ایمن سازی بازار پشت گوش مالکان/ وجود ۷۰۰ پاساژ ناایمن در تهران

جامعه ۲۴ -   درست سه روز پیش بود که آتش، دوباره به جان بازار تهران افتاد. این بار، اما این تیمچه پرآوازه «حاجب‌الدوله» بود که زیر آتش بی‌احتیاطی‌ها خاکستر شد. همان تیمچه قدیمی معروف که در زمان ناصرالدین شاه قاجار، «حاج علی خان حاجب‌الدوله» ساخته بود.

حالا از آن‌همه تاریخ، یک بافت مستأصل نیمه ویران مانده است که معلوم نیست چه زمانی و به چه بهانه‌ای دوباره ویران‌تر شود. آتش‌سوزی‌های سریالی بازار تهران البته محدود به سه روز پیش نمی‌شود. کارشناسان می‌گویند که سالانه ۳ تا ۴ بار بازار تهران طعمه آتش‌سوزی‌های شدید می‌شود. لزوم ایمن‌سازی بازار از زبان کارشناسان و مسئولان شهری بار‌ها تکرار شده است. آخرین بارهمین دیروز بود که دوباره چند عضو شورا بحث ایمن‌سازی بازار را پیش کشیدند و حتی از مراجع قضایی خواستند تا به این موضوع ورود کند. اما سؤال این است چرا با همه این تأکیدات همچنان ایمن‌سازی بازار پشت گوش انداخته می‌شود و چرا سریال

آتش‌سوزی‌های بازار تهران هنوز ادامه دارد؟

آتش‌نشانی می‌گوید که در سال‌های ۹۷، ۹۸ و ۱۴۰۰ سه بار برای این بافت فرسوده و قدیمی، اخطار ناایمنی صادر کرده است، حتی کمیته ایمنی و رفع خطر بازار تهران هم با محوریت شهرداری منطقه ۱۲ تشکیل شده، اما همچنان وضعیت ایمن‌سازی بازار کند پیش می‌رود.

درحال حاضر در بازار تهران ۶۰ هزار پلاک وجود دارد که فقط ۱۰۰ واحد طی ۱۰ سال اخیر ایمن‌سازی و مقاوم‌سازی شده و البته این وضعیت سایر بازار‌های سنتی قدیمی کل کشور هم هست. در تهران بازار «تجریش» هم از این قاعده مستثنی نیست. اگرچه بازار عبدل آباد و ری میراث فرهنگی محسوب نمی‌شوند، اما به علت دپوی نامناسب کالا، درگیر خطرات ایمنی هستند.

سعید صانعی موسوی، رئیس بحران منطقه ۱۲ از چند معضل بزرگ بر سر راه بازار تهران نام می‌برد که موجب شده این قطب اقتصادی دچار چالش‌های جدی شود.

به گفته او، بحث بر سر مالکیت بازار است. صانعی به «ایران» می‌گوید: «قانون، ایمن‌سازی و مقاوم‌سازی را برعهده مالک گذاشته، در حالی که بیش از ۸۰ درصد از واحد‌های بازار سرقفلی‌اند و اجاره چندانی به جیب مالک نمی‌رود؛ بنابراین مالک تمایلی به هزینه کردن برای ایمن‌سازی ندارد.»

هم اکنون ۴۰ درصد مالکیت بازار تهران در دست اوقاف و ۶۰ درصد دیگر هم در دست مالکان شخصی و گروه ذینفع است که اغلب ایران نیستند. براساس قانون هر نوع مرمت و بازسازی بافت تاریخی بازار نیاز به مجوز سازمان میراث فرهنگی دارد.

صانعی می‌گوید که طی کردن فرایند اداری و محدودیت‌های سازمان میراث برای حفظ جنبه میراثی بازار، عملاً کار نوسازی را با تأخیر مواجه کرده است. اما عمده‌ترین مشکل بازار به قانون مالک و سرقفلی دار برمی گردد. در صورتی که واحدی دچار آتش‌سوزی شود، مالک موظف به تأمین درآمد سرقفلی‌دار و کل هزینه اجناسش است. در حالی که سود اصلی به جیب او نمی‌رود؛ بنابراین قانون مجلس باید تغییر کند. مگر آنکه سرقفلی‌داران خودشان برای ایمنی ورود کنند.

صانعی با تأکید بر اینکه بیش از ۷۰ درصد از بافت بازار نیاز به ایمن‌سازی سازه‌ای دارد، می‌گوید: «براساس ویرایش جدید آیین‌نامه زلزله ممکن است بازار تهران به کل ناپایدار باشد؛ بنابراین علاوه بر ایمن‌سازی در برابر حریق باید ماهیت پایداری سازه نیز مورد توجه قرار گیرد.

