بازبینی تفاهم‌نامه همکاری ۲۵ ساله ایران و چین

جامعه ۲۴ -در این نشست دکتر حسین سالارآملی، قائم مقام بین‌الملل وزیر علوم، تحقیقات و فناوری به تبیین شرایط کنونی همکاری‌های علمی و فناوری ایران و چین و آخرین تحولات در این زمینه پرداخت.

همکاری ایران و چین احتیاج به یک تیم تنگ دارد

وی گفت: چین را باید بیشتر بشناسیم. این کشور را آنطور که باید نشناخته ایم. پیشرفت‌های بی نظیر چین را باید بشناسیم تا از این کشور فاصله بی خودی یا به این کشور دلبستگی بی خودی نداشته باشیم.

وی ادامه داد: همکاری ایران و چین احتیاج به یک نهاد تفکرزا و تیم تنگ یا کانون فکری دارد. اگر می‌خواهیم کانون فکری راه اندازی کنیم باید به همه اجزای آن فکر کنیم.

سالارآملی متذکر شد: چین با بهره گیری از نخبگان و هوشمندانه به این پیشرفت رسید. در ارتباط با این کشور شاخص‌های مختلف علم و فناوری، اقتصادی، نفوذ سیاسی و نفوذ در ارگان‌های بین المللی درهم تنیده شد. چین را فقط در حالت دو جانبه ایران و چین نباید دید. این کشور را باید در راه ابریشم نوین بشناسیم و با این کشور همکاری کنیم.

این که گفته می‌شود چین کپی رایت می‌کند، لزوما سیاست اشتباهی نیست

میترا امین‌لو دبیر انجمن مدیریت فناوری و نوآوری ایران که با موضوع بازنگری سیاست‌ها و قوانین الزام توسعه همکاری‌های فناورانه چین در این نشست حضور یافت در توضیحاتی گفت: چین در قوانین حوزه فناوری و مالکیت فکری از شیوه امریکا تبعیت نکرد. چین چهار دهه است که نظامات اقتصادی بین المللی را پذیرفته است، اما خیلی خوب توانست خود را به روز کند. زمانی که امریکا در حال امضای توافق نامه با چین بود، هرگز تصور نمی‌کرد این کشور روزگاری از این کشور جلو بزند.

دبیر انجمین مدیریت فناوری و نواوری ایران ادامه داد: پیوستن به معاهدات بین المللی برای چین با سرعت بالایی انجام شد ضمن اینکه این کشور به سرعت قوانین داخلی خودش را با سرعت بیشتری اصلاح کرد. راهی که امریکا در این حوزه‌ها در ۱۰۰ سال طی کرد چین در عرض ۳۰ سال طی کرد.

وی متذکر شد: ایران در سیستم دولتی حمایت‌های بی حساب و کتاب از شرکت‌های دانش بنیاد کرد، بی آنکه اثرات مثبت و منفی این حمایت‌ها را در نظر بگیرد که مطمئنا در آینده با چالش‌ها و عوارضی بیشتری روبرو خواهیم شد.

امین لو متذکر شد: این که گفته می‌شود چین کپی رایت می‌کند لزوما سیاست اشتباهی نیست.

بیشتر بخوانید: رایزنی تلفنی وزیران خارجه چین و ایران

دبیر انجمین مدیریت فناوری و نواوری ایران اظهار کرد: در همه دنیا وقتی معاهده بین المللی درست می‌شود و کشور‌ها به آن الحاق می‌شوند قبل از الحاق مذاکرات متعددی می‌کنند تا معاهده را به نفع خودشان تغییر دهند. اینکه آیا چین از معاهداتش عدول کرده یا خیر، باید بگویم مطالعه‌ای در این باره ندارم.

امین لو اظهار کرد: نماینده امریکا در دبلیو تی او از چین شکایت کرده و مدعی شده چین از فناوری‌های این کشور کپی برداری کرد و به موقعیت فعلی رسید.

وی گفت: ما باید در دو حوزه تنظیم قوانین داخلی و معاهده با چین باید مراقب باشیم تا به مشکل نخوریم.

همکاری ما با چین بیشتر وجه اقتصادی و فناورانه دارد نه وجه سیاسی

عفت نوروزی، مدیر گروه مطالعات بین‌الملل علم و فناوری در سخنانی با موضوع شناسایی انواع ساز و کار‌های همکاری علمی و فناورانه با کشور چین گفت: دیپلماسی علم و فناوری چیست؟ این دیپلماسی جایی به وجود آمد که گفته شد این دیپلماسی منبع قدرت است و به همین دلیل دو حوزه فناوری و سیاست با هم پیوند خوردند و در همکاری‌های دو و چند جانبه کشور‌ها وارد شد. حجم صادرات چین به کشور‌های جهان به حدی است که بر همکاری‌های دو و چند جانبه این کشور با سایر کشور‌ها بر سیاست‌های کشور‌ها تاثیرگذار است. باید به سطح و جایگاه کشوری که می‌خواهیم با آن قرارداد امضا کنیم، توجه کنیم تا بتوانیم نوع دیپلماسی مان با آن کشور را تعیین کنیم.

