ناسیونالیسم واکسن و احتکار آن، دو مانع مهم پایان کرونا/ سیاست‌هایی که جهان را تهدید می‌کند

جامعه ۲۴- ویروس کرونا دو سالگی خود را پشت سر گذاشت و اکنون وارد سه سالگی خود شده است. از زمان شیوع کرونا تولید واکسن مناسب برای این بیماری یکی از اولویت‌های اصلی کشور‌ها بوده است.

۱۶ کشور آمریکا، کانادا، چین، آلمان، تایوان، برزیل، تایلند، استرالیا، بلژیک، هند، ایران، ایتالیا، کره، ترکیه، انگلستان و ویتنام در حال حاضر به عنوان تولیدکنندگان این واکسن در جهان شناخته شده‌اند و در واقع می‌توان گفت در این میان تعداد کمی واکسن توانسته‌اند وارد چرخه واکسیناسیون شوند.

واکسن‌های فایزر، مدرنا، سینوفارم، آسترازنکا، سینوواک و اسپوتنیک بیشترین تزریق را در سطح جهان داشته‌اند و تا امروز ۹ میلیارد و ۹۷ میلیون و ۱۰۴ هزار و ۶۳۲ دوز واکسن تزریق به ۹ درصد جمعیت جهان تزریق شده است که در این میان چین با ۲ میلیارد و ۷۹۵ میلیون و ۷۱۶ هزار دوز واکسن ۸۴ درصد جمعیت خود را کاملا واکسینه کرده، پس از آن هند با یک میلیارد و ۳۷۶ میلیون و ۴۲۸ میلیون و ۸۶۲ دوز واکسن بیشترین واکسن موجود را به جمعیت خود تزریق کرده که با این تعداد دوز واکسن تنها ۴۲.۷ درصد جمعیت آن واکسینه شده‌اند.

بیشترین واکسن‌های تزریق شده در جهان

ایالات متحده در این مدت با ۴۹۵ میلیون و ۱۰۱ هزار و ۹۳۸ دوز واکسن ۶۱ درصد جمعیت خود را واکسینه کرد. همچنین برزیل با ۳۲۴ میلیون و ۸۴۶ هزار و ۶۸۰ دوز واکسن ۶۷ درصد جمعیتش واکسینه شده‌اند.

اندونزی نیز با ۲۵۸ میلیون و ۴۶۹ هزار و ۴۴۱ دوز واکسن ۴۰.۹ درصد جمعیت خود را واکسینه کرده است. با این حال ژاپن با با ۱۹۸ میلیون و ۷۰۲ هزار و ۹۲ دوز ۷۸ درصد جمعیت آن واکسینه شده‌اند. پس از ژاپن، کشور آلمان قرار دارد که با تزریق ۱۴۲ میلیون و ۷۳ هزارو ۵۸۰ دوز واکسن ۷۰ درصد جمعیت خود را واکسینه کرده‌اند.

بیشتر بخوانید: وزیر بهداشت: فرصت تزریق دوز سوم همچنان وجود دارد

مکزیک نیز با ۱۴۲ میلیون و ۷۲۲ هزار و ۵۴۴ دوز واکسن ۵۱ درصد جمعیت آن واکسینه شده است . پاکستان نیز با ۱۴۱ میلیون و ۵۰۹ هزار و ۳۳۹ دوز واکسن ۳۱ درصد جمعیت آن واکسینه شده‌اند.

روسیه هم ۱۴۰ میلیون و ۱۶۱ هزار و ۷۸۰ دوز واکسن تزریق کرده است که با تزریق این تعداد دوز واکسن ۴۵.۷ درصد جمعیت آن واکسینه شده است. ویتنام پس از روسیه بیشترین تعداد واکسن تزریق شده با میزان ۱۳۸ میلیون و ۷۷۲ هزار و ۵۶۲ دوز را دارد که از این طریق ۵۴ درصد جمعیت آن واکسینه شده‌اند. همچنین بنگلادش نیز با تزریق ۱۳۲ میلیون و ۲۸۲ هزار و ۳۷۶ دوز ۲۷ درصد جمعیت خود را واکسینه کرده است.

