفا درباره نخل‌های پیر و فرسوده و قابل تکثیر می‌تواند انجام شود، زیرا اگر اینگونه نباشد کشاورز ممکن است نخل را دربیاورد و دور بیاندازد، پس بهتر است که آن را بفروشد.

ضرابیان ادامه داد: اساسا قاچاق نخل امکان پذیر نیست، چون نخل بسیار بزرگ است و یک وسیله کوچک نیست که بتوان آن را قاچاق کرد. نخل از طریق اسکله و لنج‌های باری بزرگ حمل و نقل می‌شوند و طبیعتا وقتی قرار است از اسکله بارگیری شود نمی‌تواند قاچاق باشد مگر اینکه کل آن اسکله کار قاچاق انجام دهد. اما با یک حساب سرانگشتی می‌توان متوجه شد که نمی‌توان نخل را قاچاق کرد و کاری انجام‌ناپذیر است. اینکه نخل‌ها را برای فروش به مزایده می‌گذارند یا خیر هم اطلاعی ندارم.

این فعال محیط زیست می‌گوید صادرات اقلامی همچون میوه و نخل از استان‌های کم آب کاری بسیار اشتباه است. نمی‌توانیم این را بپذیریم که یک نخل و یا سایر اقلام را در این جا با هدف صادرات کاشت کنند، از آب اینجا استفاده کنند و در نهایت به جای استفاده مردم کشور خودمان، به کشور‌های دیگر صادر شود. ولی اگر برای زیباسازی باشد و نخل‌هایی که پیر شده و دیگر بار همیشگی را ندارند، اتفاق خوبی است که به جای دور انداختن آنها، صادر شود. بهتر است وقتی اینگونه درخت‌ها فرسوده می‌شوند با جایگزینی نخل‌های جدید، آن‌ها را صادر کرد. در اینگونه موارد هیچ نوع تبعات زیست محیطی هم نداریم.

جهاد کشاورزی مراقب تغییر کاربری زمین‌ها باشد

نادر ضرابیان با بیان اینکه بحث تغییر کاربری زمین وجود دارد و باید به آن توجه کرد، گفت: نکته مهمی که هست و باید آن را مورد توجه قرار داد، این است که برخی از کشاورزان ممکن است به دلایل معیشتی بخواهند زمین کشاورزی خود را تغییر کاربری دهند. به طور مثال اگر زمین کشاورزی متری یک میلیون تومان است، وقتی تغییر کاربری بدهد، مثلا متری ۷۰ میلیون تومان می‌شود. جهاد کشاورزی باید دقت لازم را در این مقوله داشته باشد، ولی نباید برای پول، ارزش‌های زیست محیطی خود را فراموش کنیم.

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره صادرات نخل ایران به کشور‌های عربی

فروش نخل‌های غیرفرسوده مسیری که ادامه دارد

بابا احمدی، کشاورز و یکی از نخل‌داران استان بوشهر نیز در این رابطه به جامعه ۲۴ می‌گوید: به دلیل کم آبی برخی از کشاورزان اقدام به فروش نخل‌های خود به کشور‌های همسایه از جمله قطر کرده‌اند. در شهرستان دشتستان که ما هستیم، برخی هستند که اساسا کارشان این است که نخل‌ها را در می‌آوردند. نخل‌هایی که به فروش می‌رسند هم عموما نخل‌های فرسوده نیستند. نخل‌ها عمری ۸۰ ساله دارند و این نخل‌ها که به فروش رسیده، آنطور که به نظر می‌رسید، سنی در حدود ۳۰ الی ۴۰ سال داشتند.

وی ادامه داد: البته بخشی از نخل‌ها هم بخاطر روند اصلاح و نوسازی درآورده و برای زیباسازی به کشور‌های منطقه صادر می‌شوند. قیمت هر نخل در منطقه دشتستان در کمترین و حداقلی‌ترین حالت، از ۴ میلیون تومان شروع می‌شود. فروش و صادرات اصلا موضوع جدی و همه گیری در استان نیست و معتقدم جای نگرانی وجود ندارد، زیرا اگر به طور مثال ۱۰۰۰ نخلستان در استان داشته باشیم، شاید ۴ کشاورز دست به این اقدام بزنند. این فروش با مجوز صورت می‌گیرد، ولی سود اصلی را دلال می‌برد و سود چندانی عاید کشاورز نمی‌شود زیرا کشاورز توانایی انتقال و جابجایی و فروش به کشور قطر را ندارد، از همین رو سود اصلی را دلال‌ها می‌برند. حتی قیمت خرما هم برای کشاورز سودی ندارد، زیرا خرما را با قیمت کم خریداری می‌کنند. به طور مثال اگر هر کیلو با بسته بندی آن برای ما ۱۲ هزار تومان باشد، ما آن را ۱۳ یا ۱۳ هزار و ۵۰۰ تومان به فروش می‌رسانیم.

از نخل فرسوده می‌توان استفاده های زیادی کرد 

این فعال محیط زیست، با بیان اینکه عموما از همه جای درخت نخل می‌توان استفاده کرد، تصریح کرد:حتی وقتی یک نخل فرسوده می‌شود هم می‌توانیم به جای فروش، از چوب آن استفاده کنیم. شنیده‌ام از تنه و شاخ و برگ نخل می‌توان الکل تولید کرد. اخیرا هم یک کارگاه در بوشهر از اجزای درخت نخل فرسوده نئوپان درست می‌کند که استفاده بسیار خوبی است. اصلا می‌توان از آن در صنایع کاغذسازی هم استفاده کرد.

وی ادامه داد: واقعیت این است که به جز فضای سبز و جلوگیری از گرد و خاک، این فروش نخل و جابجایی آن تبعات خاصی برای اکوسیستم به همراه ندارد و در یک جمله باید بگویم که اصلا نگران کننده نیست.

به گزارش جامعه ۲۴ با گسترده‌تر شدن ابعاد ماجرای فروش نخل به کشورهای حاشیه خلیج فارس بالاخره چند روز پیش   مسئولان انجمن ملی خرما به این موضوع ورود و اعلام کرده‌ تا اطلاع ثانونی خروج نخل قاچاق محسوب می‌شود، خبری که اگر چه مثبت تلقی می‌شود اما این سوال را ایجاد می‌کند که به چه علت این انجمن تا پیش از رسانه‌ای شدن موضوع هیچ اقدامی در این خصوص نکرده است و اگر که فروش نخل به سایر کشورها هیچگونه تبعات منفی برای محیط زیست کشور ندارد به چه علت این انجمن اقدام اخیر را رقم زده است؟