نوروزی تصریح کرد: جغرافیای اقتصادی و سیاسی چین در حال تلفیق با یکدیگر است. همکاری ما با چین بیشتر وجه اقتصادی و فناورانه دارد نه وجه سیاسی. در ۱۷ سازمان علم و فناوری بین المللی عضو هستیم که در همه این‌ها چین نیز حضور دارد. این ظرفیت می‌تواند ظرفیت خوبی برای توسعه همکاری‌ها با چین باشد. چین در حال توسعه همکاری‌های دو جانبه است و همکاری‌های بین المللی چند جانبه چین در حال تعدیل است.

درآمد سرانه چین طی ۴۰ سال از ۱۵۶ به ۹۷۸۰ دلار رسید

هادی نیلفروشان نیز با موضوع سیاست‌ها و راهبرد‌های توسعه صنعتی در چین؛ سنگ بنای فهم تحولات علمی و فناورانه چین سخنرانی کرد.

وی گفت: چین مسیر شوک درمانی را طی نکرد بلکه روی اصلاحات تدریجی متمرکز شد و مسیر توسعه صنعتی را هوشمندانه طی کرد. هم از تجربیات و توصیه‌های نهاد‌های بین المللی استفاده کرد و هم به تشخیص خودش عمل کرد.
نیلفروشان تصریح کرد: چین یک دوره ۴۰ساله طلایی را از ۱۹۷۹ شروع کرد تا ۲۰۱۸ پشت سر گذاشت. در سال ۱۳۵۶ چین یکی از فقیرترین کشور‌های دنیا بود. درآمد سرانه هر چینی ۱۵۶ دلار در سال بود که این درآمد از برخی کشور‌های آفریقایی و هندی کمتر بود. از کشور‌های آفریقایی ۶۰ درصد و از کشور هند ۳۰ درصد کمتر بود.

وی ادامه داد: ۸۱ درصد مردم چین در مناطق روستایی بودند و ۸۴ درصدهم زیر خط فقر طبق استاندارد‌های بین المللی یعنی یک دلار در روز می‌توانستند برای گذران زندگی هزینه کنند. صادرات چین در آن مقطع ۴ درصد و واردات ۵ درصد را تشکیل می‌داد. این کشور در حوزه صادرات محصولات کشاورزی و محصولات فرآوری شده کشاورزی صادر می‌کرد، اما همین کشور در سال ۲۰۱۸ بطور حیرت انگیزی نرخ رشد اقتصادی خود را روی عدد ۹.۴ درصد نگه داشت.

نیلفروشان گفت: چین در سال ۲۰۱۰ به بزرگترین کشور صادر کننده جهان تبدیل شد. این کشور در سال ۲۰۲۲ درآمد سرانه خود را به ۹۷۸۰ دلار به ازای هر نفر رساند که منجر به خارج کردن ۷۰۰ میلیون نفر از زیر خط فقر خارج شد.
وی پرسید: با پدیده صنعتی شدن در مقیاس بزرگ روبرو هستیم، اما این کشور چه کرد تا به چنین توفیقی برسد؟ هم سیاست‌های فناوری جزیی از سیاست صنعتی این کشور بود و هم حوزه علم و فناوری از حوزه‌هایی بوده که از این امتیاز برخوردار شد.

نیلفروشان اظهار کرد: چین صنایع خودش را به پنج دسته تقسیم کرد. صنایع کچاپ یا همکاری، صنایع راهبردی، صنایع پیش گام، صنایع چرخه‌های کوتاه مدت و صنایع راهبردی؛ که به جز صنایع راهبردی که توسط دولت این کشور مدیریت شد در بقیه حوزه‌ها توسط استانداری‌ها مدیریت شد.

حتما باید سیاست‌های چین را به صورت دقیق و جزیی بررسی کنیم

محمدصادق صارمی نیز در سخنانی با موضوع مراکز نوآوری بین‌المللی ابزار توسعه صادرات و همکاری‌های فناورانه گفت: برای شناخت چین باید به تاریخ رجوع کرد. چین را کشوری کومونیستی می‌دانیم که از آمریکا تبعیت نکرد. چین نگاه عمل گرا به موضوع توسعه داشته است. درآمد سرانه این کشور از ۱۰۰ دلار به حدود ۱۰۰۰۰ دلار رسید. این دستاورد تاثیر عملگرایانه به موضوع توسعه دارد.

