مشکلات قلعه نشینی پشت حصار‌های دولت آباد/ سقف‌های ویران و حقابه‌ای که نمی‌رسد

 جامعه ۲۴-  دولت آبادی‌ها گویــا اکنون تنها قلعه نشینان جهانند. زندگی اجتماعی و روستایی پشت حصار‌های بلندی که فقط از طریق یک دروازه با دنیای اطراف خود ارتباط دارد، تقریباً در همه جای جهان بر چیده شده است بجز روستایی در اطراف سلفچگان و در فاصله ۵۰ کیلومتری شهر قم. قلعه‌ای مسکونی و بازمانده از دوره قاجاریه و به نقلی دیگر مربوط به اواخر دوره زندیه است.

دور تا دور روستای دولت آباد را دیوار‌های خشتی گلی بلند قلعه فرا گرفته که همچنان پابرجا مانده است. این روستا از نوع قلعه - روستا محسوب می‌شود. قلعه دولت آباد از نوع قلعه‌های دشتی و جلگه‌ای است که به‌صورت مستطیلی ساخته شده و ۱۲ برج استوانه‌ای دارد که درون آن‌ها راه پله‌های مارپیچ برای رسیدن به محل نگهبانی وجود دارد. عنصر اصلی بنای قلعه خشت و گل است و در طول سالیان با وجود صدماتی که به آن وارد شده همچنان پابرجا مانده است. قلعه دولت آباد یک در ورودی اصلی دارد که در ضلع جنوبی آن واقع است. این در بزرگ با دو لنگه چوبی عظیم، پوشیده از ورق‌های آهنی است که آن را از هجوم آتش و حمله مهاجمان محفوظ می‌داشت.

این قلعه دری فرعی نیز دارد که در ضلع شمالی واقع شده و برای استفاده در مواقع ضروری ساخته شده بود. بالای این در فرعی اتاقی مشرف به درون و بیرون قلعه قرار دارد که به‌نظر می‌آید محل استقرار فرماندهان بوده است. قلعه‌ای که حالا ۱۰۰ خانه پلاک ثبتی آن سالیان سال است که ۳۰ خانوار را در خود پناه داده است. قلعه نشینان دولت آباد برای ادامه زندگی و سکونت در پشت دیوار‌های قلعه از مسئولان دو چیز می‌خواهند، حقابه کشاورزی و کمک به مرمت خانه‌هایی که هر آن سقف و دیوار‌های خرابه آن‌ها امکان ریزش دارد.
احداث ۱۰ کیلومتر خط لوله برای حقابه کشاورزان

فرماندار قم  ضمن اعلام اجرایی شدن رفع مشکل حقابه روستای قلعه دولت آباد قم گفت: طی بازدید از این روستا که مردم آن در یک قلعه تاریخی ساکن هستند متوجه شدیم یکی از عمده مشکلات آنان حقابه کشاورزان است که پس از احداث سد ۱۵ خرداد برای اینکه کشاورزان از آب کشاورزی بهره‌مند شوند قرار بود نهری به مسافت ۲۴ کیلومتر احداث شود که تا کنون ۱۴ کیلومتر از خط این لوله کشیده شده است و همین امر باعث شده تا مردم این روستا که از راه کشاورزی امرار معاش می‌کنند با مشکل روبه‌رو شوند.

بیشتر بخوانید: راه حل نجات کشور از بحران کم‌آبی حفظ خاک است

مرتضی حیدری با بیان اینکه پس از بازدید و مطلع شدن از مشکلات ساکنان جلساتی با مسئولان در میراث فرهنگی برگزار شد، افزود: طبق گزارش‌های ارسالی، باتوجه به کمبود آب برای کشاورزی و عدم رفع مشکل حقابه، ساکنان این روستا برای حل مشکل خود اقدام به استفاده از چاهی که در این روستا قرار دارد کرده‌اند که طبق بررسی‌ها و گزارش‌های واصله آب منطقه‌ای میزان مصرف آنان تاکنون ۲۸ لیتر در ثانیه بوده است که حد استاندارد مصرفی باید ۱۴ لیتر بر ثانیه باشد که قرار شده است برای رفع این مشکل اقدام به احداث خط لوله به مسافت ۱۰ کیلومتر شود که این کار ادامه خط لوله‌ای است که پس‌از تأسیس سد ۱۵ خرداد باید برای ایجاد یک نهر کشیده می‌شده است.

وی با اشاره به اینکه سالانه قرار است یک کیلومتر از این خط لوله برای ایجاد نهر کشیده شود، اظهار داشت: کار اجرایی این اقدام همین هفته کلید خورده است و امیدواریم هرچه سریع‌تر تا پایان سال بخشی از این خط لوله کشیده شود تا مشکل کشاورزان رفع شود. ضمن اینکه قرار شده است تا زمانی که این خط لوله عملیاتی نشده برای بهره وری صحیح از آب چاه کنتور هوشمند نصب شود.

