انقلاب واکسن‌های کرونا

جامعه ۲۴ -  ویروس جدید کرونا یا همان سارس-کووید-۲ حدود یک سال و نیم پیش به یکباره در سرتاسر جهان شیوع یافت. ویروس صد‌ها میلیون نفر را مبتلا کرد، جان میلیون‌ها نفر را گرفت و سبب مشکلات اقتصادی اجتماعی فراوانی شد. اما تنها کمتر از یک سال پس از شیوع ویروس کرونا در چین، دولت‌ها توانستند مجوز استفاده از شماری از واکسن‌ها را علیه بیماری کووید-۱۹، که ویروس جدید کرونا سبب آن بود، تجویز کنند.

واکسن‌هایی که برپایه آر ان‌ای پیام رسان (ام آر ان ای) ساخته شدند و مرحله توالی ژنتیک ویروس تا آزمایش‌های انسانی را در کمتر از سه ماه طی کرده بودند، نخستین واکسن‌هایی بودند که به مرحله تولید رسیدند. در دسامبر سال ۲۰۲۰، اداره غذا و داروی آمریکا (اف دی ای) مجوز استفاده اضطراری استفاده از یک واکسن آر ان‌ای پیام رسان (واکسن پروتئین ساز. م) را که توسط شرکت آمریکایی فایزر و شرکت آلمانی بیون تک، و یک واکسن مشابه دیگر را، که توسط شرکت آمریکایی مدرنا تولید شده بود، صادر کرد. این مجوز‌ها پس از آن صادر شد که آزمایش‌های بالینی نشان داد که هر دو واکسن حدود ۹۵ درصد در برابر جلوگیری از بیماری کووید-۱۹ موثرند. همگان از سرعت ساخت واکسن‌ها شگفت زده شدند، اما واقعیت این بود که ساخت این واکسن‌ها و پیشرفت در دستیابی به تکنولوژی پایه آن، از بیش از یک دهه پیش شروع شده بود. تولید این واکسن‌ها از نقطه نظر علمی و بهداشت همگانی یک دستاورد خیره کننده است.

تکنولوژی مبتنی بر آر ان‌ای پیام رسان در حال دگرگون ساختن نحوه و چگونگی مقابله جهان با تهدید‌های همه گیری کنونی و دیگر همه گیری‌هایی است که در آینده ظهور خواهند کرد. آر ان‌ای پیام رسان مولکولی است که اطلاعات ژنتیک موجود در دی ان‌ای یک سلول را از هسته به پلاسمای آن منتقل می‌کند و سپس در آنجا تبدیل به پروتئین می‌شود. دانشمندان مدت‌ها رویای مهار و کنترل آر ان‌ای پیام رسان را در سر می‌پروراندند به نحوی که بتوان آن را به بدن انسان تزریق و سلول‌ها را تحریک کرد تا پروتئین‌های خاصی را با هدف پیشگیری یا درمان تولید کنند. واکسن‌های پروتئین سازی که برای مقابله با بیماری کووید-۱۹ ساخته می‌شوند به این شکل عمل می‌کنند که به بدن انسان آموزش می‌دهند آن چیزی را تولید کند که پروتئین سنبله (پروتوین اسپایک) نامیده می‌شود و روی سطح ویروس قرار دارد. این نوع از پروتئین نوعی واکنش را با هدف ایجاد ایمنی سبب می‌شود و در پی آن یک پادتن تولید می‌شود که قادر است در برابر ویروس کرونا، که سبب بیماری کووید-۱۹ می‌شود، بجنگد و آن را دفع کند.