صارمی تاکید کرد: حتما باید سیاست‌های چین را به صورت دقیق و جزیی بررسی کنیم تا بتوانیم درس آموخته‌های خوبی داشته باشیم. چین شریک اول تجاری ایران است. هر چند با موضوع تحریم‌ها و کرونا درگیر بودیم و بیش از ۲۰ میلیارد دلار درآمد از ناحیه درآمد‌های غیرنفتی داشتیم، اما سهم درآمد‌های فناورانه کشورمان بسیار پایین است.
وی متذکر شد: حجم سالانه سرمایه گذاری چین در ایران طبق قرارداد همکاری ۲۵ ساله ایران و چین از ۵۰ میلیارد دلار شروع می‌شود و هر سال اضافه می‌شود. فاصله دانش بنیان و همکاری‌های فناورانه را باید در قرارداد ۲۵ ساله با چین بهبود بدهیم.

چین می‌خواهد نوعی استبداد تکنولوژیکی ایجاد کند

آرش رییسی‌نژاد نیز با موضوع از راه ابریشم دیجیتال تا برنامه ساختِ چین سخنرانی کرد.
وی گفت: راه ابریشم نوین اولین بار در سال ۲۰۱۳ رونمایی شد. کمربند‌های زمین محور، آسیای مرکزی و جنوبی و غربی و روسیه را شامل میشد و یک ماه بعد مسیر دریایی ابریشم پیشنهاد شد. این کار برای اعمال قدرت چین طراحی شد. هر چه در راه ابریشم دیجیتال دیده می‌شود در حقیقت چین دنبال هژمونی جهانی است.
رییسی نژاد خاطرنشان کرد: چین از شبکه دیجیتال، دریا، خط آهن و راه زمینی برای توسعه اقتصادی و هژمونی جهانی استفاده می‌کند. راه ابریشم دیجیتال از طریق شبکه‌های فیبرنوری و ماهواره‌ها بهره می‌برد. چین دنبال زیرساخت‌های دیجیتال ابریشم دیجیتال سرمایه گذاری کند.

وی با بیان اینکه چین می‌خواهد نوعی استبداد تکنولوژیکی ایجاد کند و دستگیری مدیر هوآوی برای ضربه به این هدف بود، گفت: چین با استفاده از تمرکز داخلی بر روی برخی فناوری‌های تکنولوژیک قدرت سیاسی، اقتصادی و نظامی خود را تقویت میکند و از وابستگی اقتصادی به هژمونی اقتصادی آمریکا کم و سوئیفت را از بین می‌برد.
رییسی نژاد اظهار کرد: چین تا سال ۲۰۲۵ به کشور قدرتمند فناوری تبدیل می‌شود و تا ۲۰۴۹ به قدرت بلامنازع جهان در حوزه فناوری ارتقاء یابد.

برای طراحی الگوی نوین همکاری باید تجارب گذشته را آسیب شناسی کنیم

همچنین جواد مشایخ در این نشست با موضوع ضرورت طراحی الگو‌های نوین برای همکاری فناوری ایران و چین سخنرانی کرد و گفت: از نظر ساختار سیاسی اجماعی و فرهنگ و زبان و ارتباط و جمعیت، چین یک پدیده متفاوت از بقیه کشور‌های جهان است.

وی تاکید کرد: برای طراحی الگوی نوین همکاری باید تجارب گذشته را آسیب شناسی کنیم و از عدم توفیق هایمان استفاده کنیم. اینکه چرا نتوانستیم با روسیه در زمینه علم و فناوری همکاری کنیم باید مورد بررسی قرار گیرد. مسیر توسعه‌ای آینده کشورمان بدون تحلیل و یادآوری شکست‌های گذشته ناممکن است.

مشایخ خاطرنشان کرد: شناختمان از کشور‌ها مبتنی بر شناخت‌های اینترنتی و جستجوی ساده است. اگر می‌خواهیم با چین همکاری راهبردی داشته باشیم باید این کشور را به صورت عمیق بشناسیم. حدود ۷ سال قبل ایران دنبال وارد کردن فناوری دوگانه‌ای بود. سراغ روسیه رفتیم، اما این تکنولوژی را به ما ندادند. سراغ چین رفتیم بخش دولتی این کشور هم این فناوری را به ما نداد، اما در بازدید از بخش خصوصی و یک کشور استارت آپی این کشور بازدید کردیم و توانستیم فناوری مدنظرمان را خریداری کنیم.

وی گفت: از کانال سفارت ایران در چین وارد شدیم و موفق شدیم به این هدف برسیم. به طراحی ساز و کار‌های بلندمدت و تاسیس دانشگاه مشترک با چین یا راه اندازی کنسرسیوم بلند مدت با چین فکر نکردیم. در سند همکاری مشترک ۲۵ ساله چین اسم راهبردی آمده، اما کارکرد راهبردی، خیر.

مشایخ اظهار کرد: باید در الگو‌های نوین همکاری با چین از روابط مبتنی بر علم و فناوری به دیپماسی مبتنی بر علم و فناوری عبور کنیم. باید در لایه علم و فناوری به موضوعات و مواردی توجه کنیم که از روابط ساده علم و فناوری عبور کنیم تا به دیپلماسی علم و فناوری ارتقا پیدا کنیم.