علت نوسانات خلقی در افراد و روش‌های درمان آن/ چرا حالات روحی‌مان، ناگهان تغییر می‌کند؟

جامعه ۲۴، نادیا زکالوند:  منظور از نوسانات خلقی، تغییر ناگهانی یا شدید حالات روحی یک فرد در مدت زمان کوتاه است. فردی که گرفتار چنین خلقی است ممکن است لحظه‌ای احساس شادی کند و لحظه دیگر غمگین، زودرنج یا عصبانی باشد. اما چرا فردی گرفتار چنین نوسانات خلقی می‌شود؟

عوامل متعددی وجود دارد که می‌تواند نقش مهمی در شروع و ابتلای فرد به نوسانات خلقی باشد. از این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
* تغییری مهم در زندگی، مانند نقل مکان یا تغییر شغل
* ابتلا به اضطراب
* خواب ناکافی
* رژیم غذایی ناسالم
* مصرف دارو‌هایی که اثر ناخوشایندی روی حالات روحی یا خواب فرد می‌گذارند.

همچنین برخی از افراد به دلایل ابتلا به بیماری خاصی، گرفتار نوسانات خلقی شدید می‌شوند. نوسانات خلقی هم در زنان و هم در مردان مشاهده می‌شود.

بیماری‌های و نوسانات خلقی

هر یک از بیماری‌های زیر معمولا افراد، چه مرد و چه زن، را به نوسانات خلقی مبتلا می‌کند:

اختلال دوقطبی

این اختلال روانی با دوره‌های شیدایی و افسردگی همراه است. فرد وقتی در حالت شیدایی قرار دارد، انرژی بسیار بالایی دارد و بسیار شاد است، اما وقتی در دوره افسردگی قرار می‌گیرد، دید منفی به زندگی خود دارد و خسته و بی‌حال است.

اختلال افسردگی عمده

این اختلال بیشتر در زن‌ها رایج است و فرد مبتلا احساس غم و اندوه می‌کند و علاقه‌اش نسبت به کار‌هایی که همیشه از آن‌ها لذت می‌برده کم می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال، ممکن است به‌صورت دوره‌ای دچار افسردگی شوند و مواقع دیگر شاد باشند و حال روحی خوبی داشته باشند.

اختلال خُلق ادواری

این اختلال نوعی دوقطبی مزمن، اما خفیف است و فرد در دوره‌های کمتری گرفتار نوسانات خلقی می‌شود.

کج‌خلقی

کج‌خلقی یا افسرده‌خویی نوعی اختلال خلقی مزمن است که فرد احساس افسردگی می‌کند که ممکن است دوره افسردگی او حداقل ۲ سال طول بکشد.

اختلال شخصیت مرزی

ناپایداری حالت عاطفی و خلق‌وخو و نوسانات خلقی شدید از ویژگی‌های این اختلال است. افراد مبتلا به این اختلال نمی‌توانند به‌خوبی رفتار خود را کنترل کنند و از ترک شدن وحشت دارند.

بیشتر بخوانید: چرا برخی افراد خیلی شاد هستند؟

از دیگر مشکلاتی که می‌تواند فرد را به نوسانات خلقی مبتلا کند باید به شیزوفرنی، اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی، اختلال بی نظمی خُلق اخلال‌گرانه، اعتیاد به مواد مخدر یا دارو، بیماری‌های آلزایمر، قلبی، صرع، ایدز، ام‌اس، پارکینسون، روماتیسم مفصلی، سکته مغزی و اختلال‌های تیروئیدی اشاره کرد.

همچنین برخی از مسائل زنانه مانند سندرم پیش‌قاعدگی، بارداری و یائسگی باعث نوسانات خلقی در زن‌ها می‌شود.

درمان نوسانات خلقی

نوسانات خلقی خفیف و گاه‌به‌گاه، فرد را دچار مشکل نمی‌کند، اما اگر این نوسانات شدید بودند و روی کیفیت زندگی اثر منفی گذاشتند باید برای آن چاره‌ای اندیشید. در واقع اگر این نوسانات خلقی بیش از چند روز دوام داشتند و روی کار، روابط فرد با دیگران اثر بد داشت یا او را وادار به رفتار‌های پرخطر و افکار خودکشی کرد، او بدون معطلی باید به یک پزشک یا روانپزشک متخصص مراجعه کند.

نوسانات خلقی در دوران قاعدگی 

نوسانات خلقی در دوران قاعدگی یکی از مشکلات رایج در میان زنان است که به دلیل تغییرات هورمونی در طول چرخه قاعدگی رخ می‌دهد. این تغییرات معمولاً در هفته قبل از شروع قاعدگی شدت می‌گیرند و به عنوان بخشی از سندرم پیش از قاعدگی (PMS)  شناخته می‌شوند. کاهش سطح استروژن و پروژسترون می‌تواند بر انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین تأثیر بگذارد که مسئول تنظیم خلق‌وخو هستند. به همین دلیل، بسیاری از زنان در این دوران احساس افسردگی، تحریک‌پذیری، اضطراب یا حتی خشم دارند.

