سقوط ۴ پله‌ای ایران از بابت افزایش ابتلای کرونا

جامعه ۲۴ -  در بیست و نهمین روز متواتر، آمار روزانه فوتی‌های کرونا در کشور از مرز ۵۰۰ نفر گذشت. در حالی که طی ۳۰ روز گذشته، فقط یک روز و در شبانه‌روز ۲۲ تا ۲۳ مرداد، آمار روزانه فوت کرونا با ثبت ۴۶۶ فوت، به کمتر از ۵۰۰ نفر رسید، در بقیه ایام این بازه، همچنان شاهد مرگ بالای ۵۰۰ نفر در هر شبانه‌روز بوده‌ایم. دیروز هم، بنا بر اعلام وزارت بهداشت، در شبانه‌روز ۱۴ تا ۱۵ شهریور، ۵۸۳ مبتلای کرونا در کشور جان خود را از دست دادند و تعداد کل فوتی‌های کرونا به ۱۱۱ هزار و ۲۵۷ نفر افزایش یافت. در همین شبانه‌روز، ۲۷ هزار و ۵۷۹ مبتلای جدید هم در کشور شناسایی شد و تعداد کل مبتلایان کرونا در ایران به ۵ میلیون و ۱۵۶ هزار و ۹۸۶ نفر افزایش یافت در حالی که هم‌اکنون، ۷ هزار و ۶۲۸ نفر از مبتلایان به دلیل شدت بیماری در بخش‌های مراقبت ویژه بیمارستان‌های کشور بستری هستند و تاکنون ۴ میلیون و ۳۹۴ هزار و ۸۳ نفر از مبتلایان بهبود یافته‌اند.

در حال حاضر و با این تعداد جمعیت کل مبتلا و بهبود یافته و متوفی به ازای جمعیت کشور (۸۵ میلیون و ۲۵۷ هزار و ۸۴۲ نفر) نرخ ابتلای کرونا در ایران معادل ۶ درصد، نرخ بهبودی معادل ۸۵ درصد و نرخ فوت ۰.۱ درصد است. اما از دو هفته گذشته تا امروز، از بابت تعداد کل مبتلایان، به ردیف ۹ جدول جهانی سقوط کرده‌ایم در حالی که همچنان هم از بابت تعداد ابتلای روزانه، در ردیف چهارم جدول جهانی، از بابت مجموع فوتی‌های کرونا، در ردیف ۱۳ جدول جهانی و از بابت آمار روزانه فوتی‌های کرونا، در ردیف سوم جدول جهانی و بعد از روسیه و مکزیک هستیم.

سقوط ۴ پله‌ای از بابت تعداد کل مبتلایان و استقرار بعد از کشور‌های امریکا، هند، برزیل، روسیه، انگلیس، فرانسه، ترکیه و آرژانتین در حالی است که ۷ کشور در پله‌های بالاتر از ما از بابت تعداد کل موارد ابتلا و شامل امریکا، هند، برزیل، روسیه، انگلیس، فرانسه و ترکیه، جمعیتی بسیار بیشتر از جمعیت ایران دارند و فقط جمعیت ۴۵ میلیون نفری کشور آرژانتین حدود نصف جمعیت ایران است.

بیشتر بخوانید:  در انتظار فاجعه؛ آموزش کودکان بدون واکسن، خودکشی یا شوخی؟/ بازگشایی مدارس شاید وقتی دیگر؟

علاوه بر این، با وجود افزایش واکسیناسیون در کشور، همچنان آمار ابتلای روزانه، بالای ۳۰ هزار نفر و آمار فوت، بیش از ۵۰۰ نفر است. در حالی که انتظار می‌رفت با افزایش واکسیناسیون به دنبال افزایش محموله‌های واکسن وارداتی، همچون سایر کشور‌ها شاهد کاهش مرگ و کاهش بدخیمی‌های کرونا باشیم که گزارش‌های رسمی خلاف این انتظار را نشان می‌دهد.

تنها تغییر مثبت ظرف یک ماه گذشته، کاهش تعداد شهر‌های در وضعیت قرمز از ابتدای هفته جاری است که از بیش از ۳۴۰ شهر، حالا به بیش از ۲۴۰ شهر در وضعیت قرمز رسیده‌ایم. اما اینکه چرا افزایش واکسیناسیون، هیچ تغییر مثبتی در کاهش تعداد فوت روزانه ایجاد نکرده، همچنان در هاله‌ای از ابهام است و البته مسوولان وزارت بهداشت تلاش می‌کنند با انتشار گزارش‌های آرشیوی، حقانیت واکسیناسیون را اثبات کرده و امواج مضر چند روز گذشته به دنبال شایعه‌پراکنی‌های تایید نشده درباره کیفیت واکسن‌های سینوفارم چینی را کمرنگ کنند.

