۹ مرحله تا پاکی تهران از معتادان

جامعه ۲۴- ۱۱ آبان ماه سال گذشته اولین جلسه قرارگاه اجتماعی شهرداری تهران تشکیل شد و در آنجا زاکانی شهردار تهران اعلام کرد که "دراین دوره برای حل موضوعات مرتبط با آسیب‌های اجتماعی برنامه ۴ ساله داریم و باید اعتقادی عمل کنیم تا گره باز شود که البته به لطف الهی این گره باز خواهد شد. "

زاکانی گفته بود: مردم را تنها نمی‌گذاریم، شروع از خودمان است و با تکیه به مردم کار را پیش خواهیم برد. به میدان آمدیم تا دست به دست هم این پرونده را ببندیم و این بار را برداریم. باید ظرف ۶ ماه، شهر را منزه و پاک کنیم و ۴ تا ۶ سال بعد نیز پای آن بمانیم.

حالا حدوده ۵ ماه از تشکیل قرارگاه می‌گذرد و به نظر می‌رسد راه زیادی باقی مانده، اما آنطور که مدیرعامل سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهردای تهران می‌گوید: دستگاه‌های دخیل در استان تهران به صورت هماهنگ وظایف و مسئولیت‌های خود را به بهترین نحو انجام می‌دهند، به صورتی که این میزان از هماهنگی در پیشبرد فرایند کار می‌تواند الگویی برای حل مشکلات در سایر حوزه‌ها باشد.

احمد احمدی صدر در مورد چرایی ورود شهرداری به موضوع جمع آوری معتادان می‌گوید: شهرداری در طول سالیان گذشته و بر اساس وظایف و تکالیفی که در قانون شهرداری‌ها (یا بلدیه سابق) در حوزه متکدیان و افراد بی‌خانمان شهر‌ها برای شهردای‌ها مکلف شده به بحث مربوط به افراد بی‌خانمان ورود کرده است. اما بر اساس ماده ۸۰ قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه و همچنین طبق ماده شصت و نهم برنامه پنج ساله سوم شهردای، شهرداری تهران موظف به تامین زیرساخت و همکاری با سایر نهاد‌های متولی این حوزه مانند سازمان بهزیستی، در تامین و راهبری مراکز نگهداری افراد بی‌خانمان شهر است.

وی با بیان اینکه از آنجایی که عمدتاً افراد بی‌خانمان و کارتن خواب شهر تهران معتاد به مواد مخدر هستند، فرایند نگهداری و ساماندهی این افراد چرخه‌ای بسیار پرهزینه و کم نتیجه بوده و هر سال بر تعداد این افراد در شهر تهران افزوده می‌شده است، می‌افزاید: این موضوع باعث شد مدیریت جدید شهری در اندیشه تغییر فرایند و انجام کار اساسی و ریشه ای‌تر در موضوع افراد بی‌خانمان باشد و شروع این فرایند با جمع آوری و ترک افراد معتاد بی‌خانمان است.

احمدی صدر ادامه می‌دهد: در این طرح جامعه هدف کلی، افراد دارای اعتیاد و بی‌خانمان اعم از زن، مرد، صغری یا کبری سن، دارای بیماری زخم باز و عفونی و ... هستند که عموما به دلایلی، در گذشته سازمان‌ها و نهاد‌ها از جمع آوری و پذیرش آن‌ها در مراکز ترک اعتیاد خودداری می‌کردند.

وی در مورد اختیارات شهرداری در این قرارگاه می‌گوید: شهرداری تهران بر اساس بند (ث) ماده ۸۰ قانون ششم توسعه، موظف به همکاری با سازمان بهزیستی درباره بهره‌برداری و تکمیل مراکز نگهداری، درمان و کاهش آسیب معتادان متجاهر و بی‌خانمان و راه‌اندازی مراکز جامع توانمندسازی و صیانت اجتماعی برای معتادان بهبود یافته شده است. علاوه بر این در دوره جدید مدیریت شهری و راه اندازی قرارگاه اجتماعی شهر تهران، شهردای تهران یکی از متولیان اصلی بحث درمان و صیانت از معتادان متجاهر شهر تهران شده و مجوز‌های لازم برای راه اندازی و مدیریت مراکز ترک اعتیاد در قالب ماده ۱۶ را دستگاه‌های متولی یعنی سازمان بهزیستی و همچنین دانشگاه علوم پزشکی دریافت کرده‌اند. بر این اساس می‌توان گفت در حال حاضر شهرداری تهران دارای اختیارات قانونی تام الااختیار در موضوع معتادان متجاهر و فرایند ترک اعتیاد آنهاست.