بیشتر بخوانید:  واکسن کرونای اسپوتنیک وی باعث ناباروری نمی‌شود

واکسن‌های پروتئین ساز نه تنها راه حل مقابله با همه گیری جاری هستند بلکه تکنولوژی مبتنی بر آر ان‌ای پیام رسان همچنین می‌تواند راه‌های مقابله با شیوع دیگر بیماری‌های شبیه به کووید-۱۹ را در آینده به پژوهشگران نشان دهد و برای مقابله با بیماری فرضی ایکس، یعنی ارگانیسم بیماری زایی که هنوز ناشناخته است، و می‌تواند حداقل به همان اندازه ویروس سارس-کووید-۲ مسری بوده و به یک همه گیری حتی کشنده‌تر منجر شود؛ آمادگی ایجاد کند. علاوه بر این، آر ان‌ای پیام رسان می‌تواند به تولید واکسن‌های معمول بهتری مانند واکسن‌های آنفولانزا با کارآیی بالاتر کمک کند. اما تکنولوژی ساخت واکسن به همان اندازه مفید است که وجود زیر ساخت‌های مرتبط با آن. هیچیک از مزایای بالقوه تکنولوژی آر ان‌ای پیام رسان عملا تحقق نخواهد یافت مگر این که نهاد‌های بین المللی، دولت‌ها و شرکت‌های خصوصی به طور دستجمعی همکاری و اطمینان دهند که منابع و ظرفیت لازم برای بهره برداری کامل از این معجزه پزشکی وجود خواهد داشت.

دستاورد

یک سلسله پیشرفت‌ها در شصت سال گذشته موفقیت در تولید واکسن‌های پروتئین ساز را ممکن ساخت. شروع این پیشرفت‌ها کشف دی ان‌ای در دهه پنجاه و سپس رمز گشایی از چگونگی فعالیت کد ژنتیک بود. تلاش‌های نخستین برای کنترل و مهار آر ان‌ای پیام رسان، عمدتا به این دلیل که نسبتا بی ثبات است، به شکست انجامید. اما دانشمندان در دهه گذشته در این زمینه به موفقیت‌هایی دست یافتند. دانشمندان با استفاده از نانوتکنولوژی، آر ان‌ای پیام رسان را داخل یک لیپید پارتیکل (ذره چربی) که اساسا یک حباب کوچک از اسید‌های چرب است قرار دادند و نوعی از یک نانوپارتیکل یا ذره نانو را ساختند که بتوان آن را به گونه‌ای ایمن به بدن انسان تزریق کرد. دانشمندان همچنین از طریق نوآوری در زیست شناسی مصنوعی، راه‌هایی را برای ساخت سریع واکسن‌هایی یافتند که اساس آن بر آر ان‌ای پیام رسان استوار است.

این پیشرفت‌های علمی و تکنولوژیک همزمان بود با افزایش علاقه همگانی به ساخت واکسن برای مقابله با ارگانیسم‌های بیماری زا در همه گیری‌های آینده. به دنبال همه گیری آنفولانزی اچ وان ان وان در سال ۲۰۰۹، دولت آمریکا، در میان دیگر کشورها، قول داد ساخت واکسن‌ها را سرعت بخشد و زیر ساخت‌هایی را برای ساخت واکسن ایجاد کند که کارکرد‌های آن انعطاف پذیر بوده و بتواند با استفاده از همان تکنولوژی پایه، یک ارگانیسم بیماری زا را جایگزین دیگری کند. برخلاف واکسن‌های معمول، واکسن‌های پروتئین ساز نیازمند آن نیستند که سویه‌های یک ویروس در تخم‌ها یا به روش کشت سلولی رشد داده شود؛ بلکه در مقابل بر یک روند سریع‌تر و قابل اعتمادتر سنتز شیمیایی متکی اند.

