وزارت کار اقدام قانع‌کننده‌ ای در حوزه ایمنی کار انجام نداده است

جامعه ۲۴- حادثه شغلی یا حادثه ناشی از کار، به حادثه‌ای گفته می‌شود که حین انجام وظیفه شغلی یا مرتبط با آن در داخل یا خارج از محل فعالیت رخ داده و جراحت، بیماری، صدمه یا فوت از جمله پیامد‌های آن به شمار می‌رود. آمار این حوادث در کشور نگران‌کننده است.

علی حسین رعیتی فرد معاون روابط کار وزیر کار از وقوع سالانه ۱۳ هزار حادثه ناشی از کار در کشور خبر داده است حوادثی که ۷۰۰ تا ۸۰۰ مورد آن به فوت منجر می‌شود. طبق اعلام وزارت کار، در کارگاه‌های زیر ۲۰ نفر به ویژه کارگاه‌های ساختمانی بیشترین نرخ حوادث ناشی از کار مشاهده می‌شود. حوادثی که البته ۴۰ درصد آن‌ها مربوط به کارگران ساختمانی است.

به گزارش سلامت‌نیوز نظارت بر کارگاه‌ها برای حفظ سلامت وایمنی محیط کار و کارگران به عنوان یک وظیفه حاکمیتی بر عهده وزارت کار است، اما این آمار‌ها در کنار استفاده از کارگران فاقد تخصص یا فاقد مهارت شناخت خطرات ناشی از کار نشان می‌دهد که هنوز وزارت کار اقدام قانع‌کننده و جامعی در حوزه ایمنی کار انجام نداده است.

با علیرضا حیدری نائب رئیس اتحادیه پیشکسوتان جامعه کارگری درباره چرایی تکرار مداوم حوادث کار و نارسایی‌های موجود در این حوزه گفتگو کردیم.

کارگران حادثه‌دیده عموما فاقد کارت مهارت بوده‌اند

حیدری در اینباره به سلامت‌نیوز می‌گوید:حوادث ناشی از کار به چند عامل بستگی دارد که اولین آن آموزش است یعنی افرادی که در حین انجام شغل خود دچار از کارافتادگی، قطعی عضو، فوت و ... شده‌اند عموما فاقد کارت‌های مهارت بوده‌اند، این موضوع به این معنی است که این کارگران تحت دوره آموزشی که خطرات ناشی از حوزه کاری‌شان و راه‌های حفاظت، بهداشت و ایمنی از این خطرات را به آن‌ها آموزش دهد، قرار نگرفته اند.

وی ادامه می‌دهد: کارگرانی که آموزش‌های مهارتی را نزد سازمان‌ها و مراکز آموزش حرفه‌ای دولتی یا غیردولتی آموخته‌اند و آزمون مربوط به دوره آموزشی را نیز گذرانده‌اند از درجه قابلیت کافی برای تصدی و انجام حرفه مورد نظر برخوردارند، این درحالیست که کارگران حادثه‌دیده معمولا این آموزش‌ها را ندیده‌اند. درواقع تمام مشاغلی که با نوعی تکنولوژی، ماشین‌آلات و دستگاه سرو کار دارند در واقع با مخاطراتی مواجه هستند و باید دوره‌های آموزشی ضروری برای آشنایی با خطرات ناشی از کار را نیز آموزش ببینند. مثلا افرادی که با دستگاه پرس، دستگاه تراشکاری و... کار می‌کنند باید حفاظت از خود و دیگران در برابر آسیب‌ها و خطرات ناشی از کار با این دستگاه‌ها را آموزش ببینند.

نائب رئیس اتحادیه پیشکسوتان جامعه کارگری با تاکید بر اینکه بیشتر حوادث کارگری به دلیل عدم آگاهی نیروی کار نسبت به مخاطرات کار و آسیب‌هایی است که به صورت ذاتی در آن شغل وجود دارد، خاطرنشان می‌کند: همچنین با چنین آموزش‌هایی کارگر آگاهی پیدا می‌کند که کارفرما ملزم است چه نوع وسایل حفاظتی، بهداشتی و ایمنی برایش فراهم کند، در واقع کارگر در چنین شرایطی می‌آموزد که از کارفرما بخواهد وسایل ایمنی ضروری را برایش تهیه کند. به همین دلیل هم معتقدم که باید برای آموزش به دلیل نقش مهم آن اولویتی بالا در نظر گرفت.