از سوی دیگر بریتانیا با تزریق ۱۲۶ میلیون و ۵۳۳ هزار و ۷۳۷ دوز ۶۹ درصد جمعیت آن واکسینه شده‌اند. ترکیه با تزریق ۱۲۴ میلیون و ۷۳۷ هزار دوز ۶۰ درصد جمعیت آن واکسینه شده‌اند. ایران با تزریق ۱۱۹ میلیون و ۳۷۱ هزار و ۵۰۷ دوز تا روز گذشته ۶۱.۴ درصد جمعیت خود را واکسینه کرده است. فرانسه نیز با تزریق ۱۱۶ میلیون و ۲۰۸ هزار و ۵۵۸ دوز ۷۲ درصد جمعیت آن واکسینه شده و پس از آن ایتالیا قرار دارد که با تزریق ۱۰۵ میلیون و ۷۴۳ هزار و ۸۳ دوز واکسن ۷۴ درصد جمعیت آن واکسینه شده‌اند.

فیلیپین هم آخرین کشور باشگاه ۱۰۰ میلیونی واکسن کرونا است که با تزریق بیش از ۱۰۰ میلیون دوز واکسن کرونا ۳۹ درصد جمعیت آن واکسینه شده‌اند.

در این میان کشوری مانند پیت کرن هم وجود دارد که تنها با تزریق ۹۴ دوز واکسن تمامی جمعیت خود را واکسینه کرده است. با این حال آماری از تزریق در واتیکان، کره شمالی و ... وجود ندارد یا هنوز تزریق واکسنی در آن‌ها صورت نگرفته است.

کشورهای محروم از واکسن

از سوی دیگر کشور‌های بسیاری مانند افغانستان، سودان، بروندی، کیریباتی، جیبوتی، هائیتی، کنگو، گامبیبا، چاد و برخی دیگر از کشور‌های آفریقای مرکز دوز‌های بسیار پایینی از واکسن را تزریق کرده‌اند.

در حالی ۴۷ درصد جمعیت جهان واکسینه شده‌اند که سازمان جهانی بهداشت همواره نسبت به عدم عدالت در توزیع واکسن در سطح کشور‌های جهان انتقاد داشته است. تدروس آدهانوم دبیرکل این سازمان در آخرین اظهارنظر خود گفته است که اگر به نابرابری پایان داده شود و واکسن به صورت عادلانه در اختیار همگان قرار گیرد در سال ۲۰۲ پاندمی کرونا پایان خواهد یافت.

ناسیونالیسم واکسن

آدهانوم همچنین بر ناسیونالیسم واکسن کرونا تاخت و گفت: ناسیونالیسم محدود و احتکار واکسن مانع پایان دادن به پاندمی کرونا می‌شود و منجر به ظهور سویه جدید کرونا با سرعت سرایت بالا موسوم به اومیکرون شده است. هرچه نابرابری بیشتر ادامه داشته باشد، خطرات ابتلا به این ویروس به صورتی که ما نمی‌توانیم از آن پیشگیری و یا آن را پیش بینی کنیم، بیشتر می‌شود. اگر به نابرابری پایان دهیم، به پاندمی کرونا پایان خواهیم داد. ما به نوبه خود جان انسان‌ها را نجات می‌دهیم، فشار را از سیستم‌های بهداشتی کم می‌کنیم و به کادر درمان که در دو سال گذشته تلاش‌های خستگی‌ناپذیر و فداکاری‌های زیادی انجام داده‌اند، کمی استراحت می‌دهیم.

پایان انتقاد آدناهوم ناظر بر برخورداری کشور‌های متمول از واکسن کرونا و محروم ماندن بسیاری از کشور‌های دیگر است و با توجه به در گردش بودن آن خطر واریانت‌های جدید، مسری و کشنده وجود دارد.

با این حال در حال برخی از کشور‌ها از واکسن محروم مانده‌اند که برخی نقاط مانند اسراییل دوز چهارم خود را آغاز کرده و برخی از کشور‌ها همانند آمریکا، ایران، انگلستان، کانادا و .. نیز در حال انجام واکسیناسیون دوز سوم خود هستند.

سیاست‌های راهبردی واکسن

از سوی دیگر همانگونه که عنوان شد در حال حاضر کرونا همچنان در حال گردش در جهان بوده و خطر واریانت‌های گوناگون نیز وجود دارد. همین موضوع سبب شده تا بسیاری از کشور‌ها همچنان به فکر تهیه و دپوی این واکسن‌ها در کشور خود باشند به گونه‌ای که صنعت واکسن‌سازی کرونا در جهان به یک صنعت پر رونق تبدیل شده است و همین امر آن را از یک داروی ضروری به یک کالای تجاری و راهبردی تبدیل کرده است و سهم بزرگی در درآمد ناخاص ملی کشور‌ها را به خود اختصاص داده است.

