آسیب بدون بازگشت خشکسالی به آمازون

جامعه ۲۴- شیوع کرونا از ۲ سال پیش روند اموراتی را در جهان کند کرد. یکی از آن‌ها نجات آمازون از تخریب جنگل‌هایش بود. در سال جاری، برزیل، روزانه نزدیک به ۳۹ کیلومتر مربع از پوشش گیاهی خود معادل ۲۴ درخت در ثانیه را از دست داده. کشاورزان و دامداران نقش بزرگی در نابودی آمازون دارند. قطع درختان جنگلی برای کاشت محصول و چرای دام یکی از دلایل آن است.

دانشمندان می‌گویند جنگل‌های آمازون توانایی خود برای ترمیم ویرانی‌های ناشی از خشکسالی و تغییر کاربری جنگل‌ها را از دست داده‌اند. آن‌ها در گزارش اخیر خود ابراز نگرانی می‌کنند که وضعیت این جنگل به آستانه بحران نزدیک شده. آنقدر نزدیک شده که فراتر از تبدیل پوشش گیاهی به علفزار رفته است؛ شرایطی که تبعات گسترده‌ای را متوجه تنوع‌زیستی و تغییر اقلیم می‌کند. این تحقیق در مجله تغییر اقلیم طبیعت منتشر شده است.

زمان نامشخص وقوع بحران

به گزارش نیویورک‌تایمز دانشمندان می‌گویند تحقیقات آن‌ها زمان رسیدن به نقطه عطف وقوع بحران را مشخص نمی‌کند. تیم لنتون، مدیر موسسه سیستم‌های جهانی در دانشگاه اکستر انگلستان و یکی از دانشمندانی که در این تحقیق همکاری داشته می‌گوید که ارزشش را دارد به خودمان یادآوری کنیم که اگر به آن نقطه عطف برسیم جنگل‌های آمازون نابود می‌شوند.

لنتون معتقد است که در آن زمان واکنش عظیمی را از تغییر اقلیم جهانی دریافت می‌کنیم. نابودی جنگل‌های آمازون یعنی ۹۰ هزار میلیارد تن از گاز دی‌اکسید‌کربنی که گرما را در خود حبس می‌کند، وارد جو زمین شود. این میزان دی‌اکسیدکربن معادل برابر با چندین سال انتشار جهانی آن است. این موضوع محدود کردن گرمایش جهانی را مشکل‌تر می‌کند. در تمام تحقیقاتی که تاکنون انجام شده زمان رسیدن به آستانه بحران مشخص نشده است. اما در تحقیقات بسیاری نتیجه گرفته شده که جنگل‌زدایی، خشکسالی و دیگر عوامل می‌توانند باعث از بین رفتن چشمگیر جنگل‌های آمازون تا پایان این قرن می‌شود.

بیشتر بخوانید:  آب، مهم‌ترین محرک مهاجرت اجباری در آینده خاورمیانه

نقش مهم آمازون در کنترل تغییر اقلیم

کارلوس نوبر، یکی از دانشمندان ارشد موسسه ملی تحقیقات آمازون در برزیل و یکی از اولین افرادی است که بیش از سه دهه گذشته درباره نابودی احتمالی جنگل‌های آمازون هشدار داده بود. نوبر درباره نتایج «بسیار قانع‌کننده» این تحقیق می‌گوید که او را نسبت به آینده آمازون مضطرب‌تر می‌کند. جنگل‌های آمازون وسعتی معادل ۶ میلیون و ۷۰۰هزار کیلومترمربع از سرزمین برزیل را فرا گرفته است. آمازون بزرگترین جنگل جهان نقش حیاتی در کنترل تغییر اقلیم بازی می‌کند. در سال‌های اخیر میزان دی‌اکسید‌کربنی که از جو زمین گرفته بیشتر از میزان انتشار بوده است. از نظر تنوع گونه‌های جانوری و گیاهی، یکی از منابع غنی و غنی‌تر از هر جای دیگری در جهان است. آمازون همچنین آنقدر رطوبت وارد جو زمین می‌کند که می‌تواند روی شرایط آب‌و‌هوای آمریکای جنوبی تاثیر بگذارد.