این مسئول نوع ساخت و ساز در این روستا را یکی دیگراز مشکلات ساکنان قلعه دولت آباد اعلام کرد و گفت: یکی از مشکلات ساکنان این روستا ساخت و ساز و مرمت خانه‌هایشان است که با توجه به قدمت و بافت تاریخی آن در این خصوص با میراث فرهنگی تعاملات لازم صورت گرفت که قرار شده است اداره میراث فرهنگی تا سال آینده مشاوران خود را برای طرح تحقیقاتی معرفی کنند که در این خصوص از اعتبارات دولتی مبلغ ۱۰۰ میلیون تومان در نظر گرفته شده که البته اعتبار اندکی است.

طرح مطالعه مرمت قلعه دولت آباد اولویت فوری میراث فرهنگی

مسئول دفتر فنی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قم  گفت: یکی از مشکلاتی که اهالی این روستا در بازدید اخیر مسئولان داشته و بیان کرده‌اند موضوع سنگفرش شدن محوطه و کوچه‌های این روستا است که با توجه به وضعیت فعلی این روستا که یک روستای تاریخی و ثبت ملی شده است و درحال فرسودگی و تخریب است؛ امکان اجرایی شدن این درخواست ممکن نیست، چون اولویت اصلی میراث فرهنگی جلوگیری از هرگونه تخریب و از بین رفتن این روستا است. به همین دلیل رفع هرگونه خرابی در ساز‌ها و برج و باروی این قلعه در دستور کار فوری این اداره قرار گرفته است و به همین منظور طی جلسه‌ای که با فرمانداری برگزار شد، تصمیم گرفته شده اولویت دولت و میراث فرهنگی مطالعه بافت روستا و مرمت و نوسازی آن باشد که بر اساس این تصمیم از محل اعتبارات ملی قرار شده است ۱۰۰ میلیون تومان به این کار اختصاص داده شود.

مهدی صمدی با اشاره به درخواست ساکنان روستای دولت آباد مبنی بر سنگفرش شدن کوچه‌ها، افزود: این موضوع نیز با بنیاد مسکن در میان گذاشته شده است چرا که این کار در حیطه وظایف این نهاد قرار دارد، اما هر گونه اقدامی باید با نظارت و بررسی کارشناسان میراث صورت گیرد که بر همین اساس بنیاد مسکن نیز از اداره ما خواسته است تا طرح مطالعاتی خود را به این منظور ارائه دهیم تا اقدامات لازم انجام شود.

وی با ابراز تأسف از تغییراتی که در سال‌های اخیر در نوع ساخت و ساز‌های این قلعه صورت گرفته است، اظهار داشت: قدمت این روستا به دوره قاجاریه می‌رسد و به ثبت ملی رسیده است، اما متأسفانه در سال‌های اخیر برخی از ساکنان آن بدون توجه به بافت تاریخی آن در سال ۱۳۹۵ اقدام به ساخت انبار و آغل در فضای بیرونی این روستا به‌صورت غیر قانونی کرده‌اند یا حتی موردی دیده شده که بام خانه ایزوگام شده است که با توجه به خشتی بودن خانه‌ها باید این موارد رفع شود که چندین مورد آن با رضایت خانواده‌ها رفع و آزادسازی شده است. چرا که این روستا بخشی از میراث کهن این سرزمین است که باید در حفظ آن با ضوابط خاص تلاش کرد و در حال حاضر مطالعه و مرمت این قلعه به‌صورت اضطراری در دستور کار میراث فرهنگی قرار گرفته است.

صمدی با بیان اینکه به‌منظور ساخت و ساز سه نوع تسهیلات در نظر گرفته شده است، خاطرنشان کرد: میراث فرهنگی برای اینکه خدشه‌ای به نوع سازه این روستا وارد نشود با در نظر گرفتن تسهیلات مشارکتی اقدام به ارائه وام به سه مدل با نرخ کم بهره و سود ۸ درصد، بلاعوض و فنی و با مشارکت میراث فرهنگی کرده است و به این منظور افرادی که دارای سند ششدانگ هستند، با ارائه آن می‌توانند از این تسهیلات برخوردار شوند.

همچنین از آنجایی که بسیاری از این خانه‌ها فاقد سند هستند، در صورتی که پلاک ثبتی ملک از سوی مراجع ذیصلاح ثابت شود به‌نام متقاضی وام است، به فرد برای نوسازی و ساخت با توجه به ضوابط و قوانین میراث فرهنگی تسهیلات ارائه خواهد شد. همچنین به‌منظور جذب گردشگری تشویق برای بومگردی نیز از جمله اقدامات میراث فرهنگی در این خصوص است.

تامین آب برای زمین‌های کشاورزی از مشکلات قدیمی اهالی قلعه دولت آباد است، سازمان آب منطقه‌ای وعده داده است که حقابه کشاورزی روستا از سد ۱۵ خرداد با خط لوله‌ای ۱۰ کیلومتری تأمین خواهد شد. اما نکته اینجاست که با توجه به بودجه اختصاص داده شده فقط سالی یک کیلومتر لوله کشی انجام می‌شود و انجام کامل پروژه تأمین حقابه ۱۰ سال زمان می‌برد!