درج آدرس اینستاگرام متوفی روی سنگ قبر

جامعه ۲۴- مدت زمانی است که فضای مجازی در زندگی روزمره افراد جایگاه پر رنگی پیدا کرده است. به صورتی که عده‌ای حتی از این فضا کسب درآمد می‌کنند و عده‌ای دیگر که با هدف کسب سود در این فضا فعال نیستند مدام در حال کسب هویت‌های مختلف از این فضا هستند.

نقش این فضا چنان پر رنگ شده است که کشور‌های زیادی از کمپین‌های ترک اعتیاد به فضای مجازی و اینترنت خبر داده اند. این فضا چالش‌ها و فرصت‌های متعددی را برای اقشار گوناگون جامعه به وجود آورده و امروزه شرایط به گونه‌ای است که پیر و جوان، فقیر و غنی، با سواد و کم سواد فرقی نمی‌کند همه از این فضا به نحوی استفاده می‌کنند و تحت تاثیر آن قرار دارند.

به تازگی دیده شده است که آدرس اینستاگرام برخی از متوفیان بر روی سنگ مزار آن‌ها درج می‌شود. برای مثال بر روی سنگ قبر متوفی‌ای که در هنگام مرگ ۶۸ سال داشته است آدرس پیج اینستاگرامی او درج شده است. حال ما با مرگ‌ها و سنگ قبر‌های آپدیت شده‌ای مواجه هستیم که نشان‌دهنده آن است که فضای مجازی و بستر فعالیت افراد در این فضا حتی بعد از مرگشان هم پایان پیدا نمی‌کند و انگار این بستر فضایی برای فعالیت ابدی و جاودانگی فراهم ساخته است. هرچند می‌توان خوشبینانه به این موضوع پرداخت که به واسطه تکنولوژی می‌توان این فرصت را در اختیار مردگان قرار داد تا هویتشان حفظ و یا تقویت شود.

جاودانگی و ماندگاری

علیرضا شریفی یزدی جامعه شناس و استاد دانشگاه در این باره به ما گفت: انسان به لحاظ روانی به جاودان شدن و ماندگاری علاقه‌مند است. به لحاظ روانشناختی برخی معتقدند که علاقه به فرزند و نوه به این دلیل است که به گونه‌ای ادامه فرد هستند. اگر خود فرد وصیت کرده است‌ای بسا بر اساس این قاعده است که بعد از مرگم فراموش نشوم و همچنان افراد مرا در این فضا به یاد داشته باشند. اما اگر اطرافیان بدون وصیت فرد این کار را انجام می‌دهند قضیه به گونه‌ای دیگر است. وقتی که اطرافیان در حقیقت آدرس فضای مجازی متوفی را بر سنگ قبر او حک می‌کنند در مرحله اول سوگ قرار دارند.

مرحله اول سوگ مرحله انکار است، مرحله دوم خشم، مرحله سوم افسردگی و مرحله چهارم پذیرش است. افرادی که در مرحله انکار هستند از هر ابزاری استفاده می‌کنند برای آنکه مرگ فرد را پذیرا نباشند. شکل‌های سنتی آن خواب‌های متعدد بعد فوت یا ساخت مدرسه و مکانی به نام فرد است. این کار یعنی درج آدرس اینستاگرام بر سنگ قبر یک شکل مدرن ادامه و استمرار انکار است و در مرحله بعد این احساس خوشایند و خوشحالی که طرف مقابل هنوز در فضای مجازی مورد پیگیری قرار می‌گیرد.»

سوگ ناتمام

این روانشناس اجتماعی ادامه داد: «اما در ادامه اولا چنین صفحه‌ای بعد از مدتی محو می‌شود، زیرا وقتی فردی پستی را با دیگران به اشتراک نمی‌گذارد بعد از مدتی جذابیت خود را برای دیگران از دست می‌دهد. یک گروهی هم هستند که مخصوصا بعد از کرونا آدرس فضا‌های مجازی را می‌دهند برای سوگ ناتمام خود. یکی از مشکلات کرونا سوگ ناتمام است که برخی از افراد این سوگ را از طریق فضای مجازی پیگیری می‌کنند، ولی کلیت ماجرا این کار کار عبثی است و به لحاظ روانی کوتاه مدت است.