بر اساس گزارش‌های منتشر شده تا امروز که ایران به مرز ۱۲۰ میلیون تزریق واکسن نزدیک شده است حدود ۴۵ میلیون دوز نیز واکسن مازاد را دپو کرده است. با توجه به اینکه تا امروز نزدیک به ۸ میلیون نفر جمعیت دوز سوم را تزریق کرده و هنوز درصدی از جمعیت نیز واکسینه نشده‌اند این پرسش به وجود می‌آید که آیا این میزان دپو نیاز کشور را پاسخ می‌دهد و از سوی دیگر آیا سیاست‌های واردات واکسن باید تداوم داشته باشد یا خیر؟ و اصولا معیار‌های خرید واکسن چه هستند؟

واکسن کرونا به کالایی راهبردی تبدیل شده

حمید سوری، استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفتگو با جامعه ۲۴ با بیان اینکه در ماه‌های اخیر تهیه واکسن مناسب و مورد نیاز علیه کووید ۱۹ یکی از دغدغه‌های اساسی دولت‌ها بوده و هست، گفت: گردش مالی واکسن در جهان طی یک سال گذشته غیرقابل تصور است و سهم بزرگی از تولید ناخالص کشور‌ها را به خود اختصاص داده است. با این حال پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۲۵ کشور‌های جهان ۱۵۷ میلیارد دلار یعنی حدود ۲ درصد درآمد خود را صرف خرید واکسن کووید ۱۹ کنند.

وی تأکید کرد: در حال حاضر واکسن کرونا تبدیل به کالایی راهبردی شده و علاوه بر جنبه‌های افتصادی، هویت سیاسی، امنیتی و روانی- اجتماعی هم به خود گرفته است.

این اپیدمیولوژیست با اشاره به اینکه کشور‌ها برای فراهم آوری واکسن در کشور‌های خود باید بر اساس معیار‌های اپیدمیولوژیک پیش‌بروند اظهار کرد: نمی‌دانم فرآیند این فراهم‌آوری واکسن انبوه در کشورمان چیست؟ اما باید گفت که در اپیدمی‌ها معیار‌هایی باید رعایت شود تا منابع کشورمان را حیف نکنیم و بیشترین بهره را از این کار ببریم. قطعا در این موضوع حمایت از تولید واکسن داخلی آن هم با سازوکار‌های اصولی و علمی سنجیده مورد توجه است.

وی افزود: با این حال در اپیدمی‌های پیش‌رونده باید به این موضوع نیز توجه کنیم که چه تعداد واکسن و با زمانبندی باید خریداری شوند تا نخست دچار کمبود واکسن نشویم و دوم اینکه آنقدر هم خریداری نکنیم که تاریخ انقضای آن‌ها به سر آمده و متضرر شویم و یا اینکه مجبور شویم با رویکرد‌های غیر علمی فواصل تزریق‌ها را کم و زیاد کنیم و گروه‌های غیر واجد شرایط را وارد چرخ واکسیناسیون کنیم.

سوری بیان کرد: در نحوه فراهم آوری واکسن کرونا همچنین باید به میزان استقبال مردم از واکسیناسیون، تأثیر آن‌ها در برابر واریانت‌های جدید ویروس کرونا، قیمت تمام شده واکسن در برابر اثر بخشی و منطقی بودن تصمیم به خرید واکسن مورد ارزیابی قرار بگیرند. از سوی دیگر باید تخصص‌ها و شرکت‌های مشارکت کننده و تصمیم‌گیرنده برای خرید واکسن نیز در این فرایند‌ها مورد توجه قرار بگیرند.

وی یادآور شد: باید به این پرسش‌ها نیز جواب داد که آیا فرایند خرید انبوه واکسن تنها یک فرایند تجاری است و یا اینکه محدود به یک واحد و حتی وزارت‌خانه خاص است، همچنین آیا ما در کشورمان واکسن مناسب، به اندازه و تعداد مناسب، با زمانبندی و برنامه‌ریزی مناسب، هزینه فایده درست و با رعایت الگوی اپیدمی و پیش‌بینی‌های مناسب و با اصول علمی خریداری می‌کنیم یا خیر؟ این‌ها معیار‌هایی است که در حتما در خرید و دپوی واکسن کرونا باید مورد توجه قرار بگیرد.