۳ دوره خشکسالی در مرطوب‌ترین نقطه جهان

اما تغییر اقلیم به همراه جنگل‌زدایی گسترده و سوزاندن آن به منظور کشاورزی و دامداری عواقبی را برای آمازون داشته است. این تغییرات آن را خشک‌تر و گرم‌تر کرده است. جنگل‌های آمازون به عنوان یکی از مرطوب‌ترین نقاط کره زمین از سال ۲۰۰۰ تاکنون سه دوره خشکسالی را تجربه کرده است. بیشتر تحقیقاتی که درباره مقاومت آمازون تاکنون انجام شده بر اساس مدل‌ها و شبیه‌سازی‌هایی بوده که نشان می‌دهد سلامت آن در طول زمان چگونه تغییر می‌کند. اما این تحقیق جدید بر اساس مشاهدات واقعی است. بر اساس سنجش داده‌های از راه دور ماهواره‌هایی است که میزان زیست‌توده (بقایا و مواد مشتق شده از موجودات زنده) در مناطق خاص را اندازه‌گیری می‌کنند تا میزان سلامت آن منطقه سنجیده شود. محققان با نگاهی به مناطق بکر این جنگل متوجه شدند که از سال ۲۰۰۰ تاکنون این مناطق قدرت ترمیم خود را از دست داده‌اند. مثلا مدت زمان بازگشت سلامت مناطق جنگلی بعد از یک دوره خشکسالی طولانی‌تر شده است.

پائولو براندو، اکولوژیست استوایی در دانشگاه ایروان کالیفرنیا در این‌باره می‌گوید: «عدم برگشت‌پذیری نشان می‌دهد که این جنگل نیز تحملی دارد.» براندو که در این تحقیق مشارکتی نداشته نیز تاکید می‌کند که توانایی جنگل‌ها کم شده است. اما براندو می‌گوید این شرایط هنوز نشانه اجتناب‌ناپذیر بودن رسیدن به نقطه عطف آب‌و‌هوایی نیست. او تاکید می‌کند که قطع و تخریب جنگل‌ها باید متوقف شود. براندو درباره آمازون می‌گوید که این جنگل‌ها بسیار مقاوم‌اند و هر چقدر هم قدرت ترمیم خود را از دست داده به آن معنی نیست که ظرفیتش تمام شده. او می‌گوید: «اگر کمی به حال خودش بگذارید، با شدت قوی‌تری برمی‌گردد.»

محققان فهمیده‌اند که بیش از سه چهارم مناطق دست‌نخورده جنگل‌های آمازون قابلیت بازگشت‌پذیری خود را در طول زمان از دست داده است. در مناطق خشک‌تر و جا‌هایی که انسان مشغول به فعالیت است مانند الوار کردن درختان، نابودی‌های بیشتری دیده می‌شود. کریس بولتون، پژوهشگر دانشگاه اکستر و یکی از نویسندگان اصلی این تحقیق می‌گوید که آمازون مانند شبکه عظیم بازیافت آب است که باد رطوبت ناشی از بخار آب و تعرق درختان را جابه‌جا می‌کند. از بین رفتن مناطقی از جنگل و رطوبت آن به مناطق دیگر سرایت می‌کند و باعث خشک‌تر شدن آن‌ها می‌شود. بولتون می‌گوید می‌توانید تصور کنید همانطور که آمازون خشک می‌شود، قابلیت برگشت‌پذیری آن هم سریع‌تر و سریع‌تر از بین می‌رود؛ جنگل‌هایی که ممکن است تقریبا به سرعت از بین بروند و به زمینی با پوششی از علوفه و درخت‌های کمتر تبدیل شوند.

نابودی آمازون یعنی انتشار کربن به جو زمین

نابودی جنگل‌های آمازون باعث آزاد شدن کربنی می‌شود که در بافت خود ذخیره کرده‌اند. علفزار‌ها نیز در مقایسه با درخت‌های بزرگ با برگ‌های پهن، کربن کمتری جذب می‌کنند. علفزار‌ها در عین حال مکان مناسبی برای زندگی گونه‌های مختلف جانوری نخواهند بود. نوبر می‌گوید که این تحقیق نشان می‌دهد جنگل‌های آمازون «لبه پرتگاهی قرار گرفته است»؛ نقطه‌ای که اکوسیستم آن تغییر می‌کند. اگر این اتفاق بیفتند، اکوسیستم جدید به گفته نوبر صد‌ها سال شاید هزاران سال دیگر ماندگار می‌شود. جنگل‌زدایی در نیم قرن گذشته بر نزدیک به ۱۷درصد آمازون تاثیر گذاشته است. با اینکه سرعت جنگل‌زدایی برای چند سالی کندتر شده، اما به تازگی شدت گرفته است. پژوهشگران تاکید می‌کنند نتایج تحقیقات آن‌ها نشان می‌دهد که تلاش‌ها برای توقف جنگل‌زدایی نه تنها باعث محافظت از مناطق به خصوصی می‌شود بلکه به طور کلی بر انعطاف‌پذیری آمازون تاثیر می‌گذارد. به گفته نوبر جنگل‌زدایی و تخریب جنگل‌ها باید به صفر برسد وگرنه همچنان شانسی برای نجات جنگل وجود نخواهد داشت.