مطهرنیا: شکست مذاکرات وین قابل پیش‌بینی بود

جامعه ۲۴- «مذاکرات هسته‌ای در وین ناموفق بود» این اظهارنظر رئیس‌جمهوری فرانسه در باب مذاکرات چند روز گذشته وین میان ایران و طرف‌های غربی است. خبری که از سوی چندین خبرگزاری بین‌المللی تایید شده است و همین باعث واکنش‌های بسیاری در سطح بین‌المللی و البته در داخل ایران شده است.

تایید خبر شکست مذاکرات وین باعث نگرانی عده‌ای از کارشناسان در خصوص وضعیت اقتصادی ایران شده است. در همین رابطه با مهدی مطهرنیا، کاشناس مسائل بین‌الملل به گفتگو با دیده بان ایران پرداخت. مشروح این گفتگو را در ذیل بخوانید:

*آقای مطهرنیا! باتوجه به اعلام رسمی نتیجه ناموفق بودن مذاکرات وین، تحلیل شما از این دور از مذاکرات چیست؟

در ارزیابی تلاش دیپلماتیک ایران برای دستیابی به توافقی جامع برای مذاکره باید بگویم که ایران در عین حال تلاش دارد خود را کنشگر فعال در پشت میز مذاکره نشان دهد، اما همواره تحت تاثیر فعالیت طرف مقابل عمل کرده است. مطرح شدن پرونده هسته‌ای ایران پیش از آن که ناشی از نگران ایالات متحده آمریکا و قدرت‌های بزرگ از داشتن بمب هسته‌ای از طرف ایران باشد، محصول بهانه قرار دادن پرونده هسته‌ای برای اعمال فشار‌های بین المللی برای ایران بود.

ایران این معنا را در مسیر حرکت دیپلماتیک خود گسترش بخشید و مسئله پرونده هسته‌ای را در راس امور خود نشاند و با فراز و نشیب‌های گوناگون گفتمانی با آن روبه رو شد. در گفتگو ایجابی مطرح شدن پرونده هسته‌ای را به عنوان یک فرصت محسوب کرد و حتی کار را به جایی برد که تحریم‌های بین المللی علیه جمهوری اسلامی را جزء نعمت‌های الهی دانست به گونه‌ای که گفته می‌شد تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی موجب استقلال و شکوفایی اقتصادی می‌شود! به طوری که رئیس جمهور اسبق این گزاره را بازتولید کرد که آن اندازه تحریم کنید که تحریم‌دانتان پاره شود!

ما از مسئولین تراز اول جمهوری اسلامی شنیدیم که تحریم‌ها نمی‌تواند به اقتصاد ایران ضربه وارد کند! این برخورد مثبت و ایجابی در مسیر کمک به طرف مقابل برای مطرح کردن پرونده هسته‌ای در راس اخبار جهانی قرار گرفت. بعد‌ها برخورد گفتمان سلبی و منفی آغاز شد و این زمانی بود که ایران تحت تحریم‌های فلج کننده ایالات متحده آمریکا و همکاری کشور‌های غربی و شرقی در نظام بین الملل قرار گرفت. ایران با وجود اینکه بار‌ها تاکید کرد که پای میز مذاکره با آمریکا حاضر نمی‌شود، پای میز مذاکره حاضر شد، کدگذاری نرمش قهرمانانه صورت گرفت و سپس تلاش شد پرونده هسته‌ای به یک توافق جامع برای حل مسائل تبدیل شود. این امر در سال ۲۰۱۵ صورت پذیرفت.

ایران پس از پذیرفتن توافق نامه با شروط رهبری انقلاب اسلامی در اجرای آن رو به رو شد که آن شروط بر روی میز باقی ماند. وقتی برجام آغاز شد به دلیل اینکه ایران آن را نافی عملکرد‌ها و جهت گیری‌های انقلابی و ایدئولوژی خود می‌دانست، تلاش کرد که حیثیت خود را در مسیر مخالفت با حرکت آمریکا در نظام بین الملل نشان دهد.