روز یکشنبه، کیانوش جهانپور؛ رئیس مرکز اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت با ارائه گزارشی که محصول معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت بود، کارایی واکسیناسیون کشور در کاهش میزان بستری در دریافت‌کنندگان واکسن‌ها را «چشمگیر» عنوان کرد.

جهانپور در حالی وضعیت فعلی از بابت کاهش تعداد ابتلای روزانه و بستری‌ها را «چشمگیر» دانست که طی ۳۰ روز گذشته، آمار مرگ روزانه کرونا در کشور، بالای ۵۰۰ نفر، آمار ابتلای روزانه بالای ۲۶ هزار نفر و آمار بستری‌ها در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان‌ها بالای ۶۴۰۰ نفر است و این اعداد تا امروز، نه‌تن‌ها کاهش مثبت نداشته بلکه در روز‌هایی به اعداد نگران‌کننده‌تر هم افزایش یافته است چنانکه ۳۰ روز قبل (۱۷ مرداد) تعداد کل بستری‌ها در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان‌ها ۶۴۶۲ نفر بود و امروز و در یک شیب صعودی به ۷۶۲۸ نفر رسیده است.

۳۰ روز قبل، در شبانه‌روز ۱۶ تا ۱۷ مرداد، ۵۴۲ مبتلای کرونا فوت کردند و امروز، در شبانه‌روز ۱۴ تا ۱۵ شهریور ماه، مرگ ۵۸۳ مبتلای کرونا در کشور ثبت شد در حالی که در این بازه ۳۰ روزه، ۱۲ روز هم تعداد فوتی‌های کرونا، بالای ۶۰۰ نفر بود و در شبانه‌روز اول تا دوم شهریور هم بالاترین رکورد مرگ روزانه طی ۱۹ ماه گذشته با عدد ۷۰۹ فوتی ثبت شد.

با این حال به نظر می‌رسد گزارش جهان‌پور سریع‌ترین پاسخ در قبال تحقیق جنجال‌برانگیز علی شریفی‌زارچی؛ سرپرست مرکز مدیریت آمار و فناوری اطلاعات وزارت بهداشت باشد که در آخرین روز‌های فعالیت وزیر بهداشت در گزارشی خطاب به مافوق خود هشدار داد: «تاکنون ۹۱۲۱۰ نفر از افرادی که نوبت اول واکسن کووید۱۹ دریافت کرده‌اند، با علایم مشکوک به کرونا به بیمارستان مراجعه کرده‌اند که از این بین ۱۵۳۲۴ نفر بستری موقت و ۷۵۸۸۶ نفر بستری عادی شده‌اند.

متاسفانه از بین بستری‌شدگان، ۸۵۵۲ نفر فوت شده‌اند که از بین آن‌ها نتیجه تست کرونای ۵۰۹۸ نفر مثبت و ۲۱۵۶ نفر منفی بوده است و در مورد ۱۲۹۸ نفر باقیمانده، تست انجام نشده یا نتیجه آن ثبت نشده است. اگر نتایج فوق را محدود به افرادی کنیم که نوبت دوم واکسن را دریافت کرده‌اند، از بین ایشان تاکنون ۲۳۳۸۰ نفر با علایم مشکوک به کرونا به بیمارستان مراجعه کرده‌اند که از بین ایشان ۳۰۵۶ نفر بستری موقت و ۲۰۳۲۴ نفر بستری عادی شده‌اند. لازم به ذکر است تاریخ شروع بستری ۱۶۷۸۴ نفر، حداقل دو هفته پس از دریافت نوبت دوم واکسن (Breakthrough Hospitalizations) بوده است.

با در نظر گرفتن جمعیت ۲۷۴۹۳۵۶ نفری که تا زمان انجام تحلیل، حداقل دو هفته از دریافت نوبت دوم آن‌ها گذشته است، نرخ تشدید علایم و بستری افراد کامل واکسینه شده، ۶۱۰۴ نفر در هر یک میلیون نفر بوده است. این شاخص نسبت به آمار‌های اعلام شده از سوی برخی کشور‌ها به مراتب بالاتر به نظر می‌رسد. از بین دریافت‌کنندگان نوبت دوم واکسن که بستری شده‌اند، متاسفانه ۲۴۹۰ نفر فوت شده‌اند که از بین آن‌ها نتیجه تست کرونای ۱۴۱۱ نفر مثبت، ۶۸۲ نفر منفی و ۳۹۷ نفر نامشخص یا ثبت نشده است.

