در گفتگو با جامعه ۲۴ عنوان شد:
وسواسی‌ها بخوانند/ اختلال شخصیت وسواسی چیست و چگونه درمان می‌شود؟
افراد دارای وسواس و به ویژه دارای اختلال شخصیت وسواسی می‌توانند زندگی را برای خودشان و دیگران سخت کنند. جامعه ۲۴ نکاتی را برای آشنایی بیشتر با اختلال وسواس مطرح می‌کند.
جامعه ۲۴ - کمتر کسی است که تاکنون با کلمه وسواس یا با عبارت "فلانی وسواسی است" مواجه نشده باشد. شاید وقتی با این عبارت مواجه می‌شویم اولین تصویری که به ذهنمان متبادر می‌شود فردی است که مدام در حال شست و شو و تمیزکاری است، اما حقیقت این است که ابتلا به وسواس حوزه‌ای بسیار وسیع‌تر داشته و می‌تواند زندگی فرد و حتی اطرافیان او را با اختلال شدید مواجه کند.
دکتر مجتبی دلیر روانشناس و دبیر انجمن روانشناسان اجتماعی ایران و درمانگر وسواس به جامعه ۲۴ می‌گوید: «۲ نوع وسواس داریم، نوعی که مردم آشنایی بیشتری با آن دارند همان است که به اشتباه به آن وسواس فکری – عملی گفته می‌شود؛ که در واقع اختلال وسواسی – اجباری نام دارد. نوع دیگر اختلال شخصیت وسواسی – اجباری است که مردم کمتر با آن آشنا هستند و می‌تواند باعث موفقیت فرد شود، اما در نهایت باعث آسیب به زندگی، روابط و شغل وی می‌شود.»
تفاوت اختلال وسواس و اختلال شخصیت وسواسی
«اختلال وسواس – اجباری با داشتن وسواس‌ها، اجبار‌ها یا هردو، به صورت تکرارشونده، ناخواسته و با ایجاد مزاحمت برای فرد مشخص می‌شود. در تشخیص‌ها اینگونه مطرح می‌شود که این اختلال باید بیش از یک ساعت در روز وقت فرد را بگیرد، به روابط فرد با اطرافیان او آسیب وارد کند، به شغل و تحصیلات او صدمه وارد کند و بر کیفیت زندگی و عملکرد او تاثیر منفی بگذارد.»
«وسواس‌ها و اجبار‌ها اولین نمود اختلال وسواسی- اجباری هستند. وسواس‌ها شامل افکار، تصاویر، تکانه‌ها یا ایده‌هایی هستند که به زور و ناخواسته وارد ذهن فرد شده و برای او ایجاد مزاحمت می‌کنند. این موارد تکرارشونده و سمج بوده و در فرد ایجاد اضطراب می‌کند. این اضطراب و حال بد باعث می‌شود که فرد برای کاهش یا جلوگیری از اضطراب ناشی از فکر وسواسی دست به اجبار‌هایی بزند. مثال بسیار ساده آن وسواس آلودگی و در مقابل اجبار به پاک‌گردانی است. الگوی آلودگی – پاک‌گردانی می‌تواند محتوا‌های مختلفی داشته باشد. مثلا این آلودگی می‌تواند شیمیایی، میکروبی، رادیواکتیو یا نجاست (در ایران و بین مسلمانان) باشد که در مقابل آن پاک‌گردانی شامل شست‌وشو، ضد عفونی، گردگیری و پاک‌گردانی و ... انجام می‌شود.»
بیشتر بخوانید: نحوه استعلام صلاحیت روانشناسان توسط مردم
«اما اختلال شخصیت وسواسی- اجباری ویژگی‌های خاص شخصیتی هستند که اگر با اختلال وسواسی –اجباری همراه باشند پشتیبان این رفتار‌ها هستند. مهم‌ترین این ویژگی‌ها بی‌نقص‌گرایی است که در فارسی به اشتباه به آن کمال‌گرایی گفته می‌شود. کمال خوب است و نشان می‌دهد که می‌خواهیم رشد کنیم اما در بی‌نقص‌گرایی فرد قبول ندارد که برای رسیدن به مرحله نهایی رشد ابتدا مراحل پایین‌تر را طی کند. چنین فردی تنها نهایت را در نظر دارد و می‌خواهد به نقطه نهایی برسد و بی‌نقص باشد، برای این افراد حتی نمره ۱۹ معنی ندارد و با ۱۰ فرقی ندارد آن‌ها فقط باید ۲۰ بگیرند. حتما باید بهترین شغل را داشته باشند. اگر در بهترین حالت نباشند دچار اضطرار می‌شوند یعنی جبری که بر اساس آن باید به فلان موفقیت شغلی برسند یا در ازدواج باید با بهترین فردی که از همه نظر بی‌نقص باشد ازدواج کنند. این افراد در هر کاری می‌خواهند بهترین حالت را بدون هر گونه نقصی داشته باشند.»
