مردودی کانون در آزمون وکلا با سوالات لو رفته

جامعه ۲۴ -  آزمون وکالت کانون‌های وکلای دادگستری معمولاً هر سال حاشیه‌ای به همراه دارد؛ از سؤالات اشتباه گرفته تا گزینه‌های غلط و سؤال اختلافی، اما امسال حاشیه‌های آزمون پررنگ‌تر از متن شده‌است؛ «لو رفتن سؤالات پیش از آزمون.» لحظات اولیه، ظن لو رفتن سؤالات قریب به یقین نبود، اما حالا و با کنار هم چیده شدن اطلاعات مختلف با قاطعیت بیشتری می‌توان ادعا کرد که سؤال‌های آزمون وکالت امسال، قبل از برگزاری آزمون لو رفته‌است.

پیگیری‌های «جوان» نشان می‌دهد، تعداد و میزان اثرگذاری سؤال‌های لو رفته به حدی است که حق بیش از ۸۰ هزار داوطلب آزمون روز جمعه را به طور گسترده تضییع کرده و تنها راه جلوگیری از نهایی شدن این تضییع، ابطال آزمون و تحت تعقیب قرار دادن مسئولان کانون وکلا به عنوان کسانی است که طراحان سؤالات را مشخص می‌کنند.

آزمون وکالت ۹۹ تا کنون سه بار به تعویق افتاد. در ابتدا قرار بود این آزمون ۲۸ آذر سال گذشته برگزار شود، اما شرایط کرونایی کشور موجب شد که ستاد کرونا با برگزاری این آزمون مخالفت کند. در نتیجه سازمان سنجش آموزش کشور در ۸ آذر ۹۹ در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که این آزمون در آذرماه برگزار نمی‌شود و در صورت فراهم شدن شرایط آزمون کارآموزی وکالت در روز جمعه ۲۲ اسفند ۹۹ برگزار خواهد شد، اما مجدداً این آزمون به تعویق افتاد و به گفته سازمان سنجش قرار شد تا آزمون کارآموزی وکالت سال ۱۳۹۹ صبح جمعه ۲۰ فروردین ۱۴۰۰ برگزار شود که یک روز قبل از برگزاری آزمون یعنی ۱۹ فروردین خبر تعویق مجدد این آزمون منتشر شد! در نهایت و پس از سه بار تعویق، این آزمون در ۲۵ تیر ۱۴۰۰ برگزار شد که با حواشی بسیار زیادی، چون لو رفتن سؤالات همراه بود.

سؤالات وکالت پیش از آزمون در دست داوطلبان!

یکی از اساتید مؤسسه آزمون وکلا که نمی‌خواهد نامش فاش شود، در این‌باره می‌گوید: شب قبل از آزمون یکی از دانشجویان مؤسسه با من و چند استاد دیگر تماس گرفت و سؤالاتی را پرسید. این سؤالات از دروسی بود که بالاترین ضریب را در آزمون داشت. ما نیز بی‌خبر از ماجرا، به سؤالات این دانشجو پاسخ دادیم و تصورش را نمی‌کردیم که بعد از برگزاری آزمون، عین همان سؤالات را در آزمون وکالت ببینیم!

او ادامه می‌دهد: روز آزمون دیدیم که همان سؤالات و عیناً با گزینه‌هایی که دانشجو از ما پرسیده‌بود، در آزمون آمده! انگار که شب گذشته این دانشجو، سؤالات را از برگه آزمون برای ما می‌خوانده‌است. به طور حتم این مسئله اتفاقی نبوده و نیست. متأسفانه سؤالات به هر طریقی در اختیار برخی از شرکت‌کنندگان قرار گرفته‌است.

این استاد حقوق درباره این سؤال که آیا میزان سؤالات به قدری بود که در موفقیت شخص تأثیر داشته‌باشد، پاسخ می‌دهد: این دانشجو، سؤالات سه درس اصلی با ضریب دو و سه را در دست داشت و به دنبال پاسخ آن‌ها بود، بنابراین احتمال موفقیت او در آزمون بسیار زیاد است. شاید این فرد، سؤالات دروس دیگر را نیز داشته و برای پاسخ آن‌ها به سراغ اساتید دیگری رفته‌است. در این صورت درصد قبولی او بسیار بالاتر خواهد رفت.

