علت نوسانات خلقی در افراد و روش‌های درمان آن/ چرا حالات روحی‌مان، ناگهان تغییر می‌کند؟

جامعه ۲۴، نادیا زکالوند:  منظور از نوسانات خلقی، تغییر ناگهانی یا شدید حالات روحی یک فرد در مدت زمان کوتاه است. فردی که گرفتار چنین خلقی است ممکن است لحظه‌ای احساس شادی کند و لحظه دیگر غمگین، زودرنج یا عصبانی باشد. اما چرا فردی گرفتار چنین نوسانات خلقی می‌شود؟

عوامل متعددی وجود دارد که می‌تواند نقش مهمی در شروع و ابتلای فرد به نوسانات خلقی باشد. از این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
* تغییری مهم در زندگی، مانند نقل مکان یا تغییر شغل
* ابتلا به اضطراب
* خواب ناکافی
* رژیم غذایی ناسالم
* مصرف دارو‌هایی که اثر ناخوشایندی روی حالات روحی یا خواب فرد می‌گذارند.

همچنین برخی از افراد به دلایل ابتلا به بیماری خاصی، گرفتار نوسانات خلقی شدید می‌شوند. نوسانات خلقی هم در زنان و هم در مردان مشاهده می‌شود.

بیماری‌های و نوسانات خلقی

هر یک از بیماری‌های زیر معمولا افراد، چه مرد و چه زن، را به نوسانات خلقی مبتلا می‌کند:

اختلال دوقطبی

این اختلال روانی با دوره‌های شیدایی و افسردگی همراه است. فرد وقتی در حالت شیدایی قرار دارد، انرژی بسیار بالایی دارد و بسیار شاد است، اما وقتی در دوره افسردگی قرار می‌گیرد، دید منفی به زندگی خود دارد و خسته و بی‌حال است.

اختلال افسردگی عمده

این اختلال بیشتر در زن‌ها رایج است و فرد مبتلا احساس غم و اندوه می‌کند و علاقه‌اش نسبت به کار‌هایی که همیشه از آن‌ها لذت می‌برده کم می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال، ممکن است به‌صورت دوره‌ای دچار افسردگی شوند و مواقع دیگر شاد باشند و حال روحی خوبی داشته باشند.

اختلال خُلق ادواری

این اختلال نوعی دوقطبی مزمن، اما خفیف است و فرد در دوره‌های کمتری گرفتار نوسانات خلقی می‌شود.

کج‌خلقی

کج‌خلقی یا افسرده‌خویی نوعی اختلال خلقی مزمن است که فرد احساس افسردگی می‌کند که ممکن است دوره افسردگی او حداقل ۲ سال طول بکشد.

اختلال شخصیت مرزی

ناپایداری حالت عاطفی و خلق‌وخو و نوسانات خلقی شدید از ویژگی‌های این اختلال است. افراد مبتلا به این اختلال نمی‌توانند به‌خوبی رفتار خود را کنترل کنند و از ترک شدن وحشت دارند.

بیشتر بخوانید: چرا برخی افراد خیلی شاد هستند؟

از دیگر مشکلاتی که می‌تواند فرد را به نوسانات خلقی مبتلا کند باید به شیزوفرنی، اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی، اختلال بی نظمی خُلق اخلال‌گرانه، اعتیاد به مواد مخدر یا دارو، بیماری‌های آلزایمر، قلبی، صرع، ایدز، ام‌اس، پارکینسون، روماتیسم مفصلی، سکته مغزی و اختلال‌های تیروئیدی اشاره کرد.

همچنین برخی از مسائل زنانه مانند سندرم پیش‌قاعدگی، بارداری و یائسگی باعث نوسانات خلقی در زن‌ها می‌شود.

درمان نوسانات خلقی

نوسانات خلقی خفیف و گاه‌به‌گاه، فرد را دچار مشکل نمی‌کند، اما اگر این نوسانات شدید بودند و روی کیفیت زندگی اثر منفی گذاشتند باید برای آن چاره‌ای اندیشید. در واقع اگر این نوسانات خلقی بیش از چند روز دوام داشتند و روی کار، روابط فرد با دیگران اثر بد داشت یا او را وادار به رفتار‌های پرخطر و افکار خودکشی کرد، او بدون معطلی باید به یک پزشک یا روانپزشک متخصص مراجعه کند.

روان‌ درمانی

اگر نوسانات روحی نتیجه نوعی اختلال ذهنی باشد، فرد باید به روانپزشک مراجعه کند. روانپزشک به او کمک می‌کند:
* احساسات و عواطف خود را بهتر کنترل کند.
* به او یاد می‌دهد چگونه از پس نوسانات خلقی‌اش برآید.
* ارتباط بین افکار، احساسات و رفتار خود را درک کند تا متوجه شود چه مواقعی خلق او تغییر می‌کند.
* مهارت‌های مفیدتری برای مقابله با نوسانات خلقی خود بیاموزد.
* برای داشتن روابط بهتر با دیگران مهارت‌های ارتباطی مناسبی بیاموزد.

در این درمان‌ها فرد می‌آموزد حتی اگر به بیماری مزمن و رنج‌آوری مبتلاست، چگونه احساسات خود را کنترل کند و در هر لحظه از زندگی خود این احساسات را مدیریت کند.

دارو درمانی

پزشک متخصص همزمان با روان‌ درمانی ممکن است برای بیمار دارو‌های ضد اضطراب، ضد افسردگی، ضد روان‌پریشی یا خواب‌آور تجویز کند و اگر هم بیماری‌های دیگری مانند اختلال‌های تیروئیدی و دیابت دلیل ابتلا به نوسانات خلقی باشد، با دارو این بیماری‌ها را کنترل و جلوی نوسانات خلقی را تا حد ممکن بگیرد.

تغییر سبک زندگی

تغییر سبک زندگی تاثیر بسیار خوبی روی حالت روحی دارد؛ بنابراین اگر فردی به نوسانات خلقی مبتلاست می‌تواند با انجام کار‌های زیر شرایط روحی خود را بهبود بخشد:
* داشتن خواب کافی، حداقل ۷ تا ۹ ساعت در شب
* مصرف رژیم غذایی سالم و خوردن وعده‌های غذایی در زمان‌های منظم
* مدیریت اضطراب با روش‌هایی چون مدیتیشن، ذهن‌آگاهی، یوگا، ورزش‌های منظم یا هر روش دیگری که از اضطراب بکاهد
* یادداشت روزانه تمام تغییرات خلق‌وخو و محرک‌های بالقوه آن تغییرات
* حفظ یک زندگی اجتماعی فعال و ارتباط منظم با خانواده و دوستان
* داشتن یک برنامه روزمره و سرگرم‌کننده
* در نظر گرفتن فرد یا مشاوری قابل اعتماد برای مواقعی که دچار بحران و حوادث ناخوشایند می‌شود.

همه ما زمانی از زندگی‌مان به دلایل خاصی چند ساعت یا چند روز دچار نوسانات خلقی می‌شویم، اما اگر این نوسانات خلقی پایدار بودند نباید اجازه دهیم بدون درمان باقی بمانند، زیرا زندگی برای خود ما و اطرافیان‌مان جهنم می‌شود. البته گاهی‌اوقات یافتن روش درمانی مناسب کمی طول می‌کشد، اما وقتی آن روش را پیدا کردیم می‌توانیم با درمان این مشکل، کیفیت زندگی خود را بهبود ببخشیم.

منبع:
https://www.medicalnewstoday.com/articles/mood-swings#summary