حتما بخوانید
زمزمه‌های مرگ «شادگان»
یک فعال محیط زیست: از بهبهان تا شادگان صد هزار هکتار زمین دچار مشکل بی‌آبی نمی‌شوند و این جدا از بی‌آبی تالاب شادگان است.
جامعه ۲۴- مخالفان سد مارون ۲ می‌گویند ساختن این سد بر سرچشمه اصلی مارون یعنی مرگ حتمی تالاب شادگان. آذرماه سال ۱۳۹۸ که مطالعات اولیه این سد به پایان رسید، دولت دوازدهم در تلاش بود تا کلنگ ساخت سد را بزند، اما در نهایت این اتفاق نیفتاد چرا که مخالفت‌ها با ساخت سد مارون ۲ و نگرانی از خشک شدن کامل تالاب بین‌المللی شادگان کار را به تعویق انداخت. حالا، اما باز هم زمزمه‌های ساخت این سد شنیده می‌شود. این در حالی است که پیش از این ساخت سد مارون یک هم مخالفان بسیاری داشت و از زمان ساخت آن در دهه ۷۰ تاکنون حقابه تالاب شادگان تامین نشده است.
بیشتر بخوانید: احداث پتروشیمی میانکاله در بهترین نقطه تخم‌ریزی خاویار!
قرار است سد مارون ۲ یا سد آبریز روی سرچشمه اصلی مارون در منطقه «آبریز» و «اندرون دشمن زیاری» ساخته شود و به این ترتیب انتقال آب برای حوضه زهره (چرام و دهدشت) انجام گیرد. پیش از این مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کهگیلویه‌وبویراحمد هم این انتقال را نادرست دانسته و گفته بود که انتقال آب از حوضه مارون به حوضه زهره، کاری بسیار اشتباه و نادرست است و بهتر است که اراضی شهرستان‌های مذکور از خود حوضه زهره تامین آب شوند.
از جمله دیگر اشکالات دیگر این سد محل اجرای آن است. چرا که سد آبریز بر روی شاخه اصلی مارون که پر آب و هم شیرین است احداث می‌شود، از طرفی در پایین‌دست سد مذکور، رودخانه شور با آب سولفاته، با درصد بسیار بالا از مناطق گچی وجود دارد، که خود به تنهایی می‌تواند کیفیت آب را دچار مشکل کند. به خصوص در فصول خشک، که سد قطعا خروجی کمتری خواهد داشت، این مشکل بیشتر نمایان می‌شود؛ بنابراین اکوسیستم و محیط زیست منطقه را با خطر جدی مواجه می‌کند.
ماجرا برای اهالی شادگان، اما متفاوت است. آن‌ها در سال‌های اخیر نتوانسته‌اند از آب سد مارون ۱ هم به درستی استفاده کنند و حالا علاوه بر زمین‌های کشاورزی و دام‌هایشان که خشکسالی رمقی برایشان نگذاشته، نگران تالاب شادگان هم هستند. عبدالکریم امیری، فعال محیط زیست در شادگان از جمله این افراد است. او از بی‌آبی می‌گوید، از خشکی زمین‌ها در شادگان که سومدیریت به این روز دچارشان کرده است.
امیری می‌گوید در صورت ساخت این سد از بهبهان تا شادگان صدهزار هکتار زمین دچار مشکل بی‌آبی می‌شوند و این جدا از بی‌آبی تالاب شادگان است. او به سد مارون ۱ هم اشاره می‌کند؛ سدی که به گفته او در زمان ساخت برای خوزستان نعمت بود و بعد‌ها به نکبت بدل شد. «وقتی سد مارون یک ساخته شد، قرار بود ۵۵ هزار هکتار از زمین‌های بهبهان تا شادگان را آب دهد، اما بعد از ساخت سد زمین‌های دیمی را به آبی تبدیل کردند و ۵۲ هزار هکتار زمین برای کشاورزی به منطقه اضافه شد. حقابه زمین کشاورزی و تالاب داده نشد و حالا ما به خاطر توسعه بدون مدیریت آب نداریم.»