او درباره اینکه چه کسی ممکن است سؤالات را لو داده باشد، اظهار می‌دارد: به طور حتم این مسئله را با پیگیری‌های قانونی می‌توان فهمید، اما در حال حاضر آن طور که من می‌دانم، سؤالات آزمون را اساتیدی که معرفی شده از سوی کانون وکلا هستند، طراحی می‌کنند و سازمان سنجش صرفاً کار‌های اجرایی را برای برگزار کردن این آزمون برعهده دارد و در طرح سؤالات و محتوای آزمون هیچ دخالتی ندارد. به علاوه اینکه اساتید زیادی اذعان کرده‌اند که طراح سؤال بوده و قرنطینه نشده‌اند و متقابلاً سازمان سنجش سؤالات را در قرنطینه چاپ می‌کند و افراد درگیر چاپ سؤال (و نه طراح سؤال) را تا برگزاری آزمون در قرنطینه نگه می‌دارد؛ بنابراین به نظر من اساتیدی که از سوی کانون وکلا معرفی شده و سؤالات را طراحی کرده‌اند باید در این زمینه پاسخگو باشند.

این وکیل در ادامه به شک و گمان لو رفتن سؤالات در سال‌های پیشین نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «چند سال پیش بود که با یک مؤسسه آموزشی همکاری می‌کردم. یکی از اساتید که در مبحث نکته و تست کار می‌کرد، تمام ۲۰ سؤال آیین دادرسی مدنی آزمون کانون را در کلاس و در قالب تست با دانشجویان کار کرده‌بود، در نتیجه آن دانشجویی که در کلاس نکته و تست مؤسسه ثبت‌نام کرده‌بود، می‌توانست تست‌های درس آیین دادرسی مدنی را تا ۹۰ و حتی ۱۰۰ درصد پاسخ صحیح بدهد. برای ما عجیب بود که چطور یک استاد می‌تواند تمامی سؤالات را از پیش از آزمون حدس بزند و با دانشجویان تمرین کند. موارد دیگری نیز دیده شده که لازمه حل این مسئله، افزایش نظارت‌ها بر مخفی ماندن سؤالات است.

سؤالات غلط، گزینه‌های اشتباهی!

سال‌هاست که داوطلبان آزمون وکالت نسبت به طرح سؤالات اشتباه یا قرارگیری چند گزینه صحیح در جواب یک سؤال اشاره می‌کنند و نسبت به آن معترضند. آزمون وکالت امسال نیز با همین سؤالات اشتباه طرح شده‌بود و مشخص نیست که درصد این سؤالات چطور بین بقیه سؤالات تقسیم می‌شود و اصلاً قرار است این سؤالات حذف شود یا نه؟

در تمام این مدت نیز کانون وکلا زیر بار حذف سؤالات نرفته و تنها در موارد معدود و استثنا آن را پذیرفته‌است. امسال نیز اشتباهات زیادی در سؤالات آزمون وجود داشت، مثلاً در یکی از سؤالات به طور اشتباهی «زوج»، «زوجه» نوشته شده‌بود و همین مسئله سؤال را تغییر داد و گزینه درست را حذف کرد!

همچنین در بخش دیگری از سؤالات مربوط به آیین دادرسی کیفری، سؤال ۱۲۰ به نحوی طرح شده که با توجه به منطوق ماده ۴۸ آیین دادرسی کیفری مصوب سال ۱۳۹۲، هیچ کدام از گزینه‌های مربوط به آن درست نبود، زیرا که در آن، طراح سؤال به تفاوت معنایی و محل استفاده الفاظ «می‌تواند» و «باید» در متن ماده توجه نداشت.