بیشتر بخوانید:  ۸ هزار معتاد متجاهر در تهران رها هستند

احمدی صدر در مورد بازگشت دوباره معتادان به شهر نیز توضیح می‌دهد: شهردای تهران و مدیریت جدید شهری با راهبری شخص شهردار دکتر زاکانی برنامه جامع و نه مرحله‌ای را برای درمان معتادان متجاهر و باز گشت آن‌ها به میان خانواده و جامعه در نظر گرفته است.

تشریح ۹ مرحله درمان معتادان متجاهر

وی در تشریح ۹ مرحله این برنامه می‌گوید: این برنامه شامل مراحلی است که در وهله اول جذب از سطح شهر، دومین مرحله تعیین هویت، ثبت اطلاعات و غربالگری، بعد از آن سم زدایی و درمان جسمی، در مرحله چهارم بازسازی شخصیت (معنویت درمانی و شناخت هویت درونی)، در فاز پنجم مهارت آموزی و تقویت مهارت‌های فردی، در بعد ششم مواجهه با خانواده و بعد از آن هم بازگشت به خانواده، اجتماعی شدن و در آخر نظارت و پایش بعد از خروج است.

احمدی صدر ادامه می‌دهد: همانطور که از مراحل یاد شده می‌توان دریافت، این برنامه فرایندی کامل برای درمان، نگهداری، باز اجتماعی کردن و بازگشت فرد معتاد به زندگی عادی و حتی پیگیری وضعیت او بعد از بازگشت به جامعه است؛ بنابراین جمع آوری افراد معتاد و ارجاع آن‌ها به مراکز اختصاصی که بر اساس وضعیت جسمی سلامت جسمانی و روانی آنهاست و نگهداری و درمان آن‌ها در این مراکز فرایندی حداقل یکساله خواهد بود؛ بنابراین اگر تجاهر و اعتیاد فرد بی‌خانمان ثابت شود و بر اساس دستور قضایی این فرد به مراکز ماده ۱۶ ارجاع شود، حداقل تا یک سال و تکمیل فرایند درمان اجازه تردد در شهر را نخواهد داشت. بر این اساس می‌توان گفت چرخه جمع آوری و ورود مجدد به شهر تکرار نخواهد شد.

وی در مورد وضعیت ساماندهی پاتوق معتادان نیز عنوان می‌کند: اگر منظور از پاتوق محل تامین و مصرف مواد مخدر در شهر تهران است، شهرداری تهران با کمک شهرداری مناطق و سایر دستگاه‌ها و نهاد‌های متولی مانند سازمان ثبت اسناد، قوه قضاییه، پلیس و ... کلیه محل‌های متروکه، فضا‌های بی‌دفاع و حتی خانه‌های محل فروش مواد مخدر (خانه‌های پلاک قرمز) را شناسایی و وضعیت مالکیت آن‌ها را تعیین تکلیف کرده است.

وی می‌افزاید: شهرداری تهران بر اساس وضعیت محل آن‌ها برنامه جامعی برای تعیین وضعیت مالکیت، مصادره یا تخریب پلاک‌های قرمز، تامین امنیت فضا‌های بی‌دفاع شهری و تبدیل فضا‌های باز و پاتوقی مانند دره فرحزاد به اکوپارک شهری برای استفاده عموم شهروندان را فراهم کرده است.

ترک اعتیاد معتادان بالای ۶۵ سال سن

وی در مورد ساماندهی زنان معتاد نیز می‌افزاید: در برنامه جدید مدیریت شهری، تاکید ویژه‌ای بر درمان و صیانت از زنان معتاد شده است. در واقع زنان معتاد متجاهر نیز مانند مردان بعد از جمع آوری در سطح شهر و غربالگری در مراکز غربال بر اساس وضعیتی که دارند مانند سن، وضعیت سلامت، وضعیت خانواده بویژه دارا بودن فرزند خردسال به مراکز اختصاصی زنان ارجاع می‌شوند و همانند مردان مراحل ۹ گانه درمان و بازگشت به جامعه را طی خواهند کرد.

احمدی صدر در مورد وضعیت درمان و بازپیوند معتادان بالای ۶۵ سال نیز می‌افزاید: معتادان متجاهر بالای ۶۵ سال در واقع یکی از گروه‌های هدف این برنامه هستند که تاکنون هیچ کدام از دستگاه‌های متولی برنامه‌ای برای ترک اعتیاد و نگهداری و درمان آن‌ها نداشتند و به عنوان منع پذیرشی قلمداد می‌شدند، بر این اساس برای اولین بار است که این گروه از افراد دارای اعتیاد نیز در فرایند ترک و نگهداری توسط شهرداری تهران قرار می‌گیرند. برنامه مشخص برای این گروه افراد در وهله اول فرایند ترک اعتیاد و با سم زدایی آن‌ها مد نظر است. در مراحل بعد با توجه به وضعیت سنی و جسمانی آن‌ها و همچنین دارا بودن بستگان و خانواده و تشخیص مددکار و روانشناس مراکز، در مورد آینده آن‌ها ارجاع به مراکز نگهداری سالمندان و یا آموزش و توانمندسازی و یا بازگشت به خانواده و جامعه تصمیم گیری خواهد شد.

