جامعه ۲۴ بررسی می‌کند:
مشوق‌های آبنباتی برای افزایش باروری/ یک جمعیت‌شناس: مشوق‌های کنونی خانواده‌ها را قانع نمی‌کند
سیاست‌های جمعیتی به مجموعه اقداماتی گفته می‌شود که کشور‌های گوناگون در دوره‌هایی از آن برای کاهش یا افزایش جمعیت خود استفاده می‌کنند. در واقع این کار یک تصمیم منطقی برای تنظیم رشد و ساختار جمعیت یک کشور است. معمولا تمام کشور‌ها اینگونه سیاست‌ها را دارند، اما چیزی که در این میان اهمیت دارد نحوه انجام این اقدامات است که افزایش باروری تنها یکی از این موارد بشمار می‌آید.
جامعه ۲۴ ، نازنین فرزان‌جو: رکن اصلی برای داشتن سیاست‌های جمعیتی درست، کار کارشناسی اصولی و ثبات در مدیریت است؛ البته داده‌های پژوهشی هم در این میان اهمیت بسیاری دارد. کشور ما هم بار‌ها شاهد چنین سیاست‌هایی با رویکرد‌های کاهشی و افزایشی بوده است. همه ما شعار «فرزند کم‌تر زندگی بهتر» را به یاد داریم.
به گفته دکتر شهلا کاظمی‌پور جمعیت شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران؛ در رژیم گذشته سازمان‌های جهانی، کشور‌های در حال توسعه مانند هند، پاکستان و ایران، مردم را به کاهش باروری تشویق و در این راستا ابزار مربوطه را به صورت رایگان در اختیار آن‌ها قرار می‌دادند.
حالا با نزدیک شدن کشور به بحران سالمندی مسئولان کشور به این نتیجه رسیده‌اند که باید مشوق‌هایی را برای افزایش باروری و سوق دادن خانواده‌ها به سوی فرزندآوری بیشتر در نظر بگیرند. اما نکته آن است که با در نظر گرفتن مشوق‌های پولی که البته بلاعوض هم نبوده و به هر حال خانواده‌ها موظف به بازپرداخت این مبالغ هستند از یک سو و واقعیات تلخ جامعه مانند نبود رفاه در کشور، فقر روز افزون مردم، نبود اشتغال، فقدان توانایی در تامین نیازهای اولیه زندگی و بی‌اعتمادی مردم نسبت به آینده و البته نبود نشاط اجتماعی سیاست‌ها و مشوق‌های در نظر گرفته شده تا چه میزان کارآمد و منتج به نتیجه خواهد بود. مشوق‌هایی که بیشتر شبیه بازی‌ها و هدایای کودکانه (آبنبات)به مردمی می‌ماند که در بسیاری موارد شرمنده فرزندان خود شده و توان تامین زندگی آن‌ها را نداشته و نوید آینده‌ای بهتر را هم نمی‌توانند به کودکان آگاه و باهوش این نسل بدهند.
توسعه عاملی تاثیرگذار بر کاهش باروری در کشور
کاظمی‌پور به جامعه ۲۴ می‌گوید: کاهش باروری در ایران از اجرای برنامه‌های تنظیم خانواده از سال ۱۳۴۶ و رژیم گذشته آغاز شد و یکی از برنامه‌ها اجرای سیاست‌های تنظیم خانواده از سوی وزارت بهداری آن زمان بود، اما عوامل دیگری مانند باسواد شدن افراد و گسترش شهرنشینی و بهبود وضعیت اقتصادی هم در کاهش میزان باروری موثر بود. در واقع از سال ۴۶ تا ۵۷ شاهد کاهش باروری در کشور هستیم.
