بهمن گرسنگی روی حیات وحش کردستان

جامعه ۲۴- نخستین دانه‌های برف آرام آرام خودش را به زمین رساند. دانه‌ها روی هم نشستند، جای خالی بین‌شان هم پر شد تا زمین سفیدپوش شود. همینطور که بارش ادامه پیدا کرد و سانت به سانت بر ارتفاع آن افزوده شد، با وجود خوشحالی از بهتر شدن وضع چشمه‌ها و..، بسیاری نگران شدند اکنون زیر این همه برف چطور حیات‌وحش می‌تواند به منابع غذایی خود دست پیدا کند؟ این دغدغه در غرب ایران و در استان کردستان که گاه ارتفاع برف به یک متر هم رسیده بی‌جهت نبود. در این روز‌ها حیات‌وحش در جست‌وجوی غذا خود را به اطراف شهر‌ها و روستا‌ها رسانده، دو چالش در این مناطق شکل گرفته است: تعارض حیات‌وحش و جامعه انسانی در کنار شکار غیرمجاز. در این شرایط چه باید کرد؟

فواد مصطفی‌نژاد، رئیس اداره محیط زیست شهر سنندج به «پیام ما» می‌گوید: «یکی دو روز اینجا برف سنگینی باریده است. انجمن‌های محیط زیستی در همین زمینه درخواست کردند که تغذیه دستی یا دانه‌پاشی برای پرندگان داشته باشیم. ما با این موضوع مخالفیم و معتقدیم اگر تغذیه دستی انجام دهیم حیات‌وحش عادت می‌کند و به انسان وابسته می‌شود، به طوری که با توقف این روند شاهد تلف شدن آن‌ها خواهیم بود. در استان کردستان شاهد بوده‌ایم که برف‌های سنگین‌تری هم باریده و حیات‌وحش توانسته از آن جان سالم به در ببرد، از این رو در حال حاضر ضرورتی برای انجام این کار نیست.

او می‌افزاید: «ما یک دهه پیش با کمک خیریه گندم برای پرندگان گرفته و در کوه و خارج شهر‌ها تغذیه دستی آن‌ها را انجام می‌دادیم، اما متوجه شدیم با این کار تنها باعث تجمع آن‌ها شده و کار شکارچیان را راحت می‌کنیم.»

مصطفی‌نژاد درباره اینکه در روز‌های اخیر و بارش برف کدام گونه‌ها بیشتر در معرض شکار غیرقانونی قرار دارد، می‌گوید: «کبک و گنجشک‌سانان بیشتر در معرض این تهدید هستند. در قروه کل و بز و سمت بیجار قوچ و میش شکار می‌شوند. البته در سال‌های گذشته کشتن گرگ را هم توسط جامعه محلی داشتیم که خوشبختانه با اطلاع‌رسانی‌های صورت گرفته کشتار گرگ‌ها کاهش پیدا کرده است.»

بیشتر بخوانید:  کالاسازی افسار گسیخته در حیات وحش

به گفته رئیس محیط زیست شهر سنندج، مناطق تحت کنترل محیط زیست بسیار گسترده است. اگرچه سنندج منطقه حفاظت‌شده ندارد، اما در اطراف جاده مریوان، در جاده سقز- دیوان‌دره و در جاده کرمانشاه هر کدام ۷۰-۸۰ کیلومتر و در جاده همدان ۴۰-۴۵ کیلومتر تحت نظارت و کنترل محیط زیست است. این در حالی است که محیط زیست با کمبود شدید امکانات و تجهیزات برای بازدید کارشناسی، گشت و کنترل مواجه است و محدودیت در تعداد نیرو‌ها از دیگر عواملی است که شرایط کار حفاظت را دشوار می‌کند. مصطفی‌نژاد با درخواست از مردم برای آسیب نرساندن از حیواناتی که به محل زندگی آن‌ها نزدیک می‌شوند، می‌گوید: «از همه می‌خواهیم با چوب، سنگ و … به حیوانات حمله نکنند، بلکه با سامانه ۱۵۴۰ تماس بگیرند و مطمئن باشند ما در اولین فرصت خود را به آن‌ها می‌رسانیم.»