متأسفانه چنین مواردی داوطلبان آزمون وکالت را دچار سردرگمی کرد و ابهاماتی را در این خصوص به‌وجود آورد.

آزمون حقوقی با چاشنی بی‌عدالتی

یکی دیگر از اساتید آموزشگاه آزمون وکالت که او نیز از ترس تبعات بعدی نمی‌خواهد نامش فاش شود، به اجحافی که در آزمون وکالت ۹۹ در حق بسیاری از داوطلبان شده‌است، اشاره می‌کند و می‌گوید: اینکه برخی از داوطلبان سؤالات آزمون را از شب قبل در دست داشته‌باشند و در رقابت با افرادی باشند که سال‌ها درس خوانده و وقت و انرژی خود را برای این کار صرف کرده‌اند، اصلاً عادلانه نیست و به نظر من باید آزمون برگزار شده لغو شود، اما اینکه در نهایت این کار بشود یا نه، از عهده ما برنمی‌آید.

او ادامه می‌دهد: حدود ۸۱ هزار نفر در آزمون وکالت ۹۹ شرکت کرده‌اند که از این تعداد تنها ۴ هزار نفر قبول خواهند شد. با قیاس این آمار متوجه می‌شویم که تنها ۴ درصد از شرکت‌کنندگان در آزمون به موفقیت دست می‌یابند. در چنین شرایطی نیز رقابت بسیار سخت به نظر می‌رسد. حالا تصور کنید که با این شانس کم قبولی در آزمون وکالت، عده‌ای سؤالات آزمون را در دست داشته‌باشند و ناعادلانه رقابت کنند. این مسئله که مشکلات روانی زیادی را برای بسیاری از شرکت‌کنندگان در آزمون ایجاد کرده‌است، نیازمند رسیدگی جدی و بازگرداندن حق و حقوق تضییع شده ۸۱ هزار داوطلب است.

این استاد حقوق نیز به تماس‌های عجیب از سوی دانشجویان خود اشاره می‌کند و می‌گوید: ساعت ۱۲ شب قبل از برگزاری آزمون، یکی از دانشجویان با من تماس گرفت و از من چند سؤال پرسید. از او خواستم دیگر برای شب قبل از آزمون، درس نخواند که گفت این سؤالات بسیار مهم است و باید جواب آن‌ها را قبل از شرکت در جلسه آزمون بداند! برای همین آن‌ها را یادداشت کردم تا پاسخش را برایش بفرستم. پس از برگزاری آزمون و انتشار سؤالات، آن‌ها را مطالعه می‌کردم که متوجه شدم تمام سؤالاتی که دانشجویم شب گذشته از من پرسیده بود، در آزمون روز بعد آمده‌است، حتی گزینه‌هایی که در آن آمده‌بود هم پس و پیش نشده‌بود. برای همین به این دانشجو پیام دادم و او که کمی ترسیده‌بود، گفت یک دفتر پیدا کرده‌بود و با دوستانش مشغول تست زدن بودند! و این یعنی چندین نفر همزمان به سؤالات دست یافته‌بودند.

آمار مشکوک پذیرفته‌شدگان

بی‌عدالتی در آزمون وکالت کانون‌های وکلا ابعاد دیگری هم دارد؛ هر چند کانون‌های وکلا هیچ‌گاه در این رابطه آمار دقیقی ارائه نکرده‌اند، اما مشاهدات میدانی و اظهارنظر‌های برخی از اساتید حقوقی یک موضوع نگران‌کننده و قابل بررسی را نمایان می‌کند: پذیرفته‌شدگان نهایی در آزمون وکالت کانون وکلا، بیشتر از بین فارغ‌التحصیلان دانشگاه آزاد هستند.