وی ادامه می‌دهد: پس از انقلاب برنامه‌های تنظیم خانواده مسکوت ماند اگرچه برخی سیاست‌های ضمنی برای بارداری و تشویق به آن مانند دادن کوپن ارزاق به خانواده‌های پراولاد یا دادن زمین شهری به آن‌ها وجود داشت، اما با وقوع جنگ و بروز مشکلات فراوان موضوع تنظیم خانواده به حاشیه رفت و اینگونه میزان باروری در کشور افزایش یافت تا جایی‌که پس از سرشماری سال ۱۳۶۵ شاهد رشد فزاینده جمعیت در کشور بودیم. جمعیت ۳۳ میلیونی سال ۵۵ به ۴۹ میلیون و ۴۰۰ هزار تن در سال ۶۵ رسید. این موضوع دولتمردان را برآن داشت تا به سمت اعمال سیاست‌های کاهش باروری بروند.
آن‌گونه‌که این جمعیت‌شناس می‌گوید هرگز شاهد سیاست‌های خاصی در این زمینه نبودیم و شوربختانه دول گوناگون در این زمینه هرگز سیاست‌های درستی نداشتند و یا اگر داشتند اجرا نمی‌شد. در دوره‌ای تنها کاری که کردند این بود که به فرزند سوم به بعد دفترچه بیمه نمی‌دادند.
وی با بیان این‌که سیاست‌های جمعیتی باید مبتنی بر یک برنامه مدون و دارای برنامه اجرایی مشخص باشد، خاطرنشان می‌کند: سیاست‌های جمعیتی سیاست‌هایی جامع‌نگر هستند. وقتی صحبت از جمعیت می‌شود، زیرگروه‌های مختلف جمعیتی و نیازهای آن‌ها باید در این سیاست‌ها لحاظ و از منظر ویژگی‌های سنی، جنسی، جمعیت جوانان و نیرو‌های فعال کار تدوین شوند. به این ترتیب که برای هر کدام از زیرگروه‌های جمعیتی برنامه متمرکز در نظر گرفت. تمامی این استاندارد‌ها باید برای سیاست‌های جمعیتی درنظر گرفته شوند.
بیشتر بخوانید: سالخوردگی جمعیت ایران، علت‌ها و چالش‌ها
این استاد دانشگاه می‌گوید: بحث تغییر رویکرد و نگاه به باروری و تنظیم خانواده در تمامی کشور‌ها وجود دارد. ما در جمعیت‌شناسی اصطلاحی با نام جوامع مالتوسی داریم. به باور مالتوس جمعیت با تصاعد هندسی زیاد می‌شود و، چون مواد غذایی کافی در دنیا وجود ندارد بنابراین باید برنامه‌های تنظیم خانواده را در دنیا نشر دهیم. با این رویکرد باروری در بسیاری از کشور‌های اروپای غربی کاهش پیدا کرد و نزدیک به صد سال پیش این کشور‌ها تجربه کاهش باروری را داشتند تا جایی‌که بسیاری از آن‌ها با رشد منفی جمعیت روبه‌رو شدند. در این دوره سیاست‌های افزایش جمعیت را از راه تشویق خانواده‌ها به فرزندآوری و مهاجرپذیری پیش گرفتند.
وی تصریح می‌کند: از دید من به‌عنوان یک جمعیت‌شناس که سال‌هاست در این زمینه فعالیت می‌کنم کاهش باروری در ایران ناشی از شاخص توسعه بوده و به دلیل افزایش سواد و تحصیلات به‌ویژه در میان زنان و اشتغال آن‌ها، گسترش شهرنشینی و وسایل ارتباط جمعی و بازشدن دید مردم رخ داده است.
به گفته کاظمی‌پور موضوع جالبی که در بحث رشد میزان باروری وجود دارد این است که بهبود وضعیت اقتصادی در این زمینه هیچ تاثیری ندارد و اتفاقا هر اندازه وضعیت اقتصادی خانواده‌ها بهتر باشد کم‌تر به سمت داشتن فرزند تمایل دارند. عوامل فرهنگی در داشتن یا نداشتن فرزند نقش اساسی را برعهده دارند اما از سوی دیگر جوامع کنونی به‌طورکلی به سمت کاهش باروری میل دارند و جوامعی مانند ژاپن و سنگاپور با وجود اعمال سیاست‌های گوناگون تاکنون نتوانسته‌اند شاخص باروری خود را افزایش دهند.