شهرام کبودوندپور، عضو هیئت علمی گروه محیط زیست دانشگاه کردستان ومتخصص حیات وحش نیز به «پیام ما» می‌گوید: «در روز‌های اخیر برف غیرمنتظره‌ای در استان کردستان باریده به طوری که در سقز ارتفاع برف به بیش از یک متر و در سنندج و بیجار به نیم متر می‌رسد. این حجم بارش در یک دهه اخیر بی‌سابقه بوده است.» او با اشاره به اینکه حیواناتی، چون خرگوش، روباه و انواع پرنده‌ها برای تامین سهل‌الوصول‌ترین منبع غذایی به حاشیه شهر‌ها و مراکز دفن زباله، اطراف کشتارگاه‌ها و … نزدیک شده‌اند، می‌افزاید: «این نزدیک شدن آن‌ها را در دسترس قرار داده و باعث شده برخی افراد به شکار غیرمجاز آن‌ها اقدام کنند. این افراد تیهو، بلبل و سایر پرنده‌های زینتی را با تور می‌گیرند، به قوچ و میش شلیک می‌کنند و در مواردی حتی شاهد شکار روباه هستیم.»

این عضو هیئت علمی گروه محیط زیست دانشگاه کردستان ادامه می‌دهد: «خرگوش، کل و بز در کنار قوچ و میش منبع غذایی رایگان برای این شکارچیان هستند، به ویژه در دوره کنونی که شرایط اقتصادی به مردم فشار زیادی وارد می‌کند. علاوه بر این در کشور ما مردم به شکل سنتی روستانشین و کوچ‌رو بوده و شکار به عنوان یک منبع ارتزاق بوده، در همین زمینه ما باید آموزش‌های لازم را به مردم داده و برنامه‌های مدونی در این زمینه داشته باشیم.»

او درباره غذادهی دستی به عنوان یکی راهکار برای تامین منابع غذایی حیات وحش می‌گوید: «ما این شیوه را توصیه نمی‌کنیم. البته غذادهی به عنوان یک روش مدیریتی در مواقع بحرانی برای علفخوار‌های بزرگ مانند قوچ و میش یا کل و بز انجام می‌شود با این حال شرایطی که ما امروز در استان کردستان داریم به قدری حاد نیست که این شیوه توصیه شود. غذادهی تنها باعث جذب حیات‌وحش در اطراف شهر‌ها شده و تعارض را افزایش می‌دهد.»

نبی احسنی، متخصص محیط زیست مدیر مالی و اداری پارک علم و فناوری کردستان که سابقه ۲۰ سال فعالیت در اداره محیط زیست استان کردستان به عنوان معاون آموزش و پژوهش را دارد هم به «پیام ما» می‌گوید: «ما نیازمند اطلاع‌رسانی گسترده به مردم درباره شیوه مواجهه با حیات‌وحش هستیم، زیرا در این روز‌ها گونه‌های مختلف به زیستگاه‌های انسانی نزدیک شده‌اند. این موضوع باید از کانال‌های مختلف به اطلاع مردم برسد.»

این دکتری تنوع زیستی با اشاره به اینکه ما دو راه داریم که سطح حفاظت را بالا ببریم، می‌افزاید: «یکی از این راه‌ها حضور فیزیکی ماموران محیط زیست در بین مردم است. با توجه به اینکه اداره محیط زیست در استان کردستان این امکانات را در اختیار ندارد و راه دوم اطلاع‌رسانی است؛ بنابراین باید در این زمینه دهیاران، نیروی انتظامی، شوراها، انجمن‌های محیط زیستی را در این زمینه آگاه کرد تا بتوانیم جلوی شکار غیرمجاز را بگیریم.»
او با اشاره به اینکه باید از مردم بخواهیم شکار و زنده‌گیری را کنار بگذارند، معتقد است که تغذیه دستی حیات‌وحش است آن‌ها را از زیستگاه‌های انسانی دور می‌کند.