در همین حال، تکنولوژی آر ان‌ای پیام رسان با حمایت بیشتر مالی نهاد‌های دولتی آمریکا و سایر سرمایه گذاران رو به رو شد. در سال ۲۰۱۷، گروهی از دولت‌ها و سازمان‌های خیرخواهانه شامل "ولکام تراست" و "بنیاد بیل و ملیندا گیتس" مرکزی را به نام "ائتلاف برای نوآوری و آمادگی در برابر همه گیری" (سی‌ای پی آی) راه اندازی کردند و در این مرکز است که ما تلاش می‌کنیم از ساخت واکسن در برابر ارگانیسم‌های بیماری زایی که می‌توانند باعث شیوع منطقه‌ای یا همه گیری فرا منطقه‌ای شوند، مانند"بیماری ایکس"، حمایت کنیم. با استفاده از فهرست ارگانیسم‌های بیماری زای برخوردار از ظرفیت همه گیری، که توسط سازمان بهداشت جهانی جمع آوری شده بود، "ائتلاف برای نوآوری و آمادگی در برابر همه گیری"ویروس مرس را برگزید. مرس نوعی ویروس کرونا بود که برای نخستین بار در سال ۲۰۱۲ پدیدار شد. ائتلاف برای نوآوری و آمادگی در برابر همه گیری این ویروس را به عنوان یکی از ارگانیسم‌های بیماری زای دارای اولویت برگزید و ۱۲۵ میلیون دلار برای حمایت از تولید واکسن علیه آن تخصیص داد. این سرمایه گذاری به دنبال پیدایش همه گیری کووید-۱۹ نتیجه داد. دانشمندان و سازندگان واکسن توانستند با استفاده از اطلاعات قبلی در زمینه واکسن‌های ویروس کرونا مانند واکسن‌های مرس و پژوهشی که پیش از این در مورد تکنولوژی‌های واکسن پروتئین ساز و دیگر تکنولوژی‌های ساخت واکسن صورت گرفته بود، به سرعت در برابر تهدید جدید واکنش نشان دهند.

پژوهشگران توالی ژنتیک سارس-کووید-۲ را در ژانویه ۲۰۲۰ یعنی در مجموع دو هفته پس از آن که شیوع آن برای نخستین بار به سازمان بهداشت جهانی گزارش شد، منتشر کردند. با شیوع این ویروس تلاش توام با شتاب و پر شوری برای ساخت واکسن شکل گرفت و تعجبی نبود که نامزد‌های ساخت واکسن‌های پروتئین ساز در میان اولین‌هایی بودند که مرحله آزمایش انسانی واکسن را شروع کردند. واکسن مدرنا در ماه مارس و واکسن فایزر بیون تک در ماه مه به این مرحله رسیدند. در اواخر جولای، این دو شرکت دارویی مرحله سوم آزمایشات را که ده‌ها هزار نفر در آن شرکت داشتند، شروع کردند. در ماه نوامبر، نتایج نشان داد که هر دو واکسن فوق العاده موثرند. کل روند ساخت واکسن تقریبا سیصد روز به درازا کشید که در زمینه ساخت واکسن به طور باور نکردنی سریع است.

بعد از این، چندین کشور مجوز استفاده از هر دو واکسن را صادر کردند و در زمان نوشتن این مقاله، ۴۴ میلیون نفر روند ایمن سازی را با تزریق آن در دو مرحله تکمیل کرده و این میزان در مورد آمریکا به ۱۳ درصد جمعیت رسیده است. تقریبا شصت درصد کل جمعیت اسرائیل حداقل یک دوز از واکسن فایزر بایون تک را دریافت کرده اند و داده‌های اولیه گویای آن است که واکسن‌ها هم بر کاهش ابتلا به بیماری کووید-۱۹ و هم کاستن از دامنه انتقال ویروس تاثیر مهمی داشته است.

با وجود این خبر‌های خوب، نسل نخست واکسن‌های پروتئین ساز با چالش‌هایی رو به رویند. هم ارگانیسم‌های بیماری زای کووید-۱۹ و هم واکسن‌ها جدید هستند و پژوهشگران هنوز در مورد ماهیت ایمنی که خواه به وسیله عفونت طبیعی یا واکسیناسیون ایجاد می‌شود، اطلاعات کافی ندارند. برای مثال روشن نیست که طول دوره ایمنی در برابر کووید-۱۹ چه مدت خواهد بود. واکسن‌ها همچنین دارای برخی اثرات جانبی هستند (درد بازو، تب، لرز، خستگی و درد عضلانی). این عوارض اگر چه کوتاه مدت هستند، اما سبب می‌شود برخی افراد در مورد دریافت واکسن به دیده تردید بنگرند. ظرفیت ساخت واکسن‌های پروتئین ساز هنوز محدود است و نیاز به نگهداری در دمای پایین دارد و این در مورد فایزر درجه حرارت فوق العاده پایینی است. این هر دو سبب می‌شود تا برنامه ریزی برای واکسیناسیون جمعی با دردسر‌های لجستیک رو به رو باشد.

