تنها بازمانده باغ وحش سیرجان در انتظار مرگ

جامعه ۲۴- شیر باغ وحش سیرجان شبیه شیر‌های بیشه نیست. نحیف و نزار است. چشمانش سوی دیدن ندارد. گوشت را از سنگ تشخیص نمی‌دهد. استخوان لگن، دنده‌ها و تمام اجزای بدنش از روی جسم نحیفش پیداست. تنها بازمانده باغ وحش سیرجان دو ماه بعد از ادعای سرقت و فرار کردن سایر جانداران این باغ وحش به حال خود رها شده است. بعد از سر و صدای بسیار بود که سرانجام دیروز صاحب باغ وحش -که می‌گفتند متواری است- بعد از چندین تذکر از سوی محیط زیست به دادسرا احضار شد. حالا دو راه برای این شیر پیش رو گذاشتند؛ انتقال به کرمان یا یوتانایز (مرگ بدون درد).

شیر باغ وحش هماشهر تنها بازمانده شیر‌های باغ وحش کرمان است. آن‌ها چهار شیر بودند که از زابل آورده بودنشان. فشار فعالان محیط زیست برای تنگی قفس در نهایت مسئولان باغ وحش کرمان را مجبور کرد تا یکی از آن‌ها را به باغ وحش هماشهر سیرجان انتقال دهند. سه شیر دیگر، اما همین قدر هم شانس نیاوردند. دو فرد همان جا تلف شدند و دیگری به علت بیماری تاب نیاورد.

صاحب باغ وحش توان فنی نداشت

۶سال پیش بود که باغ وحش سیرجان سرپا شد. صرفا مکانش شبیه باغ وحش بود، اما نه آب داشت و نه برق. مرجان شاکری، مدیر‌کل حفاظت محیط زیست استان کرمان می‌گوید صاحب باغ وحش توان کارشناسی این کار را نداشته. اما چرا توانسته مجوز بگیرد و باغ وحش راه بیندازد؟ این سوالی است که شاکری معتقد است که کوروش دری صاحب این باغ وحش باید پاسخش را بدهد.

شاکری می‌گوید: «گفته‌ام که در این مورد یک گزارشی به من بدهند و بیانه‌ای از سمت روابط‌عمومی صادر کنند. من خودم خیلی با این نگه داشتن حیوان در اسارت که ملت بروند تماشا کنند موافق نیستم. البته در کشور ما یک دستورالعمل‌هایی برای زدن باغ وحش وجود دارد، ولی این فردی که باغ وحش سیرجان را راه‌اندازی کرده نه توان کارشناسی‌اش را داشته ونه مالی. حالا اینکه به چه استنادی رفته و این کار را کرده باید خودش جواب دهد، اما این طور که همکاران ما گفته‌اند او با این دلگرمی پیش رفته که صنایع معدنی آنجا کمک مالی به او بکنند.»

بیشتر بخوانید: ارسال حیات‌وحش با پست و اسنپ

از باغ وحشی که ۶سال قبل راه‌اندازی شده، فقط همین شیر نحیف مانده و یک جبیر. جبیر را چند روز قبل برای درمان به محیط زیست منتقل کردند، اما این شیر تک و تنها و بدون حتی ظرفی آب در محل مانده. مسئولان محیط زیست حتی درباره اینکه تعداد حیوانات این باغ وحش از ابتدا چقدر بوده پاسخ درستی ندارند. منصور پورسینا، رئیس اداره حفظ و مدیریت حیات وحش استان کرمان صرفا می‌گوید: «خیلی».

عابد کوهپایه، دامپزشک حیات وحش، اما  از وجود عقاب و بزمجه و سایر حیوانات در این باغ وحش می‌گوید: «تا دو سال قبل در اینجا حداقل چهار گرگ بود. جبیر بود. کل و بز و قوچ و میش و بزمجه و همین طور عقاب طلایی و دال سیاه.» اینکه این حیوانات چه شدند، سوالی است که حتی رئیس اداره حفظ و مدیریت حیات وحش استان کرمان هم جواب مشخصی برایش ندارد: «باغ وحش زمانی حیوانات زیادی داشته، اما بعد از کرونا شروع به تحلیل رفتن کرد. این مرکز درآمدی نداشته و یکسری پرنده زینتی‌اش را واگذار کرده. در آخرین بازدیدی که در تیرماه داشتم فقط یک شیر باقی مانده بود و دو گرگ و عقاب طلایی و کرکس و یک دانه کاراکال و شغال.»

رئیس اداره حفظ و مدیریت حیات وحش استان کرمان که ۶ ماه پیش از این باغ وحش بازدید کرده بود، وضعیت مجموعه را در آن زمان «خوب» توصیف می‌کند: «مجموعه اداره‌کل محیط زیست در تیرماه بازدیدی از باغ وحش داشت وضعیت این مجموعه خوب بود. البته خوب که نه، در حد اینکه تغذیه این‌ها را انجام دهند که از گرسنگی نمیرند. به هر حال دوسال این مجموعه بسته بود و کرونا فشار آورده و بازدیدکننده‌ای هم نداشت.»