اگر تنها به افزایش باروری توجه کنیم قافله را باخته‌ایم
وی عنوان می‌کند: دولتمردان کشور نزدیک به ده سال است که به‌دنبال افزایش جمعیت در ایران هستند، ناگفته نماند در ایران سیاست خاصی وجود ندارد و هر چه هست تنها بر روی کاغذ است و جنبه عملیاتی ندارد. این سیاست‌ها همچنان میان مجلس و شورای نگهبان در رفت‌وآمد بوده و تاکنون به نتیجه خاصی نرسیده است بنابراین نمی‌توانیم توقع وجود ضمانت اجرا برای این سیاست‌ها را داشته باشیم.
به گزارش جامعه ۲۴، اما به‌راستی در کشوری با اوضاع اقتصادی آشفته و نابه‌سامان، آمار بالای فقر، کشاورزی روبه‌افول، منابع آبی رو به اتمام و در معرض خطر، اوضاع نه چندان مناسب محیط‌زیست، شاخص هوای پاک نامناسب، پایین‌بودن امید به زندگی، پایین بودن شاخص‌های سلامت ، نبود استاندارد‌های لازم آموزشی و ورزشی و هزاران مشکل ریز و درشت دیگر، رفتن به‌سوی افزایش جمعیت منطقیست؟ در چنین کشوری آیا می‌توان مردم را با ترفند‌هایی مالی و معنوی به‌سوی بچه‌دارشدن هدایت کرد؟
بیشتر بخوانید: دختران نسل تردید/ چرا دختران نسبت به ازدواج تردید دارند؟
این استاد دانشگاه در این‌باره می‌گوید: تاثیر این نوع ترفند‌ها اندک است اگرچه ممکن است در میان خانواده‌های نیازمند پاسخ دهد، اما در میان خانواده‌های باسواد و مرفه خیر.
او ادامه می‌دهد: در همان خانواده‌های کم‌توان هم اگر این سیاست‌ها به شکل بسته‌های سیاستی و هماهنگی ارگان‌های مربوط اجرا شود شاید بتوان از آن نتیجه گرفت. این نکته را هم نباید فراموش کنیم که سیاست‌های کاهش جمعیت بسیار زود به نتیجه می‌رسد، اما همواره در سیاست‌های افزایشی با مشکل روبه‌رو هستیم. خانواده امروز نگاهش به زندگی تغییر کرده و براین باور است که به جای چند فرزند یک فرزند با کیفیت بهتر داشته باشد.
کاظمی‌پور می‌افزاید: همواره به این موضوع اشاره کرده‌ام که اگر قرار است سیاست‌های افزایش جمعیت یا تعدیل ساختاری آن و یا حتی پیش‌گیری از کاهش جمعیت داشته باشم باید توجه کنیم که تنها یکی از ابعاد آن افزایش ولادت است و جنبه‌های دیگری مانند کاهش مرگ‌ومیر و مهاجرت را هم در بر می‌گیرد. در موضوع مرگ و میر ما امروز شاهد مرگ‌ومیر‌های فراوان جاده‌ای هستیم ازسوی دیگر میزان مرگ براثر آلودگی‌های زیست‌محیطی و انواع بیماری‌ها نیز چشمگیر است در شرایط کرونا هم شاهد بودید که آمار ما از دیگر کشور‌های دنیا بیشتر بود و در کنترل‌کردن آن دچار مشکل بودیم.
وی تاکید می‌کند: اگر ما تنها بر افزایش باروری تمرکز کرده، اما به مرگ‌ومیر و مهاجرت توجه نکنیم قافله را باخته‌ایم، چون بچه به دنیا می‌آید و در کشور برای رشد و پرورش او هزینه می‌شود، اما در بیست سالگی مهاجرت می‌کند. ما باید همه موارد را در یک بسته ببینیم و سیاست‌ها را برهمان اساس اعمال کنیم.
دیدگاه کاربران
گوناگون
آخرین اخبار
پربحث ترین
پربازدید ترین