میزان پذیرفته‌شدگان نهایی در آزمون وکالت کانون وکلا، زیر ۵ درصد است، اما بین همین ۵ درصد، در مواردی بیش از ۷۰ درصد از فارغ‌التحصیلان دانشگاه آزاد مشاهده می‌شوند. این آمار و ارقام از این حیث دارای اهمیت است که مسئولان اصلی کانون وکلا و طراحان سؤالات آزمون وکالت این نهاد، نه همه، اما قریب به اتفاق از بین اساتید دانشگاه آزاد هستند. پیش از این نیز برخی اخبار از انتشار سؤالات آزمون وکالت از سوی اساتید دانشگاه آزاد بین دانشجویان این دانشگاه رسانه‌ای شده‌بود. این آمار و ارقام اولاً نیازمند شفاف‌سازی کانون‌های وکلا و ثانیاً محتاج بررسی جدی‌تر دستگاه‌های نظارتی است.

واکنش‌ها در فضای مجازی

در کنار بی‌عدالتی‌های مطرح‌شده برای برگزاری آزمون وکالت، یکی از صفحات پرطرفدار حقوقی در اینستاگرام نیز، صبح روز آزمون وکالت ۹۹ با لو دادن موضوع برخی از سؤالات، تلاش کرد تا داوطلبان را نسبت به این مسئله هوشیار کند! به همین دلیل موجی از انتقادات نسبت به این موضوع به راه افتاد. یکی از کاربران توئیتر در این‌باره در صفحه شخصی خود نوشت: «شنیده‌ها حاکی از این بود که سؤالات آزمون وکالت فروخته شد. جالب اینکه یک مؤسسه، آخر سؤال‌ها رو کامل و تایپ شده از شب قبل آزمون مورد تحلیل قرار داد!»

کاربر دیگری، اما به انتشار سؤالات حین انجام آزمون اشاره کرد و توئیت زد: «دوباره سؤالات آزمون وکالت حین برگزاری در اختیار عموم قرار گرفته. واقعاً هیچ‌کس جوابگوی این حجم از استرس نیست و معلوم نیست سرنوشت ما چی بشه؟»

یک داوطلب آزمون وکالت: باید اسکودا شفاف‌سازی کند

مهسا که یکی از شرکت‌کنندگان در آزمون وکالت است، درباره حواشی مربوط به آزمون وکالت ۹۹ می‌گوید: با توجه به اینکه چندین‌بار آزمون وکالت ۹۹ به تعویق افتاد و طراحان سؤال در این مدت در قرنطینه نبودند، شایعه لو رفتن سؤالات مطرح می‌شد، در نهایت، حواشی پیش آمده خبر از این داد که برخی از داوطلبان به سؤالات دسترسی داشتند و این یعنی آزمون ناعادلانه برگزار شده‌است.

او ادامه می‌دهد: من و سایر داوطلبان از شنیدن این خبر که سؤالات لو رفته‌است به شدت ناراحت شده‌ایم و به دنبال شفاف‌سازی در این خصوص هستیم.

در حالی که رئیس اسکودا تنها در واکنش به این حواشی گفته که «هیچ تخلفی صورت نگرفته‌است!» گویا قرار نیست که موارد مطرح شده رسیدگی شود، در صورتی که مسئولان موظفند پاسخگو باشند و اگر حواشی پیش‌آمده، صحت ندارد باید درباره آن توضیح بدهند و بگویند که چه اتفاقی افتاده‌است؟

داوطلب آزمون وکالت معتقد است مرجعی که خود باید مدافع حقوق ملت باشد، از حقوق شرکت‌کنندگان آزمون وکالت هیچ دفاعی نمی‌کند. مهسا با اشاره به سایر موارد که ظن لو رفتن سؤالات را به یقین تبدیل می‌کند، می‌گوید: «هنگام برگزاری آزمون، روی دفترچه‌ها نوشته شده‌بود: «تابستان ۱۴۰۰»، در حالی که سازمان سنجش همیشه روی دفترچه تاریخ دقیق و ساعت مشخص آزمون را می‌نویسد و این مسئله شک ما را نسبت به اینکه سؤالات همان سؤالات قدیمی است و تغییر نکرده بیشتر کرد. در چنین شرایطی با گذشت چند ماه از طراحی سؤالات، احتمال لو رفتن سؤالات بیشتر می‌شود.