بسیار حایز اهمیت است که ۲۰۷۲ نفر از افرادی که تاریخ شروع بستری آن‌ها حداقل دو هفته پس از دریافت نوبت دوم واکسن بوده است، فوت شده‌اند. این در حالی است که طبق مطالعات بین‌المللی ادعا می‌شود احتمال تشدید بیماری و مرگ افراد دو هفته پس از دریافت نوبت دوم واکسن (Breakthrough Deaths) بسیار ناچیز است.

از میان فوت‌شدگان فوق، نتیجه تست ۱۱۸۳ نفر مثبت، ۵۴۲ نفر منفی و ۳۴۷ نفر نامشخص بوده است. با در نظر گرفتن احتمال خطای منفی کاذب تست کرونا و وجود افرادی که به هر علت خارج از بیمارستان فوت کرده‌اند، آمار افرادی که دو هفته پس از دریافت نوبت دوم واکسن مبتلا شده و سپس با تشدید علایم فوت شده‌اند حتما بیش از این خواهد بود. با در نظر گرفتن جمعیت ۲۷۴۹۳۵۶ نفری که تا آن زمان حداقل دو هفته از دریافت نوبت دوم آن‌ها گذشته است، نرخ فوت افرادی که بیش از دو هفته از نوبت دوم واکسن آن‌ها گذشته ۷۵۳ نفر در هر یک میلیون نفر بوده است.

شاخص Breakthrough Deaths اعلام شده در برخی کشور‌ها کمتر از ۱۰ نفر در هر یک میلیون نفر جمعیت است. گرچه تحلیل‌های لازم به تفکیک برند واکسن قابل انجام و ارایه است، اما باید توجه داشت که به دلیل ورود یا تولید برند‌های مختلف واکسن در مقاطع زمانی متفاوت، گروه‌های سنی، شغلی یا بیماری زمینه‌ای متفاوتی از هر برند واکسینه شده‌اند، متوسط مدت زمان سپری شده از تزریق نوبت‌های مختلف هر برند بسیار متفاوت است، خیز پنجم با موج مبتلایان کرونای دلتا در مقطع زمانی اتفاق افتاد که از نوبت اول یا دوم بعضی برند‌ها چند هفته می‌گذرد در حالی که بعضی برند‌های دیگر همچنان در حال تزریق هستند.

علاوه بر موارد فوق باید توجه داشت که شاخص‌های بالا در طول زمان در کشور ما و سایر کشور‌ها در حال تغییر و تحول هستند. مثلا تقدم و تاخر ورود ویروس دلتا به کشور‌ها و میزان کارایی هر نوع واکسن در برابر آن می‌تواند بر نتایج اثرگذار باشد؛ لذا باید تحلیل‌های تفکیکی بر اساس نوع برند و مقایسه عملکرد برند‌های مختلف و همچنین مقایسه شاخص‌های کشور با سایر کشور‌ها را با حساسیت و توجه بسیار بالایی انجام داد تا دقت و اعتبار نتایج به لحاظ روش علمی و اصول اپیدمیولوژی و آمار مخدوش نشود.

با عنایت به مراتب فوق درخواست می‌شود دستور فرمایند موضوع با قید فوریت در مراجع ذی‌ربط از جمله کمیته علمی کشوری کرونا مورد بررسی دقیق قرار بگیرد. اطلاع‌رسانی مناسب به عموم مردم از جدی بودن احتمال بستری و فوت پس از دریافت واکسن می‌تواند از کاهش سطح مراقبت‌های بهداشتی پس از دریافت واکسن جلوگیری کند.

همچنین، پیشنهاد می‌شود نتایج تحلیل در دستور کار ستاد ملی کرونا قرار گیرد تا در سیاستگذاری و تصمیم‌گیری‌های ذی‌ربط از جمله منابع تامین واکسن، تعیین سطح مراقبت‌های بهداشتی پس از افزایش درصد واکسیناسیون و سایر موارد ذی‌ربط مورد توجه قرار گیرد.

این مرکز آمادگی دارد تحلیل‌های تکمیلی را بر اساس درخواست کمیته علمی، دانشگاه‌های علوم پزشکی و محققان سراسر کشور ارایه دهد. همچنین به دلیل اهمیت موضوع، این مرکز آماده است در صورت موافقت ستاد ملی کرونا، کل داده‌های بستری، واکسیناسیون و مرگ ناشی از کرونا را به صورت بی‌هویت شده در اختیار مراجع علمی و پژوهشی سراسر کشور قرار دهد.»

