زاکانی: سرای محلات قرارگاه محلی می‌شوند

جامعه ۲۴- چند روزی است که بخشنامه تازه‌ای درباره سرا‌های محله در شهر تهران در فضای مجازی دست به دست می‌شود. بخشنامه‌ای که در ابتدای آن نوشته شده با توجه به شیوع ویروس کرونا در سطح شهر و لزوم بازنگری در عملکرد و فعالیت سرای محلات شهر تهران و برگشت آن‌ها به چرخه فعالیت‌های مشارکت محور و آموزشی: «خواهشمند است دستور فرمایید از تاریخ ابلاغ این نامه تا اطلاع ثانوی، از انعقاد هرگونه قرارداد جدید تحت هر عنوان و فعالیتی در زیرساخت‌های سرای محلات هر منطقه اکیدا جلوگیری شود.» در ادامه این بخشنامه نیز تاکید شده که بهره‌برداران و مشارکت‌کنندگانی که مدت قراردادشان تمام شده تمدید قرارداد نشود و: «از ادامه فعالیتشان جلوگیری به عمل آید.» بخشنامه‌ای که اعضای شورای شهر تهران از آن بی‌اطلاعند، در جلسه علنی شورا در روزی که علیرضا زاکانی، شهردار تهران به همراه معاونانش به صحن آمده تا گزارش کمیسیون برنامه و بودجه درباره رصد محلات را بشنود به او تذکر می‌دهند. تذکری که البته او در پاسخ به آن‌ها به صورت تلویحی از تغییر شکل سرای محلات خبر می‌دهد.

نامه شهردار تهران در روز‌های گذشته از سوی برخی کانال‌های خبری به «شبیخونی برای سرای محلات» و «زمرمه‌هایی برای تعطیلی سرای محلات» تعبیر شده است. اماکنی که شهرداری برای نخستین بار در سال ۸۸ مکلف به ایجاد آن‌ها شد. تکلیفی که شورای شهر تهران براساس برنامه توسعه دوم تهران ایجاد کرده بود. لایحه تشکیل سرای محلات در انتهای سال ۸۸ به شورا آمد و با مخالفت‌هایی روبه‌رو شد، اما در نهایت سرای محلات پذیرفته شدند و براساس آخرین آمار تاکنون حدود ۳۷۴ سرای محله در محلات ایجاد شده و فعالیت می‌کنند. سرای محلات یکی زیرمجموعه‌ها ستاد مدیریت محله است و کمک به ارتقای سلامت شهروندان، افزایش مشارکت اجتماعی در محلات، ایجاد بستر برای فعالیت سازمان‌های مردم نهاد و تلاش در جهت احیا و برجسته کردن هویت و جایگاه محله از جمله اهدافی است که برایش تعریف شده بود.

ابلاغ، نامه یکی از مسئولان شهرداری تهران که تحدید فضای سرای محلات نیز تعبیه شده است، اما با واکنش پارلمان شهری نیز روبه‌رو شد. احمد علوی، عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی در تذکری تاکید کرد که هر تصمیمی درباره سرای محلات باید مصوبه شورای شهر داشته باشد: از معاون اجتماعی و فرهنگی می‌خواهیم هر تصمیمی مربوط به مدیریت محله و سرای محلات را حتما در شورای شهر مطرح و مصوبه بگیرد؛ فارغ از اینکه سیاست‌گذار شهر شورای شهر است، همکاران ما در شورا تجربیاتی دارند که می‌تواند کمک کننده باشد.

بیشتر بخوانید: زاکانی: با گران کردن شهر تهران به شدت مخالفیم / فیلم

پس از او ناصر امانی نیز در تذکر دیگری ابلاغیه شهرداری را نقض غرض خواند و تاکید کرد: اگر می‌خواهید بعد از برطرف شدن ویروس کرونا دوباره سرای محلات را رونق دهید و مشارکت اجتماعی مردم را افزایش دهید چرا قرارداد خانه‌های زیرمجموعه سرای محلات را ممنوع می‌کنید؟! یعنی خانه ورزش، خانه سلامت، خانه قرآن و خانه‌هایی که مردم از طریق آن‌ها با شهرداری مشارکت می‌کنند و همچنین حتی تمدید قرارداد واحد‌های استیجاری سرای محلات را هم ممنوع می‌کنند. ما مخالفتی نداریم. اگر بناست شهرداری تجدید نظر یا اصلاحی کند و یا تغییری در این آیین‌نامه بدهد حتما باید به شورای شهر بیاید و شورای شهر آن را اصلاح کرده و سپس طبق مصوبه شورا عمل شود.