آنطور که امیری می‌گوید قرار بود این ۵۲ هزار هکتار زمین در زمان ترسالی از آب سد استفاده کنند، اما در زمان خشکسالی نباید استفاده می‌کردند و باید پلمب می‌شدند چرا که سند آن‌ها دیمی بود نه آبی. اما این اتفاق نیفتاد. «زمین‌های دیمی در منطقه، حقابه زمین‌های آبی را می‌گیرند. این کار انجام نشد و شادگان بیشترین ضرر خشکسالی را دید. حالا اعتراض ما به این است که نه حقابه تالاب را دادند، نه به زمین‌های ما آب رسید و قرار است سد جدید ساخته شود.»
می‌خواهند زمین دیم را به زمین آبی تبدیل کنند
تالاب بین‌المللی شادگان با وسعت ۴۸۶ هزار هکتار در فهرست جهانی کنوانسیون رامسر قرار دارد. این تالاب همزمان جزو مناطق حفاظت‌شده و مناطق موضوع بند الف ماده ۳۰ قانون حفاظت و بهسازی است. در حال حاضر این تالاب به دلیل وضعیت شکننده‌ای که دارد از فهرست جهانی کنوانسیون رامسر به فهرست مونترو (تالاب‌های در وضعیت قرمز) اضافه شده، اما یکی از دلایل این وضعیت شکننده را محمد داس‌مه، وکیل پایه یک دادگستری و فعال محیط زیست ایجاد سد مارون ۱ در دولت هاشمی رفسنجانی، ساخت احداث سد آریوبرزن، سد کشاورزی در بهبهان و ساخت سد در رامشیر می‌داند.
او می‌گوید: «حقابه شادگان سالیان سال است داده نمی‌شود. صراخیه را به عنوان ونیز ایران می‌شناختند و حالا سال‌هاست خشکیده. در سال ۹۱ فرج‌اللهی، فرماندار وقت شادگان اعلام کرد که ۵۰۰ هزار نخل در شادگان خشک شده است و چند ماه پیش هم ناصری، نماینده شادگان اعلام کرد که این آمار به یک میلیون و هشتصد هزار نخل رسیده که این فاجعه‌ای برای منطقه است.»
به گفته او تالاب شادگان حقابه‌اش را از رودخانه جراحی دریافت می‌کند؛ رودخانه‌ای که از مارون بهبهان و می‌آید و سرچشمه آن هم رودخانه «ایدنک» در کهگیلویه‌وبویراحمد است. «از دیگر مصیبت‌های شادگان باید به تخلیه فاضلاب بهبهان به رودخانه مارون اشاره کرد که بدون عملیات تسویه به مارون می‌رسد و باعث افزایش شوری آب شده است. پسماند شهری شادگان در حریم تالاب و پسماند بهبهان هم در عرصه تالاب ریخته می‌شود و حالا اگر سد مارون ۲ در بالادست بهبهان ساخته شود شادگان خواهد مرد.»
به گفته داس‌مه در فاز اول این پروژه می‌خواهند ۳۵ هزار هکتار از زمین‌های دیم این منطقه را به زمین‌های آبی تبدیل کنند و روش آبی غرقابی مدنظر است. «در حالی که همین حالا هم حقابه تالاب تامین نمی‌شود، با ساخت این سد با مرگ حتمی تالاب شادگان روبه‌رو خواهیم بود. اگر در غرب خوزستان با از بین رفتن حقابه تالاب هورالعظیم که بالغ بر ۱۲۰ هزار هکتار است با بوران گردو‌غبار مواجهیم، تالاب شادگان ۴۸۶ هزار هکتار است و شرق خوزستان هم به مصیبتی مانند غرب خوزستان دچار می‌شود، اما این بار کانون ریزگرد تا فارس کشیده می‌شود.»
او در ادامه به نامه انجمن‌های صنفی کشاورازن و شیوخ و طوایف شادگان اشاره می‌کند؛ طوماری که در آن مخالفت خود را با ساخت این سد اعلام کرده‌اند. آن‌ها در نامه‌شان خطاب به فرماندار شادگان نوشته‌اند: «همانطور که اطلاع دارید احداث سد مارون ۲ بر سرشاخه‌های جراحی، علاوه بر نابودی کشاورزی شهرستان‌های پایین‌دست و بالاخص شهرستان شادگان، پیامد‌های محیط زیستی بسیار ناخوشایند و غیرقابل تصوری را به همراه خواهد داشت؛ لذا ما مردم شادگان ضمن اعلام مخالفت شدید خود با احداث چنین سد غیرکارشناسانه‌ای از مسئولان ذیربط تقاضای اهتمام خاص برای جلوگیری از روند اجرایی شدن سد مذکور را داریم. لازم به ذکر است با وجود مخالفت‌های شدید نمایندگان محترم استان خوزستان بر این موضوع، این پروژه در شرف اجرایی شدن است.»
