به برجام خوشبین باشیم یا بدبین؟

جامعه ۲۴- مذاکرات هسته‌ای همیشه بر بالا و پایین رفتن قیمت دلار تاثیرگذار بوده است؛ این قاعده همین حالا هم جواب می‌دهد. قیمت رسمی دلار در حال حاضر از کانال ۲۶ هزار تومان گذشته و بسیاری نگرانند که به ۳۰ هزار تومان نزدیک شود.

با این حال، شرایط وین به نحوی پیش می‌رود که بسیاری تا حدی خوشبین شده‌اند. برخی معتقدند بازار ارز با ریزش قیمت مواجه خواهد شد و علت این امر، سفر معاون وزیر امور خارجه کره جنوبی به وین است. گفته می‌شود محور مذاکرات این مقام بلندپایه کره‌ای در وین، آزادسازی منابع بلوکه شده ایران در این کشور است.

کره جنوبی به استناد تحریم‌های آمریکا از آزادسازی بدهی خود بابت خرید میعانات گازی از سال ۲۰۱۸ خودداری کرده است. ایران در دوره تصدی دولت روحانی بار‌ها مذاکراتی را با مقامات کره‌ای و سایر کشور‌های بدهکار به ایران پیش برد، اما در نهایت چراغ سبز امریکا برای تادیه بدهی کره جنوبی و سایر شرکایش به ایران روشن نشد.

لازم به ذکر است که میزان بدهی کره‌جنوبی به ایران به ۷ تا ۹ میلیارد دلار اعلام شده است.

اگر این پول‌ها آزاد شود، شکی نیست که بازار ارز هم تکانی می‌خورد. تحولات مثبت احتمالی بازار ارز به دو علت است: اولا، صرف آزاد شدن پول‌های بلوکه شده باعث می‌شود پول به بازار تزریق شود. ثانیا، پالس مثبت ناشی از این اقدام و نشانه‌ای که در مورد توافق احتمالی ایران و غرب دارد، می‌تواند باعث آرامش نسبی بازار و تزریق خوش بینی به آن گردد.

با این حال، نباید گمان برد که این خوش‌بینی لزوما تداوم خواهد داشت. مسیر مذاکرات هنوز پر پیچ و خم است و اگرچه خبر‌های خوبی از وین می‌رسد و نگاه بدبینانه سابق تا حدی از بین رفته است، اما هنوز موانعی وجود دارد که می‌تواند حداقل بازار ارز را در چند ماه اخیر دچار تنش کند.

بد نیست به برخی از مهم‌ترین این عوامل اشاره کنیم:

الف. شیطنت آمریکا و ورود شروط خارج از برجام به مذاکرات

مخالفان دولت بایدن، معتقدند مسائل منطقه‌ای و مساله مربوط به حقوق بشر هم باید در توافق هسته‌ای جدید وارد شود (اینجا بخوانید). هر چند بعید است ایران چنین شرطی را بپذیرد، اما اگر مذاکره کنندگان آمریکایی بخواهند (که البته در آن هم شک و شبهه وجود دارد) مسائل فوق الذکر را وارد برجام کنند، ممکن است روند خوب نشست وین از بین رفته و مسیر باز مذاکرات به بن بست برسد.

ب. شیطنت اسرائیل و تاثیر بر مذاکرات

رژیم صهیونیستی بار‌ها تاکید کرده که مخالف برجام است و نمی‌خواهد این توافق هسته‌ای احیاء شود. اگرچه برخی صدا‌های مخالف از دل رژیم صهیونیستی به گوش می‌رسد (اینجا بخوانید)، اما دولت اسرائیل سخت به دنبال این است که از طریق فشار بر آمریکا و کشور‌های غربی یا تحریک ایران، مذاکرات وین را به هم بزند و احیاء برجام را دچار تعلیق کند.

بیشتر بخوانید: کره‌جنوبی به مذاکرات وین پیوست

ج. عدم رضایت ایران به توافق با دولت آمریکا و اصرار بر تایید کنگره

ایران از ابتدا تاکید کرده که شرط اصلی اش برای بازگشت به محدودیت‌های برجام، برداشته شدن همه تحریم‌ها و دادن تضمین توسط آمریکا مبنی بر عدم تکرار نقض برجام است. شرط اصلی دادن تضمین توسط آمریکا تایید برجام توسط کنگره است؛ کنگره جمهوری خواهی که بعید است برجام را تایید کند. این نشان می‌دهد که دولت آمریکا نمی‌تواند تضمین دهد که دولت بعد (دولتی که در سال ۲۰۲۴ تشکیل می‌شود) از برجام خارج نشود.

د. جدی شدن بحران زمان

مسئله زمان همیشه یکی از جدی‌ترین موانع توافق در برجام بوده است. غرب و آمریکا اصرار خاصی بر زودتر حل شدن اختلافات هسته‌ای دارند، اما ایران عجله خاصی ندارد. این امر از نظر بسیاری از تحلیلگران بزرگترین مانع توافق هسته‌ای و احیاء برجام است (اینجا بخوانید).

ه. جدی شدن درگیری‌های منطقه‌ای

اختلافات منطقه‌ای ایران و متحدانش با آمریکا و متحدانش همیشه حساس و حاشیه ساز بوده است. در همین چند روز اخیر، درگیری‌هایی بین نیرو‌های سوریه و آمریکا رخ داده که منطقه را بسیار حساس کرده است. برخی رسانه‌ها این اختلافات و درگیری‌ها را که در عراق و سوریه و یمن وجود دارد و می‌تواند التهاب ایجاد کند، یکی از عوامل تهدید کننده نشست وین می‌دانند (اینجا بخوانید).

بالا و پایین یک پروسه طولانی

موانع فوق الذکر نشان می‌دهد که توافق هسته‌ای ایران و غرب بالا و پایین زیادی دارد و اگرچه ممکن است در چند هفته اخیر تاثیر مثبتی بر نرخ ارز بگذارد، اما به هیچ وجه نمی‌توان روی این موج مثبت حساب باز کرد و ممکن است بعد از گذشت مدتی بار دیگر ارز روند صعودی پیدا کند. البته در این مورد نیز نمی‌توان مطمئن بود و باید صبر کرد و دید روند مذاکرات در هفته‌ها و ماه‌های آتی چگونه طی می‌شود.