بیشتر بخوانید: چین زمان برگزاری دور بعدی مذاکرات وین را اعلام کرد

پرواز موشک‌هایی که در بر روی آن شعار نابودی اسرائیل حک شده بود، در اختیار قرار گذاشتن پایگاه‌های تهران برای ارسال موشک‌های روسی به سوریه و مسائلی از این دست، بهانه بیشتری به دست غرب داد تا با آمدن ترامپ آمریکا از برجام خارج شود. درهمین زمان ایران ادعا کرد در صورت خروج آمریکا از برجام، برجام را آتش خواهد زد.

استعاره پاره کردن برجام توسط ترامپ که در کمپین انتخاباتی مطرح شده بود، انجام شد و آمریکا به آنچه که وعده داده بود عملکرد کرد، اما ایران در برجام باقی ماند. برجامی که از سوی نگرش انقلابی در ایران چیزی بدتر از عهدنامه ترکمانچای خفت بار دیده می‌شد. دومین موقعیت ترور سردار سلیمانی در خاک کشور دیگری توسط نیرو‌های آمریکایی و اعلام رسمی آن توسط این کشور بود، اما با این وجود ایرانی که می‌خواست برجام را آتش بزند در برجام باقی ماند! مجلس نو انقلابی که در سال ۱۳۹۸ با رای حداقلی مردم سرکار آمد و طرحی را به تصویب رساند که خواهان خروج دولت حسن روحانی از برجام شد.

با وجود طرح مجلس انقلابی، ایران باز هم از برجام خارج نمی‌شود و مذاکرات کنونی شروع آغاز شد. با شروع انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ نتایج مثبت برجام هم به پایان رسید! به توجه روی کار آمدن دولتی که ریاست آن بر عهده که شخصی به نام ابراهیم رئیسی است و تمام نیرو‌های حامی او نیرو‌های ضدبرجامی هستند به همین دلیل کار را برای به نتیجه رساندن برجام سخت است.

پس از سه ماه گفتگو در باب برجام و آغاز مذاکراتی که رهبری انقلاب اسلامی مجوز آن را صادر کرده بود، ایران خواسته‌هایی را مطرح می‌کند که نتیجه آن این است که ایران می‌گوید که یک همه تحریم‌ها برداشته شود دوم تحریم‌های برداشته شده در همه زمینه‌ها توسط ایران راستی آزمایی شود و از سویی طرف‌های برجام باید تعهد دهند که از برجام خارج نمی‌شوند! همه این گزاره‌ها نشان دهنده این است که مذاکرات وین از همان آغاز شکست را به دنبال داشت، اما مذاکرات انجام شد.

دلیل آن این است که جهان این بهانه را داشته باشد که کشور‌های غربی به دولت جدید ایران فرصت مذاکره داد، اما دولت سیزدهم نخواست که توافقی صورت گیرد! ارزیابی از این مسیر نشان می‌دهد که ایران بیش از آنکه فعالانه عمل کند، در میدان بازی نظام بین المللی برای محدود کردن قدرت ایران و کشاندن به ایستگاه‌های آخر برخورد بین المللی با تهران بازی کرد.

بی گمان باید گفت؛ فرصت جهان برای مختومه اعلام کردن پرونده‌هایی نظیر پرونده ایران به شدت رو به پایان است. از طرفی دیگر آمریکایی‌ها و متحدین منطقه‌ای او به ویژه اسرائیل و کشور‌های عربی به دنبال تلاش برای دستیابی به سلاح هسته‌ای هستند؛ بدین ترتیب در ارزشیابی پرونده ایران ما در لایه‌های بیرونی شاهد یک ابهت انقلابی و در لایه‌های درونی شاهد یک عقب نشینی آشکار گام به گام هستیم.

اکنون اگر مذاکرات وین با شکست رو به رو شود ایران باید از برجام خارج شود. خروج ایران از برجام ارزش پول ملی در ایران را به شدت کاهش و فشار‌های اقتصادی بر علیه ایران شدیدتر شدیدتر خواهد داشت. بدین گونه در می‌یابیم مذاکرات این دوره که هزینه‌های بسیار گزاف و آورده‌های بسیار ناچیزی را برای ایران به دنبال داشته است. به نظر می‌رسد برجام حال خوبی ندارد و اکنون در‌ای سی یو با کمترین امید در حال تقلا است.