از تیرامسال تا به اکنون، اما فقط همین شیر مانده. پورسینا می‌گوید: «به ما اعلام کردند که شغال و دو تا گرگ، کرکس و عقاب این مجموعه مفقود شدند و فرار کردند. ما به اداره محیط زیست سیرجان نامه زدیم که صاحب این باغ وحش را بخواهند تا تعیین تکلیف حیوانات را انجام دهد.» منظور از تعیین تکلیف ۲ حکم است؛ اولی پرداخت ضرر و زیان حیات وحش به اداره حفاظت از محیط زیست و دومی تعیین تکلیف تنها حیوان باقی‌مانده در این باغ وحش.

ابطال مجوز باغ وحش سیرجان

پورسینا مدعی است که از دو ماه قبل تا کنون صاحب باغ وحش پاسخی به اداره حیات وحش سیرجان نداده تا روز گذشته که بعد از پخش ویدیویی این شیر در فضای مجازی سازمان بازرسی و دادستان به پرونده وارد شدند و فرد احضار شده. محیط زیست حالا به دنبال ابطال مجوز این باغ وحش است: «بعد از ابطال مجوز باغ وحش کرمان در هفته گذشته به دنبال ابطال مجوز باغ وحش سیرجان هستیم چرا که شرایط استاندارد را از نظر ما ندارد و چندین بار هم به صاحب باغ وحش اعلام شده که شرایط مجموعه را بهبود بدهد.» نام کاراکال در میان مفقودی‌ها نیست. بنا به اطلاعات سازمان محیط زیست ابتدای سال ۱۴۰۰ تلف شده. یک خرس نیز به گفته پورسینا در همین مقاطع به علت کهولت سن مرده؛ موردی که حالا دارند به این شیر هم تعمیم می‌دهند.

شاکری می‌گوید سن این شیر بسیار بالاست و احتمال مرگ آسان یکی از گزینه‌های محتمل برای این حیوان است: «بعد از اینکه مدیر مجموعه ادعای فرار کردن حیوانات را داشت ما فرد را به دادسرا معرفی کردیم. اما بعد از شکایت ما با اینکه فرد برای پاسخگویی به دادگاه احضار شده این فرد در دادگاه حاضر نشده و به نوعی در این مدت متواری شده. حالا باید همکاران ما ودامپزشک درباره این شیر که بسیار پیر است تصمیم بگیرند؛ اگر بشود شیر را انتقال داد که چه بهتر، ولی اگر نشود احتمالا برایش مرگ آرام (یوتانایز) را انتخاب می‌کنند. البته این یک تصمیم کارشناسی است و من نمی‌توانم در موردش اظهار نظر کنم.»

کوهپایه به عنوان تنها دامپزشک استان کرمان که مدرک مرتبط با حیات وحش دارد، اما نظر دیگری دارد. او در بازدیدی که سه سال قبل از این مجموعه داشته و این شیر را ارزیابی کرده از روی دندان‌هایش سن شیر را ۱۲ سال تخمین زده. با احتساب این سه سال نیز احتمالا این شیر ۱۵ سال سن دارد، اگرچه شمایل ظاهری‌اش دو برابر آن را نشان می‌دهد.

کوهپایه بر خلاف کارشناسان محیط زیست معتقد است که این شیر اگر در محل درمان نشود مرگش حتمی است: «اگر فیلم‌ها را ببینید متوجه می‌شوید که شیر پیکا دارد. دیروز گوشت جلوش ریختند، ولی سنگ را برداشت و خورد. بینایی‌اش را به دلیل کمبود ویتامین از دست داده. اما باز هم می‌شود درمانش کرد و کمکش کرد. هرچند امروز به من گفتند که باید به کرمان منتقلش کنند. اگر این شیر بیهوش شود من فکر نمی‌کنم به کرمان برسد. من نمی‌دانم چه مرجعی باید این موضوع را بررسی کند که وقتی می‌شود حیوان را همین جا درمان کنیم، باید به کرمان انتقالش دهیم. به آن‌ها گفتم که زیر بار بیهوشی نمی‌روم و اگر راغب باشند درمان را همین جا شروع می‌کنم، ولی اگر بخواهند یک کیس خوب برای دانشکده جور کنند، انتقالش دهند به کرمان و بعد از مردنش یک اسکلت خوب برای سالن آناتومی دانشگاه تهیه کنند.»

او در بازدیدی که روز گذشته از این مجموعه داشته حاضر شده تا هزینه‌های درمان را خود بپردازد و سازمان بازرسی نیز در ابتدا با درمان شیر موافقت کردند، اما در نهایت جلوی او گرفته شده: «اینجا هیچکس دلسوز نیست. پیشنهاد دادم خودم هزینه درمان را بپردازم و هیچ چیز نمی‌خواهم و تمام کار‌های حیوان را انجام می‌دهم. حاضرم ۲۰ روز شبانه‌روز وقت بگذارم. ابتدا پذیرفتند، ولی یک دفعه ورودی شهر که رسیدم جلوی ماشین را گرفتند و گفتند که می‌خواهند شیر را انتقال دهند. ظاهرا تشخیص دادند که باید یک کارشناس دیگر نظر دهد.»