آغاز فروپاشی یخچال معروف جنوبگان

جامعه ۲۴ - دانشمندان به تازگی کشف کرده‌اند سکوی یخی قطب جنوبگان که خطرناک‌ترین یخچال طبیعی را در کنار هم نگه می‌دارد، استحکام خود را از دست داده و ممکن است بین ۳ تا ۵ سال دیگر خرد شود. این سکوی یخی مانند دیواری حائل در برابر افزایش سطح آب دریا‌ها عمل می‌کند.

تا همین اواخر این سکوی یخی به عنوان یکی از پایدارترین قسمت‌های یخچال طبیعی توویتس (Thwaites) به شمار می‌رفت. به توویتس «یخچال روز قیامت» هم می‌گویند. بزرگی توویتس به اندازه ایالت فلوریدا در آمریکاست که سالانه ۴درصد باعث افزایش سطح آب دریا‌ها می‌شود. به خاطر این سکوی یخی که پشت‌بند یخچال است، قسمت شرقی یخچال با سرعت کمتری نسبت به دیگر قسمت‌های آن حرکت می‌کند. اما داده‌های جدید نشان می‌دهد گرم شدن آب اقیانوس جنوب باعث فرسایش این سکوی یخی شرقی از زیر شده است. به گزارش واشنگتن پست تصاویر ماهواره‌ای که ماه گذشته گرفته شده‌اند، روز دوشنبه در نشست سالانه اتحادیه ژئوفیزیک آمریکا ارائه شدند. این تصاویر چندین شکاف مورب و عظیم را سراسر این سکو نشان می‌دهند. ارین پتیت، متخصص یخچال‌های طبیعی در دانشگاه ایالتی اورگان این شکاف‌ها را به ترک خوردن شیشه خودرو تشبیه کرده است. یک ضربه دیگر تمام سطح این سکو را خرد می‌کند. پتیت می‌گوید: «این سکوی یخی شرقی احتمالا به صد‌ها تکه یخ تبدیل می‌شود. در یک لحظه تمام آن فرو می‌ریزد.»

بزرگترین تهدید برای مناطق ساحلی

شکست این سکوی یخی سطح آب دریا‌ها را به سرعت افزایش نمی‌دهد. خود یخچال هم‌اکنون روی آب اقیانوس شناور است و چه جامد باشد، چه مایع، یک میزان فضا را اشغال می‌کند. اما وقتی بشکند، سرعت ۳۳درصد از قسمت شرقی یخچال توویتس سه برابر می‌شود و یخ‌ها را به دریا می‌ریزد. ریزش کامل توویتس باعث افزایش چند متری آب دریا‌ها می‌شود و زندگی میلیون‌ها نفر از ساکنان مناطق ساحلی را در معرض خطر قرار می‌دهد.

بیشتر بخوانید: سدهای تهران چقدر آب دارند؟

تد اسکمبوس، استاد دانشگاه کلرادو بولدر که هم‌اکنون به ایستگاه مک‌موردو در ساحل جنوبگان رفته، می‌گوید: «با ادامه این روند، میزان یخی که در اقیانوس رها می‌شود به طور صعودی متغیر است.» او که عضو گروه بین‌المللی یخچال توویتس یا ITGC است، به زودی بر فراز این سکوی یخی پرواز می‌کند. اسکمبوس می‌گوید همه‌چیز خیلی سریع پیش می‌رود و این دلهره‌آور است.

مشاهدات پتیت و اسکمبوس حاکی از آن است که گرم شدن اقیانوس باعث شل شدن نقطه اتصال این سکوی یخی به کوهی که زیر آب قرار دارد شده؛ نقطه‌ای که نگهدارنده این سکو در برابر رودخانه یخی پشت آن است. حتی اگر این ترک‌ها باعث خرد شدن سکو نشوند، احتمال دارد در دهه آینده از کف دریا جدا شود. طبق استاندارد‌های جنوبگان، آب اقیانوس گرم است و جایی که وارد شکاف‌ها شود می‌تواند باعث ذوب شدن یخ شود.