معتادان دارای زخم باز چه می‌شوند؟

وی در مورد روند جذب معتادان دارای زخم باز نیز می‌گوید: معتادان متجاهر دارای زخم باز و عفونی نیز در واقع جزء گروه‌های منع پذیرشی محسوب می‌شدند که در گذشته از پذیرش آن‌ها در مراکز ترک اعتیاد خودداری می‌شد. در این دوره شهرداری تهران مسئولیت پذیرش و درمان این گروه از افراد را نیز بر عهده گرفته است و مراکز ویژه‌ای برای درمان این افراد نیز تامین کرده است.

به گفته احمدی صدر، برنامه برای این گروه در وهله اول، درمان زخم باز و عفونی آن‌ها به کمک دانشگاه علوم پزشکی تهران و قرار گرفتن در چرخه ترک اعتیاد و سم زدایی است. پس از طی این مرحله و بهبود وضعیت جسمانی این افراد با توجه به شرایط جسمانی آن‌ها و با تشخیص مددکار و روانشناس به سایر مراکز برای طی فرایند یکساله درمان و بازگشت به اجتماع ارجاع خواهند شد.

احمدی صدر در پاسخ به این سوال که آیا سازمان‌ها پای کار هستند؟ می‌گوید: با عنایت به تشکیل قرارگاه اجتماعی شهر تهران و تشکیل جلسات قرارگاه با حضور همه دستگاه ها، کلیه سازمان‌ها و نهاد‌های متولی اعم از استانداری، فرمانداری، پلیس، ستاد مبارزه با مواد مخدر، بهزیستی، کمیته امداد و ... در سطح کل کشور و استان تهران به صورت هماهنگ وظایف و مسئولیت‌های خود را به بهترین نحو انجام می‌دهند، به صورتی که این میزان از هماهنگی در پیشبرد فرایند کار می‌تواند الگویی برای حل مشکلات در سایر حوزه‌ها باشد.

تشریح مدل بازگشت معتادان به خانواده

وی در مورد مدل بازگشت و بازپیوند معتادان با جامعه و خانواده توضیح می‌دهد: فرایند درمان و بهبودی و بازگشت به جامعه شامل فرایند ۹ مرحله‌ای است که از جمع آوری از سطح شهر شروع خواهد شد و تا سال‌ها بعد از ترخیص از مرکز وضعیت فرد پیگیری و پایش خواهد شد. این فرایند شامل همکاری و همیاری خود فرد، خانواده او، گروه‌های جهادی در سطح محلات، کمک از روحانیون، مددکاران و مشاوران و روانشناسان است و تمامی ابعاد زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی، سلامت جسمانی، روانی و روحی و معنوی فرد را در نظر می‌گیرد و سعی خواهد شد برنامه‌ای جامع و کامل برای بازگشت فرد به زندگی اجتماعی در نظر گرفته شود. از این نظر می‌توان گفت چنین برنامه جامعی در خصوص افراد دارای اعتیاد، مسبوق به سابقه نیست.

وی در پاسخ به این سوال که برای اشتغالزایی این افراد چه برنامه‌ای دارید؟ اظهار می‌کند: در طول فرایند نگهداری و درمان یکساله در مراکز، پایش دقیقی از وضعیت افراد انجام می‌شود و بر اساس وضعیت جسمانی، سواد و تحصیلات و تخصص آنها، برنامه جامعی برای توانمندسازی و آموزش شغلی و حرفه‌ای برای آن‌ها در نظر گرفته می‌شود. این بخش از کار با کمک سازمان‌های متولی مانند سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور انجام می‌شود. در واقع سعی بر آن است که از ابتدا ظرفیت کار و فعالیت این افراد با کمک خیرین و بخش‌های مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها شناسایی و با توجه به این ظرفیت ها، آموزش و توانمندسازی لازم صورت پذیرد، یعنی طی فرایند کار مشخص شود که با توجه به توانایی این افراد چه آموزش‌هایی برای فعالیت در چه زمینه‌هایی صورت گیرد. در این زمینه مراکز صیانت و حرفه آموزی بهاران شهر تهران نقش اصلی را بر عهده خواهند گرفت.