برگ‌های برنده ایران نه تنها باعث گرفتن امتیاز نشد بلکه به شکست در مذاکرات وین منتهی شد

*آقای مطهرنیا! ایران دو پیش نویس به کشور‌های غربی ارائه داد که البته این پیش‌نویس‌ها مورد قبول این کشور‌ها قرار نگرفت. به اعتقاد شما باتوجه به شرایط پیش آمده آیا ایران از موضع خود در مذاکرات پایین خواهد آمد؟

ایران اگر می‌خواست عقب نشینی کند باید این عقب نشینی را در همین مذاکرات می‌کرد. ایران تلاش کرده است که از برگ‌های برنده خود برای گرفتن امتیاز بیشتر از غرب استفاده کند، اما این برگ‌های برنده نه تنها موثر نبوده بلکه به شکست در مذاکرات هم منتهی شد. ایران سعی دارد نشان دهد که این ایران است که کشور‌های غربی را مجبور به مذاکره با ایران هستند نه ایران! این روش ایران باعث شده است که جبهه مقابل ایران متحدتر از قبل در مقابل ایران قرار بگیرند.

*به نظر شما با توجه به شرایط پیش آمده و احتمالا وضعیت اقتصادی به مراتب اسفناک‌تر نسبت به قبل ایران و به نوعی سقئوط ارزش پول ملی، آیا شاهد موج جدیدی از اعتراضات سراسری در کشور خواهیم بود؟

حکومت خود را یکدست و قدرتمند در مدیریت بحران ها، برخورد سخت با اعتراضات و طغیان‌های ناشی از این اعتراضات می‌داند و هر گونه اعتراضی را ناشی از نفوذ کشور‌های بیگانه در میان معترضین می‌داند و با آن به شدت برخورد می‌کند. نکته اساسی که وجود دارد این است که رکود موجود با اقتصاد کاملاً بحران زده و ابربحران آب تا چه اندازه می‌تواند از ضعف درونی برخوردار و با "برخورد سخت" آن را کنترل کرد؟! به نظر می‌رسد این امر نمی‌تواند در دراز مدت ادامه دار باشد.

*با توجه به موضع مشخص اسرائیل در مقابل ایران؛ به نظر شما با شکست مذاکرات وین این موضع به چه چیزی می‌انجامد؟

اسرائیل خود را در موضع برتری نسبت به دیدگاه‌های کاخ سفید در مقابل ایران می‌داند. امروز اسرائیل به یک کنشگر اصلی در پرونده هسته‌ای ایران تبدیل شده است. اسرائیلی‌ها در پی ضربه زدن به ایران بوده و هستند و حملات قبلی آن‌ها به پایگاه‌های هسته‌ای ایران ناشی از همین قضایا است. با توجه به تجربیات گذشته احتمال حمله اسرائیل به پایگاه‌های هسته‌ای ایران بسیار قوی‌تر از قبل است. شما مشاهده کردید که امانوئل مکرون به سرعت اعلام می‌کند که مذاکرات وین شکست خورده است، خود این اعلام توسط فرانسه مجوزی برای حرکت‌های ضد برجامی در عرصه منطقه‌ای و بین المللی است.

*نقطه ضعف تیم دیپلماسی جمهوری اسلامی چیست؟

تیم دیپلماسی ایران این بار با تعدادی بالغ بر ۴۰ نفر در وین حاضر شد. بالا بردن توقعات این تیم و ایجاد امیدواری در جناح انقلابی برای رسیدن به یک پیروزی درخشان نقطه ضعف این تیم است. احتمال دارد که در نهایت این دولت نیز با توجه به فشار‌های بین المللی از مواضع خود عقب نشینی و در نهایت این همه جدال، با مذاکره و راهکار دیپلماسی بخواهد مشکل را حل کند، اما بالا بردن سطح توقعات در این مذاکرات به حدی که در اولین گام سخن از برداشتن همه تحریم‌ها می‌شود اگر نتواند تحریم‌های کمرشکن و اساسی را بردارد نشان دهنده شکست تیم دیپلماسی ایران است.