وجود ۱۲۷ مرکز نا ایمن درمانی بحران‌زا در تهران

مصوبه بهمن ماه سال ۸۷ شورای شهر، شهرداری تهران را به حفاظت، احیا و مدیریت یکپارچه بازار تهران ملزم کرده، اما با وجود گذشت ۱۳ سال هنوز این مصوبه اجرا نشده است. مهدی بابایی، عضو شورا در این باره می‌گوید: به موجب این مصوبه شهرداری موظف بود حداکثر ظرف مدت سه ماه از تاریخ ابلاغ این مصوبه لایحه حفاظت، احیا، ارتقا و مدیریت یکپارچه بازار تهران را با در نظر گرفتن ۲۵ معیار راهبردی تهیه و تدوین و به شورای شهر تهران ارسال کند که متأسفانه با گذشت ۱۳ سال این مهم مغفول مانده است.

همچنین سوده نجفی، عضو دیگر شورا هم در جلسه دیروز شورا تأکید کرده است با وجود شناسایی ساختمان‌های ناایمن شاهدیم که متأسفانه مرجع قضایی نیست که موضوع ساختمان‌های ناایمن را پیگیری کند و این موضوع رها شده، ۱۲۹ ساختمان ناایمن در مراکز بهداشتی و درمانی داریم که این مراکز به جای آن‌که در مواقع بحران کم‌کننده باشند، خودشان بحران‌زا هستند. از شهرداری می‌خواهم که این موضوع را از مراجع قضایی پیگیری کند.

۷۰۰ پاساژ در لیست نا ایمن‌ها

با این توصیف یک سؤال جدی این است که هزینه ایمن‌سازی و مقاوم‌سازی واحد‌های تجاری میلیاردی چقدر تمام می‌شود که سرقفلی‌داران و مالکان حتی برای ایمنی جان و اجناس خود تن به مقاوم‌سازی نمی‌دهند و البته باید پرسید وقتی فرسودگی و قدیمی بودن ریسک حادثه‌ها را بالا می‌برد، سازمان‌های بیمه‌گر چگونه تن به پرداخت هزینه‌های سنگین می‌دهند؟

بیشتر بخوانید: ۲۵۰ پاساژ نا ایمن در یک ناحیه شهرداری تهران

صانعی دراین باره به پاساژ «اروپا» در محدوده خیابان جمهوری اشاره می‌کند. پاساژی با ۱۸۰ واحد تجاری که برای ایمن‌سازی و مقاوم‌سازی آن در برابر حریق حدوداً به ۳ میلیارد تومان هزینه نیاز است.

اداره سنتی و ریش سفیدانه پاساژ‌های تهران البته معضل دیگری است که چالش‌های جدیدی را پیش روی پرونده ایمن‌سازی تجاری‌ها باز کرده است.

به گفته صانعی، درحال حاضر قوه قضائیه محکم پای کار آمده است، اما تا فشار قانونی نباشد، کسی گوشش به اخطار‌ها بدهکار نیست. طی دو سال اخیر همه املاک ناایمن بازار اخطاریه ناایمنی دریافت کرده‌اند. فقط برای پاساژ‌های تهران ۷۰۰ اخطار ناایمنی صادر شده است که در این لیست، ۷ پاساژ طبق ادعای آتش‌نشانی وضعیت بحرانی داشته‌اند، ۸۰ پاساژ در لیست پرخطر‌ها و مابقی نیز خطرناک توصیف شده‌اند، اما نهایت اتفاقی که افتاده است پلمب محدود چند پاساژ بوده است! شهرداری تهران امسال ۲ تا ۳ پاساژ را پلمب کرده است، اما عملاً این پلمب‌ها بی‌فایده بوده چراکه کسبه با کنار زدن نیوجرسی، کار در کارگاه‌های تولیدی و انبار‌ها را ادامه می‌دهند و تنها کار مشتری‌ها با تأخیر مواجه می‌شود.

صانعی می‌گوید که شهرداری می‌تواند براساس اخطار‌ها کمیته رفع خطر تشکیل داده و حکم قضایی برای پلمب بگیرد، اما تعارض منافع، اجرای حکم‌ها را با چالش مواجه کرده است. مالک تن به پلمب می‌دهد، اما این سرقفلی‌داران هستند که دچار مشکلات اقتصادی می‌شوند و پروسه الزام مالک به ایمن‌سازی هم پیچیده است.

جالب اینکه سرشکن کردن هزینه ایمن‌سازی و مقاوم‌سازی در یک پاساژ تجاری بین کسبه نهایتاً ۱۰۰ میلیون تومان تمام می‌شود که در بین درآمد‌های میلیاردی پاساژ‌ها گم است. این درحالی است که بازار تهران در روز‌های عادی روزانه یک میلیون نفر و در روز‌های نزدیک عید تا ۲ میلیون نفر مراجعه‌کننده هم دارد، اما سهم ایمن‌سازی برای همین مشتری‌ها از سوی ذینفعان هیچ است!

حالا تنها ردی که ازفرایند ایمن‌سازی بازار و پاساژ‌های تهران می‌توان دید، نصب بنر‌های ناایمنی روی املاک از سوی شهرداری تهران است. بنری که می‌خواهد به مشتری بگوید این ملک «ناپایدار» است، مراجعه نکنید. اما آیا نصب این بنر‌ها توانسته خریداران را متقاعد کند که از این واحد تجاری صرفنظر کنند؟ کارشناسان می‌گویند مردم حتی به این بنر‌ها نگاه هم نمی‌کنند، چرا که فرهنگ خطر در میان مردم جا نیفتاده است.