جهانپور، دو روز قبل با ارایه گزارش معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت در جبهه روبه‌روی همکار خود ایستاد و اعلام کرد: «با سفارش و حمایت معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت و به منظور مراقبت فعال عوارض واکسن‌های رایج مورد استفاده در کشور، مطالعه‌ای با استفاده از آخرین راهنمای سازمان جهانی بهداشت منطبق بر طراحی CEM یا (Cohort Event Monitoring) با مجری‌گری دانشگاه علوم پزشکی شاهرود و در هفت شهر کشور شامل شاهرود، رشت، بیرجند، مشهد، سنندج، زاهدان و کرمان از ابتدای امسال در حال اجراست. این مطالعه مورد توجه و علاقه سازمان جهانی بهداشت در ژنو قرار گرفته و مقرر شده مورد حمایت معنوی و مالی آن سازمان نیز قرار گیرد.

در این طرح قرار است حداقل ۳۰ هزار نفر از دریافت‌کنندگان هر یک از واکسن‌های اسپوتنیک، سینوفارم، آسترازنکا و کووایران برکت به مدت ۱۷ هفته پس از دریافت دز دوم (در مورد آسترازنکا ۲۵ هفته پس از دز دوم) و به صورت فعال (تماس تلفنی هفتگی) مورد پیگیری قرار گرفته و عوارض مهم قابل انتساب به واکسن، ابتلا به کووید۱۹ (بالینی و آزمایشگاهی)، بستری به علل مختلف از جمله ابتلا به کووید۱۹ و نهایتا مرگ در این افراد ثبت و پیامد‌های مهم مورد اشاره (بستری و مرگ) در کمیته‌های بررسی و طبقه‌بندی علت بستری یا فوت به دقت بررسی و مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.

بنابر اعلام معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت تاکنون بیش از یک‌سوم از تعداد نمونه مورد نیاز یعنی حدود ۴۰ هزار نفر از ۱۲۰ هزار نفر، وارد مطالعه شده و تا زمان رسیدن به تعداد مقرر ادامه خواهد یافت. همچنین قابلیت اضافه شدن واکسن‌های جدید به این مطالعه در صورتی که وارد سیستم واکسیناسیون کشور شوند، وجود دارد.

بر اساس یافته‌های این مطالعه، کارایی واکسیناسیون کشور در کاهش میزان بستری در دریافت‌کنندگان واکسن‌ها، چشمگیر بوده است. آنچه از یافته‌های توصیفی این مطالعه برمی‌آید، حاکی از آن است که در مجموع از تعداد ۴۰ هزار و ۷۹۸ نفری که وارد مطالعه شده‌اند، یک‌هزار و ۴۶۹ مورد کووید۱۹ گزارش و ثبت شده و ۷۰۷ نفر از این افراد معادل ۴۸.۱ درصد مرد بوده‌اند و میانگین سن مبتلایان ۵۷.۲ با انحراف معیار ۱۸.۸ سال و دامنه ۱۸.۸ تا ۹۹.۸ سال بوده و ۹۶۰ نفر از این افراد معادل ۶۵.۴ درصد بر اساس خودگزارش‌دهی اعلام کرده‌اند که دارای تست PCR مثبت بوده‌اند و ۱۸۰ نفر از آن‌ها نیز معادل ۱۲.۳ درصد به علت کووید۱۹ بستری شده‌اند که البته ۱۳۸ نفر از آن‌ها PCR مثبت داشته‌اند.

تعداد افراد وارد مطالعه شده به تفکیک نوع واکسن عبارت است از هزار و ۹۸ نفر واکسن اسپوتنیک‌وی، ۲۲ هزار و ۹۲ نفر واکسن سینوفارم، ۱۳ هزار و ۸ نفر واکسن آسترازنکا و ۴ هزار و ۶۰۰ نفر واکسن کووایران برکت. بنا بر یافته‌های موجود، اثربخشی واکسن‌ها در پیشگیری از بستری ناشی از ابتلا به کووید۱۹ معادل ۸۸.۶ درصد محاسبه شده است.

البته ورود نمونه‌ها به این مطالعه کماکان ادامه داشته و نه تنها پتانسیل اضافه شدن واکسن‌های جدید به آن وجود دارد، نتایج تکمیلی نیز با بررسی‌های بیشتر از آن قابل استخراج است که متعاقبا و هر زمان که گزارش‌های مربوطه آماده شد، مورد نقد و اصلاح قرار گرفت، تقدیم می‌شود. با افزایش حجم نمونه مطالعه و پیگیری بیشتر شرکت‌کنندگان، این امکان خواهد بود که کارایی برنامه واکسیناسیون کشور در جلوگیری از فوت و همچنین مقایسه عملکرد واکسن‌ها نیز گزارش شود.