علیرضا زاکانی، شهردار تهران در جریان جلسه دیروز شورا پای تریبون اعلام کرد که ۷ گام برای سرای محلات در نظر گرفته است و به دنبال شفافیت بیشتر آن‌هاست. بعد از جلسه با تاکید بر اینکه مایل است صحبت بیشتر درباره این بخشنامه را به جلسات آینده موکول کند، در نهایت به روزنامه پیام‌ما گفت: ما در سرای محلات به دنبال شفاف‌سازی هستیم تا ببینیم که سرای محلات چه قدرند و ابعادشان چه قدر است، چه قرارداد‌هایی بسته شده است و چه تعهداتی نسبت به آن‌ها داریم. او تاکید مرد: قاعده‌ای در سال ۱۳۹۳ ابلاغ شده است باید دید اتفاقاتی که افتاده است، چه قدر سنخیت دارد و چه قدر ارتباط دارد. زاکانی با اشاره به اینکه به دنبال ترفیع سرای محلات است ادامه می‌دهد: سرای محلات به قرارگاه محلی تبدیل می‌شوند، یعنی اینکه بتوانند بهترین خدمت را در محل ارائه کنند و نخبگان و موثرین محل مامنشان سرای محل باشد، کنار هم بنشینند و جمع شوند و ما از طریق سازوکار‌هایی که طراحی کردیم برای شهرداری و مدیریت شهری تصمیم‌سازی و مدیریت را هدیه دهند و برای هر محله‌ای تصمیم‌گیری کنند.

صحبت‌های زاکانی از تغییر رویکرد سرا‌های محله خبر می‌دهد، تغییر رویکردی که جزئیات آن هنوز مشخص نیست و به نظر می‌رسد که شورای شهر تهران هم در جریان آن نیست. علیرضا نادعلی، سخنگوی شورای شهر تهران در گفتگو با روزنامه پیام‌ما از احتمال حضور معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران در کمیسیون فرهنگی و اجتماعی در همین رابطه خبر می‌دهد: از توضیحات هم مشخص بود که قرار است اتفاقی بیفتد تا موانع و مشکلاتی که وجود داشت رفع شود. او بعضی از این اشکالات را خارج شدن سرای محلات از کارکرد اصلی خودش عنوان می‌کند: بعضی قرارداد‌ها مشکلاتی دارد، مجموعا ما هم از مشکلات بی‌اطلاع نبودیم، افراد عادی و معتمدین محله از نکات به ما هم انتقال می‌دادند، اما نوع تعامل و نامه‌نگاری و اصلاح باید به نحوی باشد که شورا هم در جریان آن قرار بگیرد. او در نهایت شهرداری را محق اصلاح مسیر می‌داند: طبعا باید یکسری نکات را به عنوان مقدمه در نظر بگیرد که آن‌ها هم در خدمتی که می‌کنند لطمه نخورند.

فاصله گرفتن سرا‌های محلات از کارکرد و اهداف اولیه‌شان در یکی از پژوهش‌هایی که مرکز مطالعات شهرداری تهران مشخص شده است. نویسنده این پژوهش، محمد فاضلی جامعه‌شناس در سال ۹۵ ضمن برشمردن نواقص عملکرد سرا‌ها گستردگی فعالیت آن‌ها و الزام هر منطقه به داشتن سرای محله را جزو مواردی دانسته که سبب اخلال در عملکرد آن‌ها شده است: «در برخی محلات سرا‌های مجهز و جدید ساخته شده و در برخی دیگر مکانی نامناسب در جایی با دسترسی اندک به عنوان سرای محله در نظر گرفته شده است. اجبار و الزام مناطق به ساخت سرای محله در کلیه محلات در کمترین زمان ممکن منجر به انتخاب مکان سرای محلات براساس ظرفیت‌های موجود در منطقه یعنی زمین خالی در سطح محله، صرفه‌جویی در هزینه خرید سرا و ناکافی بودن امکانات درون برخی سرا‌ها شده است.

از همان ابتدا ۱۴ خانه برای هر سرای محله که بیشتر آن‌ها در واقع مجری برنامه اداره‌کل معاونت اجتماعی و فرهنگی هستند، تعریف شده است، افزون بر اینکه تشکیل کارگروه‌های ۶ گانه و ایجاد حدود ۷۲ کانون از جمله برنامه‌های سنگین و غیرواقع‌بینانه تعریف شده در سرای محلات بود.»

این پژوهش در نهایت با استناد به پیمایشی تصریح کرده حدود یک پنجم خانواده‌ها توانستند به نحوی با سرای محلات ارتباط بگیرند همچنین: «۶.۸ درصد برای کلاس‌های آموزشی و ۴.۲ درصد برای استفاده از خدمات خانه سلامت به سرای محلات مراجعه و از آن‌ها استفاده کرده‌اند. همه این اعداد و ارقام نشان می‌دهد شهرداری توانسته از طریق سرای محلات، راه ارتباطی جدیدی با مردم بگشاید.» اعدادی که نشان می‌دهد، سرای محلات برای شهروندان اهمیت دارند و باید دید تغییر کارکرد آن‌ها از سرا به قرارگاه محلی هم می‌تواند منجر به افزایش رضایتمندی باشد یا این تغییر تنها گسترش فعالیت برای سرا‌های محلات را به همراه دارد؟