نگران کننده‌تر از همه، گونه‌های جدیدی از سارس-کووید ۲ اواخر سال گذشته در برزیل، آفریقای جنوبی، بریتانیا و جا‌های دیگر رواج یافت. این گونه‌های جدید ویروس قابلیت انتقال بالاتری دارند و با سرعت بالاتری در جهان شیوع یافته اند. پژوهشگران در تلاش اند دریابند، آیا آنگونه که مطالعات آزمایشگاهی نشان می‌دهند، این گونه‌ها کشنده‌تر نیز هستند و این که آیا از میزان اثرگذاری واکسن‌های موجود در شرایط واقعی می‌کاهند؟ دانشمندان باید خود را برای این احتمال آماده کنند که برای مبارزه با گونه‌های جدید ممکن است به واکسن‌های جدید یا واکسن‌های منطبق با آن‌ها نیاز باشد. مانند سایر تولید کنندگان واکسن، سازندگان واکسن پروتئین ساز می‌کوشند زیرساخت‌های لازم برای واکنش در برابر گونه‌های جدید را فراهم کنند. دو شرکت مدرنا و فایزر و بایون تک پیشاپیش ارائه دوز‌های جدید واکسن‌های خود را، در صورتی که به آن نیاز باشد؛ آغاز کرده اند. این خود آزمون دیگری است در مورد سرعت پیشرفت و ساخت یک واکسن پروتئین ساز جدید.

نیاز به سرعت

پیدایش گونه‌های جدید ویروس بدان معناست که دانشمندان و سازندگان واکسن باید بر سرعت ساخت واکسن‌های نوین بیافزایند. زمانی که ائتلاف برای نوآوری و آمادگی در برابر همه گیری (سی‌ای پی آی) راه اندازی شد، امیدوار بود که زمان لازم برای ساخت واکسن‌های جدید را به طور اساسی کاهش دهد و روند تعیین توالی ژنتیک ویروس تا آزمایش‌های بالینی را طی شانزده هفته به سرانجام برساند. اما این بازه زمانی برای بیماری‌های سریع الانتقال و با خطر کشندگی بالا بسیار کند به شمار می‌آید. از مان شیوع بیماری کووید-۱۹ در یک استان چین تا تبدیل آن به یک همه گیری فراگیر کمتر از دوازده هفته طول کشید. نظر سی‌ای پی آی این است که برای مقابله با گونه‌های در حال پیدایش ویروس، دولت‌ها و شرکت‌ها باید واکسن را طی صد روز بسازند و انگلیس در ماه فوریه از سایر اعضای گروه هفت خواست هدف گذاری صد روزه را بپذیرند.

اما حتی با در اختیار داشتن تکنولوژی پیشرفته، دولت‌ها برای ساخت سریع واکسن با فراز و نشیب‌هایی رو به رو خواهند بود، زیرا در ابتدا باید برخی چالش‌های لجستیک را از پیش پا بردارند. دولت‌ها باید اطمینان بدهند که مواد لازم برای ساخت واکسن در مقیاس وسیع به فوری در دسترس خواهد بود. درحال حاضر، بسیاری از مواد خام و ترکیبات ضروری برای ساخت واکسن علیه یک گونه جدید، شامل فیلترها، لوله‌ها و چربی‌ها برای ساخت ذرات نانو با کمبود رو به رویند. بهبود دسترسی به مواد خام بیشتر و افزایش ظرفیت ساخت واکسن، مستلزم دسترسی به منابع مالی بیشتر است. هیچ نهادی در جهان در این زمینه مسئولیتی ندارد و اتکای صرف بر نیرو‌های بازار احتمالا نابرابری‌ها را از نظر دسترسی به واکسن میان کشور‌های ثروتمند و کشور‌های دارای درآمد کم و متوسط تشدید خواهد کرد.