«ویژگی بعدی در این اختلال شخصیتی، انعطاف‌ناپذیری است. مثلا در شرایط عادی یک دختر خانم بالاخره یکی از خواستگار‌ها را می‌پذیرد، اما فرد انعطاف‌ناپذیر و بی‌نقص‌گرا هیچ‌کس را نمی‌پذیرد. ویژگی بعدی کنترل‌گری است. این افراد می‌خواهند هم خودشان و هم رفتار دیگران را کنترل کنند. استاندارد‌ها و معیار‌های بسیار بالایی دارند که البته این استاندارد‌ها برای خودشان ۲ برابر دیگران است. مثلا مادری با شخصیت وسواسی با فرزندش به گونه‌ای رفتار می‌کند که در یک مهمانی به هیچ عنوان آنچه تعارف می‌شود را بر ندارد. همچنین این افراد جزئی‌نگر هستند و به جزئیات نگاه می‌کنند مثلا اگر در یک مهمانی همه چیز عالی باشد فقط یک مساله کوچک رخ دهد مثلا به جای ۴ نوع بستنی ۳ نوع باشد این مساله را برنمی‌تابند.»
«این ویژگی‌های اختلال شخصیت وسواسی – اجباری از رفتار‌های وسواسی- اجباری مانند پاک‌کنندگی یا چک کردن دائمی گاز و... متفاوت است. وسواس ۴ علت اصلی زمینه‌ساز دارد. اول ژنتیک است به این معنا که یک جزء ژنتیک شناسایی شده است که به ما می‌گوید " استعداد ابتلا " به اختلالات اضطرابی و وسواس به صورت ژنتیکی به فرد منتقل می‌شود مثلا در خانواده‌ای که چند فرزند دارند همگی مبتلا به وسواس نمی‌شوند، اما ممکن است یک نفر از آن‌ها مبتلا شود. در این شرایط اگر والدین به وسواس مبتلا باشند با مراقبت‌های مناسب می‌توانند کاری کنند که وسواس در فرزند آشکار نشود؛ بنابراین مردم فکر نکنند وسواس ژنتیکی است و ما نمی‌توانیم کاری کنیم و حتما آن را به فرزندمان منتقل می‌کنیم.»
استعداد ابتلا به وسواس، ژنتیکی است
«در اکثر موارد فرزندی که جزء ژنتیک استعداد ابتلا به این اختلال را گرفته است با مادری زندگی می‌کند که زمینه‌های ابتلا به وسواس را در او ایجاد می‌کند. البته این احتمال وجود دارد که این ژن در والدین نهفته بوده و آشکار نشده باشد به همین دلیل هم ما فکر کنیم که والدین وسواس ندارند، اما ژن را به فرزند خود منتقل کرده باشند.»
«علت دیگری که می‌تواند زمینه‌ساز این مشکل شود تربیت معیوب یا همان تربیت وسواس‌پروری است یعنی این استعداد در فرد وجود دارد و خانواده هم با تربیت معیوب خود به آن دامن می‌زند. مثلا وقتی مادری فرزند خود را به دلیل عدم رعایت استاندارد‌هایی که برای بچه تعیین کرده است سرزنش می‌کند یا اینکه بیش از حمایتگری می‌کند یعنی همه جا از فرزندش حمایت می‌کند و اجازه پرورش اعتماد به نفس در او را نمی‌دهد زمینه آشکار شدن وسواس فراهم می‌شود.»
«عامل زمینه‌ساز دیگر احساس حقارت یا اعتماد به نفس پایین است که عمدتا از خانواده و روابط اولیه فرزندان و کودکان ایجاد می‌شود. عامل آخر هم گاهی مرتبط با مشکلات جنسی است به این معنی که در پیشینه برخی از این افراد مشاهده می‌شود که آسیب‌های جنسی را تجربه کرده‌اند. در واقع ترس می‌تواند عامل زمینه‌ساز مهمی باشد چه ترس جنسی چه ترس از مرگ، ترس از دست دادن عزیزان و ...»
«اولین درمان موثر برای وسواس در دهه ۶۰ میلادی مطرح شد. قبل از این زمان روش درمانی خیلی خوبی برای وسواس نداشتیم. امروز روان‌درمانی‌های خوبی وجود دارد که البته گران هستند و مردم توان پرداخت آن را ندارند. در واقع بهترین راهکار برای حل این مشکل مراجعه به رواندرمانگر وسواس است. هر روانپزشکی رواندرمانگر وسواس است. از طرف دیگر کتاب‌های خودیار هم برای درمان وسواس وجود دارد. دو کتاب در این زمینه برای کودکان و نوجوانان تالیف کرده‌ام. فرد تا حدودی با انجام تمرینات این کتاب می‌تواند به خودش کمک کند. اما حتی برای مطالعه این کتاب‌ها هم بهتر است با همراهی و راهنمایی یک رواندرمانگر وسواس پیش بروند.»
«در کنار این موارد به افراد وسواسی توصیه می‌کنیم دانش خود را نسبت به مشکلی که دارند افزایش بدهند. مهم‌ترین گام آن است که آگاهی خود را بالا ببریم و از منابع موثق مانند کتاب‌ها و برنامه‌های معتبر استفاده کنیم. از مشاوره‌های رایگان یا کم‌هزینه بهزیستی هم می‌توانند اطلاعات خوبی کسب کرده و به خودشان کمک کنند.»
دیدگاه کاربران
گوناگون
آخرین اخبار
پربحث ترین
پربازدید ترین