این در حالی است که به گفته داس‌مه، سازمان محیط زیست هم نسبت به ساخت سد واکنش درخوری نداشته است. «متاسفانه سازمان محیط زیست توجهی به این موارد نداشته. یکی از مولفه‌های ارزیابی این سازمان باید تامین نظرات ذینفعان باشد، اما مراجعه‌ای به این شهر‌ها و مناطق نداشته‌اند. احداث سد مارون ۲ مساوی است با مرگ کشاورزی بهبهان و هفت شهر پایین‌دست. اگر ۳۵ هزار هکتار زمین دیم را آبی کنند، صد‌ها هزار هکتار زمین آبی کشاورزی را از بین می‌برند.»
درباره سد‌ها بدون تعصب منطقه‌ای صحبت کنیم
با اجرای سد مارون ۲ قرار است آب به صورت ثقلی از یک تونل به طول ۴۹۰۰ متر به لوله‌هایی با طول ۷۴۰۰ متر انتقال و با احداث تونلی به طول ۶۴۵۰ متر، به دشت‌های کهگیلویه و چرام برسد. اما این طرح در میان خود اهالی کهگیلویه هم مخالفان زیادی دارد چرا که آب ساکنان اصلی حوزه مارون در خود استان کهگلویه و بویراحمد، یعنی بخش ثلاث قدیم، شهرستان‌های بهمیی و لنده، بخش‌های سوق، چاروسا، دشمن زیاری و دیشموک را نیز تامین نمی‌کند و روستا‌هایی هم در این مناطق زیر آب خواهند رفت و همین هم دلیلی است تا در آن استان هم با احداث سد مارون ۲ مخالفت‌هایی در جریان باشد.
امید سجادیان، دبیر شبکه تشکل‌های محیط زیستی و منابع طبیعی استان کهگیلویه و بویراحمد هم بر این مخالفت‌ها تاکید می‌کند و در عین حال به «پیام ما» می‌گوید: «انتظاری که از فعالان محیط زیست در مورد سد‌ها داریم، نگاهی بدون تعصبات منطقه‌ای است. مخالفت با سد مارون ۲ باید در کنار مخالفت با توسعه ۱۴ هزار هکتاری جدید و همچنین کشاورزی ۱۰۰ هزار هکتاری کشاورزی غرقابی در بهبهان باشد.»
او از سوی دیگر می‌گوید سد‌ها باعث توسعه نامتوازن کشاورزی و برهم خوردن چرخه اکوسیستم در پایین‌دست می‌شوند؛ تالاب‌ها و رود‌هایی که صد هزاران سال جریان داشتند. «اثرات منفی سد‌ها بر محیط زیست فیزیکی، بیولوژیکی و اجتماعی آن قدر زیاد است که بسیاری از کشور‌های توسعه‌یافته از دهه ۷۰ به بعد دیگر نه تنها سدی نمی‌سازند بلکه به جمع کردن و برچیدن سد‌های خود به قیمت‌های بسیار گزاف پرداخته‌اند تا اثرات منفی آن‌ها را بر محیط زیست کم کنند و رودخانه‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی خود را احیا کنند.» سجادیان همچنین تاکید می‌کند که این سد‌ها نیستند که آب تولید می‌کنند بلکه جنگل‌ها و‌کوه‌ها تولیدکننده آب هستند و محیط زیست برای تولید آب باید خود نیز حقابه‌اش را دریافت کند.
حالا با وجود مخالفت‌های گسترده در دو استان، همچنان تلاش برای ساخت سد بالا گرفته است و تنها امیدواری مردم و فعالان محیط زیست در این مناطق توجه به صحبت‌های کارشناسی و اثرات طولانی‌مدت این طرح است؛ مواردی که درباره بسیاری از طرح‌ها مطرح شد و بی‌توجهی به آن‌ها مشکلات محیط زیستی و اجتماعی فعلی را به بار آورده است.
منبع: روزنامه پیام ما
دیدگاه کاربران
آخرین اخبار
پربحث ترین
پربازدید ترین
آخرین اخبار