در همان حال که دولت‌ها برای غلبه بر این چالش‌ها می‌کوشند، سازندگان واکسن می‌توانند روند تولید واکسن را سریع‌تر و کارآمدتر سازند. تا آنجا که به مقابله با گونه‌های سارس-کوو-۲ مربوط است، سازندگان واکسن و نهاد‌های تنظیم مقررات مربوطه باید در مورد یک رهیافت روان و چابک برای انجام آزمایش‌های بالینی، که شواهد مربوط به عملکرد واکسن‌های از قبل مجاز اعلام شده کووید-۱۹ را مورد استفاده قرار می‌دهد (به منظور جلوگیری از تکرار غیر ضروری)، به توافق برسند. سازندگان واکسن و نهاد‌های تنظیم مقررات همچنین باید این اطمینان را ایجاد کنند که واکسن‌ها در عین پرهیز از انجام آزمایشات زمانبر مرحله سوم ایمن و موثرند. نیل به پیشرفت‌های تکنولوژیک در مقابله با بحران جاری، برخورداری از زیر ساخت‌هایی را که در آن یک ارگانیسم بیماری زا می‌تواند جایگزین دیگری شود به واقعیت نزدیک‌تر کرده است. پیش از این، اداره غذا و داروی آمریکا (اف دی ای)، و آژآنس دارویی اروپا راهنمای تعیین مقررات اولیه را در مورد چگونگی انطباق سریع واکسن‌های کووید-۱۹ با گونه‌های جدید ویروس منتشر کرده اند.

اکنون کارشناسان ائتلاف برای نوآوری و آمادگی در برابر همه گیری معتقدند که برای مقابله با یک ارگانیسم بیماری زای کاملا جدید، و نه فقط گونه جدیدی از ویروس که سبب بیماری کووید-۱۹ می‌شود، باید بتوان طی صد روز واکسنی تولید کرد که بتواند در برابر شیوع منطقه‌ای یک ویروس که توان تبدیل به همه گیری جهانی را دارد، به نحو مناسبی واکنش نشان دهد. با توجه به اثرات ویران کننده‌ای که بیماری کووید-۱۹ به جای گذاشت، یک سال چشم انتظاری برای ساخت یک واکسن بسیار طولانی است. واکسن‌هایی که برای ساخت آنان از تکنولوژی آر ان‌ای پیام رسان استفاده می‌شود، با میزان اثرگذاری مطلوب و سرعت ساخت، به گونه‌ای اجتناب ناپذیر نقش عمده‌ای در مبارزه با همه گیری‌های آینده ایفا خواهند کرد.

ساخت واکسن‌های پروتئین ساز جدید ممکن است چندان وقت نگیرد، اما هنوز به تست نیاز دارند و سرعت تحویل آن به سرعت تولید و توزیع آن بستگی دارد. زمانی که یک واکسن ساخته می‌شود اغلب باید به سرتاسر جهان حمل شود تا به شکل نهایی درآید و آماده تزریق شود. از آنجا که ساخت واکسن‌های پروتئین ساز عمدتا در کشور‌های ثروتمند انجام می‌شود تاخیر در تهیه و بسته بندی، ورود واکسن به کشور‌های فقیرتر را کند می‌کند. به این ترتیب، تلاش برای ایجاد آمادگی در برابر همه گیری باید شامل نوآوری مورد نیاز برای به کارگیری سیستم‌های ساخت استانداری باشد که بتواند تولید واکسن و نیز انجام مراحل نهایی بسته بندی و توزیع را تسیهل کند. تکنولوژی‌های جدید در این ارتباط امیدوار کننده اند و برای مثال یک شرکت آلمانی به نام "کیور وک" که در زمینه بیوتکنولوژی فعالیت می‌کند و شرکت خودرو سازی "تسلا گرومان" متعلق به ایلون ماسک در یک پروژه مشترک قصد دارند واحد‌های تولید واکسن سیاری را بسازند که قابلیت انتقال به محل شیوع را داشته و بتواند واکسن‌های مورد نظر را به سرعت در محل تولید کند.