بیشتر بخوانید:  در نخستین نشست دستمزد کارگران چه گذشت؟

وی با تاکید بر اهمیت نقش کارفرما در کاهش حوادث کاری اظهار می‌کند: کارفرما به استناد قوانین کار موظف و مکلف به شناسایی عوامل و مخاطرات ناشی از کار و ارائه وسایل ایمنی برای کارگری است که در معرض آن مخاطرات قرار می‌گیرد. بعضی از کار فرما‌ها در کارگاه‌های بزرگ و متوسط معمولا به لحاظ اینکه کارگاهشان باید از یک‌سری استاندارد‌های شغلی برخودار باشند، حداقل‌هایی را رعایت می‌کنند، بعضی از کارگاه‌ها نیز یک نهاد ایمنی و مسئول بهداشت دارند که متولی کنترل و نظارت است این کارگاه‌ها بیش از دیگران در خصوص امنیت شغلی و رعایت اصول ایمنی اقدامات مربوطه را انجام می‌دهند.

حیدری اضافه می‌کند: در برخی از کارگاه‌ها که عموما کارگاه‌های کوچک هستند، معمولا کارفرما‌ها هم در کارگاه مشغول به کارند و حساسیتی نسبت به موضوع ایمنی ندارند و هم اینکه فکر می‌کنند به جای اینکه در اختیار گذاشتن وسایل ایمنی خود کارگر باید ایمنی را رعایت کند که این اشتباه بزرگی است برای اینکه حادثه دقیقا زمانی اتفاق می‌افتد که ابزار و آموزش لازم را در اختیار کارگر قرار نداده‌اند؛ بنابراین این کارفرما‌ها هم باید به شکل کاملا ملموس مورد تذکر قرار و بر آن‌ها نظارت شود.

بازرسی از ایمنی کارگاه‌ها بر عهده وزارت کار است

وی با بیان اینکه نظارت شود انتهایی‌ترین وظیفه و آخرین مرحله در ارتباط با حوادث ناشی از کار است توضیح می‌دهد: نظارت وظیفه بازرسی است و بازرسی هم مرتبط وزارت کار است. در ماده ٩۶ قانون کار نیز به این موضوع تاکید شده و این رسالت برعهده آن‌ها است. بازرسان و ناظران وزارت کار باید با حضور در کارگاه‌ها بر چگونگی رعایت ایمنی و بهداشت نیروی کار در این اماکن نظارت کنند. این بازرسان قدرت زیادی داشته و ضابطین دادگستری هستند و می‌توانند تا مرحله توقف کار و تعطیلی بخشی از کارگاه پیش رفته و کارفرما را مقید و موظف کنند تا مسائل بهداشتی و ایمنی را رعایت کنند.

حیدری خاطرنشان می‌کند: در حال حاضر تعداد کارگرانی که کارت مهارت فنی در رابطه با کار خود را دارند بسیار کم ومحدود است و بیشتر افرادی که سال‌هاست در یک کارگاه کار می‌کنند کارت مهارت را نداشته و آموزش لازم را ندیده اند و در فرایند استاد شاگردی مواردی را به صورت تجربی فراگرفته‌اند که اصلا کافی نیست. زیرا آموزشی که کارفرما به کارگر می‌دهد صرفا برای این است که بهره‌وری و ارزش‌آفرینی بیشتری از کارگر بخواهد و در این شرایط شاید مسائل فنی در خصوص ایمنی کار در اولویت کارفرما قرار نداشته باشد.

این فعال حوزه کارگری با تاکید براینکه درحال حاضر موضوع نظارت بر کارگاه‌ها بسیار کم انجام می‌شود می‌گوید: وظیفه دولت است که ساز و کار لازم را برای حفاظت از نیروی از طریق بازرسی انجام بدهد. این درحالیست که بازرسی در ایران بسیار ضعیف است یعنی نسبت به تعداد کارگاه‌های فعال در ایران که کار می‌کنند تعداد نیرو‌های نظارتی در حوزه روابط کار بسیار کم بوده و شاید بتوان گفت کمترین تراکم نیرو‌های وزارت کار و رفاه اجتماعی در حوزه روابط کار در این حوزه متمرکز است، به همین دلیل هم بازرسان نمی‌رسند که این کار را انجام دهند. درحالیکه یکی از رسالت‌های اصلی وزارت کار، تضمین سلامت نیروی کار و رعایت حقوق کار در کارگاه‌ها بوده و این موضوع در ماده ٩۶ صراحتا و با تأکید بسیار گفته شده است.

وی اضافه می‌کند: حتی وظیفه نظارت حسن اجرای قوانین کار هم بر عهده بازرسی گذاشته شده است یعنی بازرس می‌تواند به کارگاه‌ها رفته و ببیند که آیا قانون کار به صورت جامع و کامل برای کارگران یک کارگاه اجرا می‌شود یاخیر و اگر جواب منفی بود بازرس می‌تواند به عنوان یکی از موارد نقض و و قصور کارفرما موضوع را به مراجع ذیربط گزارش کند. این درحالیست که این‍کار انجام نمی‌شود. در واقع کم بودن نیروی بازرسی وزارت کار نشان دهنده کم اهمیت بودن این موضوع از نظر وزارت کار است.

