آمریکا ۴ روزنامه سراسری دارد ایران ۱۷۱ روزنامه

جامعه ۲۴- علیرضا خانی درباره‌ی اقدام معاونت مطبوعاتی برای رتبه بندی کیفی روزنامه‌ها و تخصیص امتیازات بر اساس جایگاه هر روزنامه گفت: شاید خیلی‌ها بتوانند جایگاه روزنامه‌های مطرح را حدس بزنند. اما اگر ۲۰ روزنامه مهم را کنار بگذارید، بقیه ناشناخته اند.

۱۷۱ روزنامه سراسری که اغلب وجود خارجی ندارند!

وی درباره‌ی ماهیت این اقدام با بیان اینکه اصل این اقدام خوب، لازم و ضروری است، یادآور شد: متاسفانه در ایران کمیت روزنامه‌های سراسری با بقیه کشور‌های دنیا قابل قیاس نیستند؛ به عنوان مثال در آمریکا با آن طول و عرض و جغرافیا و ۵۰ ایالت، ۴ روزنامه سراسری وجود دارد، اما در ایران ۱۷۱ روزنامه سراسری وجود دارد که اغلب وجود خارجی ندارند، صرفا یک پرینتی در می‌آورند که یارانه‌ای دریافت کنند! بنابراین تکلیف این‌ها باید مشخص شود. علت آن هم نظام رانتی بوده است، یعنی اینکه شما وقتی موفق می‌شدی امتیاز روزنامه بگیری، اتوماتیک دولت به شما یارانه و وام و آگهی دولتی می‌داده است. خوب مشخص است که با این شرایط کسانی تحریص می‌شوند که از مواهب دولتی بهره ببرند. زمانی یکی از معاونان مطبوعاتی ارشاد گفت در مجلس یک نماینده شهرستانی از من پرسید چرا سهمیه کاغذ روزنامه مرا نداده اید، گفتم اسم روزنامه تان چیست؟ هر چه فکر کرد یادش نیامد! این گواه آشکاری از نظام رانتی است.

خانی که مدرس دروس روزنامه نگاری و علوم اجتماعی است، در پاسخ به این پرسش که برخی اعتبار این کمیته را زیر سوال برده اند، گفت: اساسا در کار ارزیابی کیفی و کمی، که یک پژوهش محسوب می‌شود وقتی از «اعتبار» صحبت می‌کنیم باید بدانیم که دقیقا از چه چیزی حرف می‌زنیم. این که اگر مدیر روزنامه‌ای دید که جایگاه روزنامه اش در حدی که ادعا می‌کند یا می‌پندارد نیست، بنابراین ساده‌ترین کار را زیر سوال بردن اعتبار کمیته بداند، یک کنش غیرعلمی و عوامانه است.

سنجیدن اعتبار واقعی رسانه‌های خلق الساعه

وی در همین زمینه ادامه داد: فرض کنید یک خبرگزاری خلق الساعه به وجود بیاید که کسی آن را نمی‌شناسد و بعد ادعا کند از خبرگزاری‌های مطرح ـ مثلا ایسنا ـ هم معروف‌تر و هم معتبرتر و هم مورد استنادتر است. در این شرایط باید ابزاری وجود داشته باشد که اعتبار واقعی آن سایت سنجیده شود. این ابزار به زبان علمی یک «سازه» است و این سازه یک اعتبار دارد که «اعتبارسازه» نامیده می‌شود. اعتبار سازه بر اساس شاخص‌های تعریف شده و استاندارد به کمک اساتید باتجربه و روزنامه نگاران و مدرسان این رشته تعریف و تدوین می‌شود و بر اساس آن امتیاز بندی صورت می‌گیرد. درباره نظام رتبه بندی روزنامه‌ها این فرایند به تمامی صورت گرفته شده و سازه ساخته شده به صورت تعاریف و شاخص‌های کمّی و کیفی با عنوان «شیوه نامه» در اختیار مدیران روزنامه‌ها قرار گرفته است و از آن‌ها درخواست شده که به خودشان نمره بدهند و مستندات آن را هم ارسال کنند. طبیعی است که افراد به خودشان نمره بیشتری بدهند. پس از ارسال فرم‌های خوداظهاری و مستندات، در چند مرحله نمرات بر اساس همان سازه سنجش شده، نمره واقعی درآمده و بر آن اساس روزنامه‌ها رتبه بندی شده اند.

وی گفت: اعضای کمیته ارزیابی با فرمول ذیل برگزیده شدند: یک نفر از روزنامه‌های بخش دولتی یا عمومی شرکت کننده در طرح، یکی از اعضای هیات مدیره انجمن روزنامه‌های غیردولتی به عنوان دبیر، یک استاد روزنامه‌نگاری با معرفی دفترمطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها، یک نفر از طرف روزنامه‌های غیرسراسری به انتخاب شورای مرکزی خانه‌های مطبوعات، یک نفر با معرفی هیات مدیره انجمن مدیران مسئول روزنامه‌های غیردولتی. این اعضا پس از ده‌ها ساعت کار کارشناسی اولیه و برگزاری ۲۲ جلسه ۵ ساعته توانستند فرم‌های خوداظهاری روزنامه‌ها را با مستندات و شیوه نامه تطبیق دهند و امتیازات نهایی را به دست آورند.