ورای مبارزه با بیماری‌های همه گیر، واکسن‌های پروتئین ساز توان آن را دارند تا در زمینه تامین سلامت و بهداشت جهانی انقلابی به پا کنند. برای مثال آنفولانزا را در نظر بگیرید؛ نوعی بیماری تنفسی که سالانه در آمریکا بین دوازده هزار تا شصت و یک هزار قربانی می‌گیرد و مانند بیماری کووید-۱۹ به گونه‌ای ناموزون بر بخش‌های معینی از جمعیت، بویژه سالمندان، اثر می‌گذارد. همه ساله کارشناسان و سازندگان واکسن می‌کوشند سویه‌های جدیدی از ویروس آنفولانزا را که احتمال شیوع آن در فصل سرماخوردگی بعدی بیشتر است، پیش بینی کنند. پس از آن، در مجموع شش ماه زمان می‌برد تا فرمول یک واکسن کشف شود، واکسن ساخته شود و در اختیار بیماران قرار گیرد. اما گاهی اوقات در فاصله‌ای که سازندگان کار روی سویه‌های واکسن فصل را شروع می‌کنند تا زمان شروع تولید واکسن؛ ویروس‌های درحال گردش آنفولانزا دچار تغییر می‌شوند. در چنین شرایطی روند ساخت واکسن برای انطباق با تغییرات جدید طولانی خواهد بود. زمانی که چنین ناهمخوانی رخ می‌دهد بیمارن از تزریق واکسن آنفولانزا نفع چندانی نمی‌برند و اغلب یک فصل آنفولانزای سخت‌تر و مرگبارتر در پیش خواهد بود.

حال، ساخت واکسن‌های پروتئین ساز می‌تواند خطر ناهمخوانی واکسن با ویروس در گردش آنفولانزا را کاهش دهد. حداقل در تئوری، ساخت یک واکسن آنفولانزای فصلی جدید در مقادیر زیاد به جای ماه‌ها می‌تواند طی چند هفته ساخته شود. افزایش سرعت ساخت به پژوهشگران زمان بیشتری خواهد داد تا در مورد ترکیب واکسن فصلی تصمیم بگیرند که نتیجه آن همخوانی بیشتر میان واکسن و سویه‌های آنفولانزای در حال گردش خواهد بود. تکنولوژی جدید ساخت واکسن همچنین ممکن است فرصت‌های جدیدی را در زمینه ساخت واکسن علیه ویروس‌های پیوسته در حال تغییر مانند "نورو ویروس" که سبب بیماری حاد دستگاه گوارش می‌شود، پدید آورد.

تکنولوژی مبتنی بر آر ان‌ای پیام رسان همچنین می‌تواند ضعف عملکرد برخی واکسن‌های موجود را بر طرف کند. برای مثال، واکسن‌های پروتئین ساز ممکن است راه ایمن تری برای واکسینه کردن افرادی که بدنشان دارای نقص ایمنی است و نیز زنان باردار که اغلب به آنان توصیه می‌شود از زدن واکسن‌های سنتی حاوی نوع ضعیف شده ویروس بپرهیزند، ارائه کند. همچنین با در نظر گرفتن موفقیت واکسن‌های مدرنا و فایزر بیون تک در محافظت از سالمندان در برابر بیماری کووید-۱۹، دیگر واکسن‌های پروتئین ساز نیز ممکن است برای افراد مسن تر، که سیستم ایمنی ضعیف تری دارند، بخوبی کارآمد باشد.

دوران تاریکی و طلیعه جدید

دانشمندان در آغاز راه رمز گشایی از توان کامل واکسن‌های پروتئین ساز هستند. برای تضمین دسترسی تعداد بیشتری از افراد به این واکسن ها، پژوهشگران نیازمند یافتن راه‌هایی برای کاهش هزینه ساخت این واکسن‌ها هستند و برای نمونه دسترسی آسان به مواد اساسی مورد نیاز ساخت این واکسن‌ها و نیز کارآمد ساختن روند‌های تولید آنان حایز اهمیت است. همچنین برای غلبه بر بی اعتمادی مردم به تکنولوژی جدید، که قابل درک است، پس از تایید واکسن‌ها باید مستندات بیشتری در مورد پژوهش بالینی و عملکرد واکسن در زندگی واقعی، در اختیار عموم قرار گیرد تا میزان ایمنی و موثر بودن آنان را به نمایش بگذارد.