آیا سازمان تامین اجتماعی می‌تواند بر ایمنی کارگاه‌ها نظارت کند؟

حیدری با اشاره به اینکه بازرسی کار یک فرآیند آموزشی داشته و در دانشگاه تدریس می‌شود، عنوان می‌کند: تعداد فارغ‌التحصیلان این رشته با توجه به نیازی که وجود دارد کافی نیست و وزارت کار باید برای توسعه این حوزه فعالیت کرده و نیرو‌های بیشتری را در این حوزه به خدمت بگیرد. نهاد دیگری که می‌تواند در این مسئله دخیل باشد سازمان تأمین اجتماعی است، زیرا خسارت‌ها و هزینه‌های ناشی از حوادث کار را این سازمان پوشش می‌دهد، اعم از فوت که برقراری مستمری برای بازمانده‌ها برعهده این سازمان است همچنین هزینه‌های درمان کارگر آسیب‌دیده از کار برعهده تأمین اجتماعی است، بازتوانی او بر عهده تأمین اجتماعی است و هزینه‌هایی که در قالب از کار افتادگی کلی و جزیی برای سازمان تأمین اجتماعی مترتب است نیز باید توسط تامین اجتماعی پرداخت شود. از این جهت سازمان تأمین اجتماعی هم یک نهادی است که می‌تواند در خصوص رعایت اصول بهداشت و ایمنی در کارگاه‌ها مداخله کند.

این فعال کارگری با بیان اینکه وظایف بازرسی کار در وزارت کار کاملا تعیین شده است، می‌افزاید:، اما چنین وضعیتی را در خصوص سازمان تأمین نمی‌یینیم، اما به نظر می‌آید تأمین اجتماعی به عنوان یک سازمان بیمه گری که موظف به حفظ سلامت بیمه شده‌های خود بوده ودر حوزه هزینه‌های بعد از حوادث کار نیز نقشی مهم دارد می‌تواند دخالت کند. یعنی اینکه اگر کارگری از حالت بیمه پردازی خارج شود سازمان تأمین اجتماعی دو ضرر را متحمل می‌شود اول اینکه باید هزینه‌های ناشی از از کار افتادگی یا فوت را پرداخت کند و دوم اینکه بابت این کارگری که می‌توانست سال‌های سال بیمه پرداخت کند دیگر حق بیمه‌ای دریاف نمی‌کند. بنابراین. به نظرم نقش تأمین اجتماعی هم بسیار مهم است، اما نقش خودش را آنگونه که باید و شاید ایفا نمی‌کند درحالیکه عدد ۱۳هزار حادثه ناشی از کار رقم کمی نیست.

حیدری همچنین با اشاره به اهمیت بیماری‌های شغلی در زندگی کارگران عنوان می‌کند: گاهی اوقات این نوع بیماری در بلند باعث از کارافتادگی‌هایی در کارگران می‌شوند به نحوی که یک زندگی سالم و بانشاط در ادامه عمر و حتی بعد از جدا شدن از کارگاه نخواهند داشت. بیماری‌های شغلی می‌توانند بسیار متنوع بوده و اندام‌های مختلف نیروی کار را بگیرند و آن‌ها را در طول دوره زندگی‌شان با رنج ناشی از همین مسائل مربوط به کار مواجه کند.

به باور نائب رئیس اتحادیه پیشکسوتان جامعه کارگری عدم وجود هر یک از ملزومات پیش‌تر گفته شده به افزایش حوادث ناشی از کار کمک می‌کند که متأسفانه روند این حوادث نیز افزایشیست. بنظر می‌آید، در حوزه‌های مختلفی که عموما به حوزه کار وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی برمی‌گردد باید ساز و کار‌های لازم را فراهم کنیم و در مرحله اول قبل از اشتغال حتما بحث مهارت را جدی بگیریم. یعنی اگر از من بپرسید که چه باید کرد می‌گویم اگر یک بازرس کار وارد کارگاهی شد که آن کارگاه دارای مخاطراتی بود باید از کارفرما بپرسد که آیا نیروی کاری که به کار گرفته‌اید کارت مهارت دارد یا خیر؟ این معیار و شاخصی است برای این‌که بتوانیم مطمن شویم که نیروی کاری که در یک کارگاه کار می‌کند با تمام ویژگی‌های محیط کار آشناست و مخاطرات موجود و نحوه مواجهه با آن‌ها را می‌شناسد.