خانی سپس گفت: در دستورالعمل همچنین شیوه اعتراض به امتیاز‌ها نیز تعریف شده و کمیته ارزیابی مجدد کاملا متفاوت از کمیته ارزیابی نخستین است. اعضای این کمیته نیز بدین ترتیب هستند: مدیرکل مطبوعات و خبرگزاری‌های داخلی (رئیس هیات)، مدیرکل دفترمطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها (دبیر هیات)، یکی از اعضای هیات‌مدیره انجمن روزنامه‌های غیردولتی به انتخاب هیات مدیره آن انجمن، یکی از اعضای هیات مدیره شورای مرکزی خانه‌های مطبوعات کشور به انتخاب خود آنان، یک روزنامه‌نگار باسابقه به انتخاب انجمن پیشکسوتان مطبوعات.

اگر دولت دستش را از شانه رسانه‌ها بردارد خیلی از روزنامه‌ها خود به خود تعطیل می‌شوند

وی در پاسخ به این‌که آیا با این شرایط روزنامه‌ها به حیات خود ادامه خواهند داد؟ اظهار کرد: روزنامه‌ها به حیات خودشان ادامه می‌دهند، ولی اگر دولت دستش را از شانه رسانه‌ها بردارد، خود به خود خیلی از آن‌ها تعطیل می‌شوند. مساله این است که آیا دولت باید از روزنامه‌های قوی حمایت کند یا روزنامه‌های ضعیف؟ برخی می‌گویند باید از روزنامه‌های ضعیف حمایت شود. این یک مغالطه است. روزنامه‌های ضعیف معمولا غیرحرفه‌ای هستند و در فضای رانتی متولد شده اند؛ بنابراین نتیجه‌ی حمایت دولت می‌شود، ضعیف پروری. بر این پایه هر کسی هم که سواد روزنامه نگاری ندارد، مجوز بگیرد و بعد بگوید حالا دولت به من پولش را بدهد، چون مجوز گرفته ام! انتهای این مسیر، ویرانی است. کسی روزنامه دارد که بلد است روزنامه نگاری و روزنامه داری کند. اگر بلد است باید بتواند روی پایش بایستد و دولت وظیفه دارد روزنامه‌هایی که مخاطب واقعی دارند را در چارچوبی متفاوت، حمایت کند. اما روزنامه‌هایی که فقط یک پرینت می‌دهند به وزارت ارشاد تا ارشاد آن‌ها را اعلام وصول کند و اصطلاحا به آن‌ها روزنامه‌های «اعلام وصولی» می‌گویند، کماکان دارند با این قاعده غلط که منجر به دور ریز منابع می‌شوند، بازی می‌کنند.

کی از نظام رانتی رها می‌شویم؟

این روزنامه نگار باسابقه اظهار کرد: اصل داستان به سیستم رانتی برمی گردد، اینکه هرکسی امتیاز روزنامه گرفت، دولت بخواهد امتیاز دهد. این سیستم کاملا غلط است. خود دولتی‌ها می‌گویند غلط است، مطبوعاتی‌ها و اقتصاد دان‌ها هم می‌گویند غلط است، منتهی هیچ کسی همت نکرده است این غلط را اصلاح کند؛ بنابراین این اقدام گام اولی است که تکلیف روزنامه‌ها مشخص شود که جایگاه واقعی شان کجاست و چه نمره‌ای می‌گیرند. گام بعدی هم آن است که دولت در نوع ارتباط اقتصادی و امتیازدهی به مطبوعات تجدید نظر کند و روزنامه‌های واقعی و حرفه‌ای از روزنامه‌های غیرواقعی بازشناسی شوند و یک نظم و نسقی صورت بگیرد.

بیشتر بخوانید:  بلاگرها تا سرحد ترکیدن تشویق به خوردن می کنند/ ساندویچ بمب‌های مرگبار

این کارشناس حوزه رسانه گفت: بالاخره باید روزی به این نقطه برسیم که مجوز روزنامه‌ها توسط دولت صادر نشود، بلکه هرکس می‌خواهد روزنامه منتشر کند صرفا آن را ثبت کند و هر گاه مرتکب تخلفی شد بر اساس شکایت شاکی خصوصی یا عمومی به آن رسیدگی شود. در این شرایط است که از نظام رانتی رها می‌شویم.

این روزنامه نگار درباره نوع حمایت دولت‌ها از روزنامه‌ها گفت: در کشور‌های توسعه یافته حمایت عام اساسا معنا ندارد فقط دولت‌ها از نشریاتی که برای برخی قشر‌های خاص، مثلا کودکان یا برخی گروه‌های خاص، مثلا معلولان یا برخی موضوعات خاص، مثلا محیط زیست منتشر می‌شوند با روش‌های غیرمستقیم حمایت‌هایی به عمل می‌آورند.