این نوسانات ممکن است همراه با علائم فیزیکی مانند خستگی، بی‌خوابی، سردرد و درد‌های عضلانی ظاهر شوند که می‌توانند شدت مشکلات خلقی را افزایش دهند. برخی زنان در این دوران حساس‌تر شده و ممکن است واکنش‌های احساسی شدیدتری نسبت به مسائل روزمره داشته باشند. احساس ناامیدی، کاهش انگیزه و بی‌حوصلگی نیز از دیگر تأثیرات این تغییرات هورمونی است که ممکن است باعث کاهش تمرکز و بهره‌وری شود.

راهکار‌های متعددی برای مدیریت نوسانات خلقی در این دوران وجود دارد. تغذیه سالم، مصرف مواد غذایی غنی از ویتامین B۶، منیزیم و اسید‌های چرب امگا-۳ می‌تواند به بهبود خلق‌وخو کمک کند. فعالیت‌های ورزشی، به‌ویژه ورزش‌های سبک مانند یوگا و پیاده‌روی، می‌توانند باعث افزایش ترشح اندورفین شوند که تأثیر مثبتی بر روحیه دارد. خواب کافی و کاهش مصرف کافئین و قند نیز نقش مهمی در کاهش شدت علائم دارند. در موارد شدید، برخی زنان نیاز به مشورت با پزشک و استفاده از دارو‌های تنظیم‌کننده هورمون یا مکمل‌های تقویتی دارند.

شناخت این تغییرات و آگاهی از دلایل آن می‌تواند به زنان کمک کند تا با آرامش بیشتری این دوران را پشت سر بگذارند. حمایت عاطفی از سوی خانواده و دوستان نیز می‌تواند تأثیر زیادی در کاهش استرس و بهبود خلق‌وخو داشته باشد. در نهایت، پذیرش این تغییرات به عنوان بخشی طبیعی از چرخه زندگی زنان، می‌تواند باعث شود که افراد با دیدگاهی مثبت‌تر با آن روبه‌رو شوند و بهتر آن را مدیریت کنند.

روان‌ درمانی

اگر نوسانات روحی نتیجه نوعی اختلال ذهنی باشد، فرد باید به روانپزشک مراجعه کند. روانپزشک به او کمک می‌کند:
* احساسات و عواطف خود را بهتر کنترل کند.
* به او یاد می‌دهد چگونه از پس نوسانات خلقی‌اش برآید.
* ارتباط بین افکار، احساسات و رفتار خود را درک کند تا متوجه شود چه مواقعی خلق او تغییر می‌کند.
* مهارت‌های مفیدتری برای مقابله با نوسانات خلقی خود بیاموزد.
* برای داشتن روابط بهتر با دیگران مهارت‌های ارتباطی مناسبی بیاموزد.

در این درمان‌ها فرد می‌آموزد حتی اگر به بیماری مزمن و رنج‌آوری مبتلاست، چگونه احساسات خود را کنترل کند و در هر لحظه از زندگی خود این احساسات را مدیریت کند.

دارو درمانی

پزشک متخصص همزمان با روان‌ درمانی ممکن است برای بیمار دارو‌های ضد اضطراب، ضد افسردگی، ضد روان‌پریشی یا خواب‌آور تجویز کند و اگر هم بیماری‌های دیگری مانند اختلال‌های تیروئیدی و دیابت دلیل ابتلا به نوسانات خلقی باشد، با دارو این بیماری‌ها را کنترل و جلوی نوسانات خلقی را تا حد ممکن بگیرد.

تغییر سبک زندگی

تغییر سبک زندگی تاثیر بسیار خوبی روی حالت روحی دارد؛ بنابراین اگر فردی به نوسانات خلقی مبتلاست می‌تواند با انجام کار‌های زیر شرایط روحی خود را بهبود بخشد:
* داشتن خواب کافی، حداقل ۷ تا ۹ ساعت در شب
* مصرف رژیم غذایی سالم و خوردن وعده‌های غذایی در زمان‌های منظم
* مدیریت اضطراب با روش‌هایی چون مدیتیشن، ذهن‌آگاهی، یوگا، ورزش‌های منظم یا هر روش دیگری که از اضطراب بکاهد
* یادداشت روزانه تمام تغییرات خلق‌وخو و محرک‌های بالقوه آن تغییرات
* حفظ یک زندگی اجتماعی فعال و ارتباط منظم با خانواده و دوستان
* داشتن یک برنامه روزمره و سرگرم‌کننده
* در نظر گرفتن فرد یا مشاوری قابل اعتماد برای مواقعی که دچار بحران و حوادث ناخوشایند می‌شود.

همه ما زمانی از زندگی‌مان به دلایل خاصی چند ساعت یا چند روز دچار نوسانات خلقی می‌شویم، اما اگر این نوسانات خلقی پایدار بودند نباید اجازه دهیم بدون درمان باقی بمانند، زیرا زندگی برای خود ما و اطرافیان‌مان جهنم می‌شود. البته گاهی‌اوقات یافتن روش درمانی مناسب کمی طول می‌کشد، اما وقتی آن روش را پیدا کردیم می‌توانیم با درمان این مشکل، کیفیت زندگی خود را بهبود ببخشیم.

منبع:
https://www.medicalnewstoday.com/articles/mood-swings#summary