روند واکسیناسیون در دوران همه گیری جاری به دلیل نبود منابع مالی و دیگر منابع به تاخیر افتاده و امکان خرید‌های زود هنگام و ضروری مواد خام و نیز سرمایه گذاری در ظرفیت‌های ساخت واکسن را محدود کرده است. حفظ آمادگی در آینده نه تنها نیازمند تسهیل ساخت واکسن است بلکه همچنین تضمین دسترسی آسان به منابع مالی را می‌طلبد. کمیسیون تامین مالی واکسن که اخیرا با حمایت گروه بیست راه اندازی شد شروع امیدوار کننده‌ای است و نشانه آن است که دولت‌ها ضرورت اقدام دستجمعی را به رسمیت شناخته اند.

یک چالش بنیادی نهایی به قوت خود باقی است. دانشمندان تنها زمانی قادرند یک واکسن بسازند که عوامل بیماری زای جدیدی کشف کرده و توالی ژنتیک آن را مشخص کرده باشند. این امر نیازمند یک سیستم نظارتی بهتر و سریع‌تر و نیز به اشتراک گذاری داده‌های بین المللی است و برای ایجاد چنین ساز و کاری تجارب با ارزشی در اختیار است. از سال ۱۹۵۲، "نظام نظارت و واکنش آنفولانزای جهانی"، زیر نظر سازمان بهداشت جهانی، به طور پیوسته ویروس در حال چرخش آنفولانزا را در سرتاسر جهان زیر نظر داشته و هر سال دو بار توصیه‌هایی در مورد ترکیب واکسن‌های انفولانزا ارائه کرده است. این نظارت هماهنگ و تلاش برای تصمیم سازی در باره آن، کارآمد بوده و براحتی توانسته است زمینه را برای نظارت بر گونه‌های نو ظهور سارس-کووید-۲ و سایر عوامل بیماری زا فراهم آورد. کارآمدی چنین ساز و کاری منوط به ارتباط نزدیک و همکاری میان نهاد‌های بین المللی مانند سازمان بهداشت جهانی

سازندگان واکسن در بخش خصوصی، نهاد‌های تنظیم مقررات در سطح ملی و جامعه علمی جهانی است. "برنامه کواکس" که می‌کوشد واکسن‌های کووید-۱۹ را در مقیاس گسترده‌ای در میان مردم کشور‌های با درآمد اندک توزیع کند نمونه خوبی از چنین همکاری جمعی است که زیر نظر"ائتلاف برای نوآوری و آمادگی در برابر همه گیری"، سازمان بهداشت جهانی و مشارکت دولتی-خصوصی "اتحاد جهانی برای واکسناسیون و ایمن سازی" (گاوی)، فعالیت می‌کند.

عصر جدیدی در ساخت واکسن آغاز شده است. سال ۲۰۲۰، نه تنها به دلیل همه گیری کووید-۱۹ بلکه به عنوان اوج تقریبا یک دهه پیشرفت‌های تکنولوژیک در یاد‌ها خواهد ماند. جهان با دسترسی به زرادخانه‌ای از تکنولوژی‌های ساخت واکسن و در راس آن آر ان‌ای پیام رسان از خاکستر همه گیری کرونا قد راست خواهد کرد. این موفقیت‌ها که در عصر ظلمات به دست می‌آید زمینه‌های بیشتری را برای خوشبینی فراهم می‌آورد و نوید آن را می‌دهد که جوامع در آینده قادر خواهند بود در برابر تهدید همه گیری‌هایی که پیدایشان خواهد شد بسیار سریع تر، موثرتر و معقول‌تر واکنش نشان دهند.

منبع: مردم سالاری