بیشتر بخوانید:  کاهش ۵ درصدی جرایم فضای مجازی

شاید اگر افراد درست تحت مداوا قرار بگیرند این کار را انجام ندهند. یکی از راه‌های مناسب این است که دستور داده شود به کسانی که کار سنگ قبر انجام می‌دهند تا از حک‌این موارد بر روی سنگ قبر‌ها خودداری کنند. زیرا در قدیم هم هیچ وقت هیچ آدرسی از فرد بر روی سنگ قبر او درج نمی‌شد. حدود ۵۰ سالی است که تاریخ تولد، فوت و شعری را بر روی سنگ قبر‌ها می‌نویسند.»

مد کوتاه مدت

این استاد دانشگاه در ادامه متذکر شد: «به نظر من این کار بیشتر یک مد کوتاه مدت است و این موج سریع از بین می‌رود، زیرا ریشه‌های فرهنگی در جامعه ندارد. در نتیجه حتی نیازی نیست که نگران باب و روتین شدن آن باشیم. فضای مجازی در زمینه جاودانگی خود را به صورت عینی‌تر نشان می‌دهد. ما در گذشته هم افرادی داشتیم که با کار‌های خیر و سایر امور به نحوی در ذهن مردم باقی می‌ماندند. الان این موضوع جنبه عینی پیدا کرده است و ما دوست داریم خوشنام و ماندگار باشیم و با این نوع کار‌ها مردم به دنبال عینی کردن آن هستند، اما از منظر من این کار‌ها در جامعه ما دوام نخواهد داشت.»

در جست و جوی جاودانگی

سعید معدنی جامعه شناس و استاد دانشگاه در این باره به ما گفت: انسان همیشه در جست و جوی جاودانگی بوده است. در حقیقت در اسطوره‌ها و افسانه‌های ما انسان‌های قدیم به دنبال آب حیات و آب زندگانی بوده‌اند تا با به دست آوردن آن عمر جاودان پیدا کنند. منتها انسان به مرور زمان متوجه شد که نمی‌تواند به چنین چشمه‌ای دسترسی پیدا کند به همین خاطر در هنر، ادبیات و علم این موضوع را جست و جو کرد. به عبارتی به دنبال آن رفت که نام خودش را در این سه حوزه ثبت کند تا برای آیندگان جاودانه باقی بماند. به همین خاطر ما الان که در قرن ۲۱ هستم آثار گذشتگان را می‌خوانیم، زیرا آن‌ها جاودانه شدند. پس انسان در جست و جوی جاودانگی است.

حتی اگر افراد برای روی قبر والدین خود نام آن‌ها می‌نویسند به دنبال جاودانه کردن نام آن‌ها هستند. همه انسان‌ها می‌خواهند جاودانه باشند، اما آن‌هایی که آدم‌های مهمی در عرصه‌های مختلف هستند دوست دارند نزد کسانی که نمی‌شناسند جاودانه شوند، اما انسان‌های معمولی دوست دارند نزد کسانی که می‌شناسند جاودانه بمانند. به همین خاطر معمولا خیلی از انسان‌ها دوست دارند بعد از مرگ به خوبی از آن‌ها یاد شود. اما انسان‌های خاص و الیت دوست دارند نزد افراد ناشناس جاودانه شوند. در دنیای مدرن که فضای مجازی گسترش پیدا کرده است محتوای تفکر افراد در آن جا قرار دارد و همه به هر طریقی به وسیله این فضای مجازی به دنبال کسب جاودانگی هستند.

برخی با یادداشت و برخی دیگر با استفاده از عکس‌ها به دنبال آن هستند که حتی بعد مرگ خود جاودانه بمانند این همان قصه قدیمی در جست و جوی جاودانگی است. ما در آینده بیشتر با این موضوع مواجه خواهیم شد یعنی مثلا نویسندگان مانند قبل دیگر به دنبال چاپ کتاب نخواهند بود و یا افراد به دنبال چاپ مقاله نمی‌روند بلکه در فضای مجازی آن‌ها را ذخیره می‌کنند تا برای آیندگان باقی بماند؛ لذا امکان دارد در آینده ما روی سنگ قبر‌ها آدرس‌های فضا‌های مجازی مختلف را ببینیم. این کار یک پدیده جدید است و در آینده بیشتر تکرار خواهد شد.»