بدون این سکوی یخی محافظ، دانشمندان می‌ترسند توویتس به خاطر سقوط صخره‌های یخی آسیب ببیند؛ روندی که در آن دیواره‌های بلند یخی مشرف به اقیانوس به داخل دریا فرو می‌ریزند. هنوز در جنوبگان این اتفاق نیفتاده است و با شبیه‌سازی‌های کامپیوتری نمی‌توان زمان دقیق آن را مشخص کرد، اما دانشمندان معتقدند وضعیت به اندازه کافی نگران‌کننده است. از دست رفتن یخ‌های قطب جنوبگان در سال‌های اخیر سریع‌تر شده، اما تخمین سرعت آن پیچیده است. هنوز معلوم نیست شبیه‌سازی‌های کامپیوتری بتواند به خوبی نشان دهد واقعا چه اتفاقی رخ می‌دهد.

هیولای توویتس

توویتس که در غرب شمالگان قرار دارد، پهن‌ترین یخچال طبیعی روی کره‌زمین است و وسعت آن به ۱۲۰ کیلومتر می‌رسد. یک سوم این یخچال طبیعی به همراه قسمت شرقی آن نسبت به دیگر قسمت‌ها با سرعت کمتری روی آب جریان دارد، چون به‌وسیله یک سکوی یخی شناور از زیر به کوهی در آب متصل شده است. این سکوی یخی از حرکت سریع آن جلوگیری می‌کند، اما ممکن است عمری طولانی نداشته باشد.

از آن جهت نام روز قیامت برای این یخچال انتخاب شده که ریزش آن آبشاری از ریزش یخچال را به همراه دارد.

گرم شدن آب دریا‌ها تنها توویتس را از زیر ذوب نمی‌کند بلکه باعث تضعیف نقطه اتصال آن به آبکوه زیرین می‌شود. هر چقدر که این یخچال ذوب شود، آسیب‌پذیری آن در برابر شکاف‌های سطحی بیشتری شود و در نهایت تمام سطح آن مانند شیشه خودرو پودر می‌شود.

مشاهدات دانشمندان در ۱۰ سال گذشته نشان می‌دهد که این یخچال طبیعی نسبت به هر یخچال دیگری در جنوبگان تغییرات بیشتری کرده است. علت آن هم چیزی نیست جز تغییرات اقلیمی ناشی از فعالیت‌های انسان و صنعتی شدن جهان و افزایش دما در جو زمین و اطراف اقیانوس‌ها.

از سال ۲۰۰۰ تاکنون نزدیک به هزار میلیارد تن از یخ‌های یخچال توویتس از دست رفته است. از بین رفتن سالانه این یخ‌ها از ۳۰ سال پیش ۲ برابر شده است. داده‌های ITGC نشان می‌دهد حالا هم نسبت به برفی که می‌بارد، ۵۰ میلیارد تن یخ بیشتری از دست می‌رود.

به گفته تد اسکمبوس اگر توویتس کاملا شکسته شود و آب آن به اقیانوس ریخته شود، سطح آب دریا‌ها در جهان بیش از ۶۵ سانتی‌متر افزایش می‌یابد. او تاکید می‌کند اگر یخچال‌های اطراف را هم با خود از بین ببرد سطح آب دریا‌ها تا ۳ متر نیز افزایش می‌یابد.

هم‌اکنون بیش از ۱۰۰ دانشمند در آمریکا و انگلیس روی ۸ پروژه تحقیقاتی همکاری می‌کنند تا این یخچال طبیعی را از بالا تا پایین تحت نظر داشته باشند.

اگر توویتس فرو بریزد بیشتر یخ‌های بخش غربی جنوبگان را با خود می‌برد. به همین ترتیب اسکمبوس معتقد است باید تصویر بهتری از رفتار این یخچال طبیعی در ۱۰۰ سال آینده به دست آورد.

ذوب شدن از زیر

در توویتس دانشمندان سوراخ‌هایی در یخ ایجاد کردند تا بتوانند صد‌ها متر زیر آن‌ها، اقیانوس را ببینند. دانشمندان دیگر نیز از روبات‌های غواص استفاده می‌کنند. آن‌ها دما و شوری اقیانوس را اندازه می‌گیرند و اطلاعات به دست آمده از این تحقیقات نشان می‌دهد یخ‌ها به اندازه کافی گرم شده‌اند که ذوب شوند. دانشمندان برای درک بهتر مردم از افزایش سطح آب دریا‌ها می‌گویند رسیدن به اهداف معاهده پاریس بهترین امید انسان برای حفظ خطوط ساحلی در قرن ۲۱ است.