هرج و مرج در بازار دارو

جامعه ۲۴ - کمبود اقلام دارویی بسیاری از بیماران نسخه به دست را راهی تهران کرده است. این نکته‌ای است که داروخانه‌داران پایتخت می‌گویند و توضیح می‌دهند که داروخانه‌ها قادر نیستند بسیاری از نسخ دارویی را که بیماران به داروخانه‌ها می‌آورند، به طور کامل تامین کنند و بیماران زیادی از این داروخانه به آن داروخانه می‌روند. آن‌ها می‌گویند که روزانه مراجعات و تلفن‌های زیادی از شهرستان‌ها دارند و بیماران نه تنها برای یافتن اقلام دارویی کمیاب که گاهی برای دارو‌های ساده و ارزان سرگردان داروخانه‌ها شده‌اند. اقلام ساده‌ای که گاهی دارو‌های گوارشی و ضد حساسیت هستند و حتی مسکن‌هایی مانند مفنامیک اسید و آنتی‌بیوتیک‌ها را هم در برمی‌گیرند. در این میان عده‌ای از فعالان صنعت دارو معتقد هستند بخش قابل توجهی از دارو‌های بازار ایران گم می‌شود و سر از محموله‌های قاچاق در‌می‌آورد و بخشی به تنگنا‌های ارزی برای تامین اقلام دارویی اشاره می‌کنند.

سازمان غذا و دارو: گرفتاری‌های ارزی دست و پایمان را بسته است

سازمان غذا و دارو که قبلا کمبود اقلام دارویی را غیرقابل اعتنا و فقط حدود ۴۰ قلم دارو می‌دانست، امروز لب به سخن گشوده و از تنگنا‌های ارزی برای واردات دارو حرف می‌زند.

بهرام دارایی، رییس سازمان غذا و دارو دیروز در یک نشست خبری آنلاین علت کمبود اقلام دارویی را تنگنای ارزی دانست و گفت: «در سال‌های اخیر شاهد افت و خیز‌های زیادی در صنعت دارو بوده‌ایم. در سال ۹۷ نزدیک به ۴ میلیارد دلار نیاز ارزی برای دارو و تجهیزات پزشکی داشتیم که این رقم در ۱۴۰۰ نزدیک به ۲ میلیارد دلار بود که در ۶ ماه اول امسال به پایان رسید و در نتیجه باعث بروز مشکلاتی شد که به سرعت توانستیم با اختصاص ۷۰۰ میلیون دلار از سوی دولت، کمبود‌ها را مرتفع کنیم.»

بیشتر بخوانید:  تکذیب خبر حذف ارز ترجیحی دارو از سوی معاون اول رییس جمهور

او همچنین توضیح داد: «دوگانه کمبود و قیمت، باعث بروز مشکلاتی در تامین دارو شد، اما تولید واکسن داخلی و برخی اقلام دیگر دارویی موجب کاهش مصارف ارزی شده است و همچنین ۲ میلیارد دلار صرفه‌جویی ارزی از دارو‌های های‌تک داشته‌ایم.»

دارایی در ادامه افزود: «رصد زنجیره تامین دارو از طریق سامانه تی‌تک، یکی دیگر از برنامه‌های سازمان غذا و دارو برای مقابله با قاچاق دارو است و پایش و رصد هوشمند دارو، قیمت‌گذاری مناسب دارو، یکی دیگر از اهداف سازمان غذا و دارو است که با حمایت صنعت و بیمه‌ها می‌بایست دنبال شود.»

او در ادامه گفت: «بسته شدن فهرست دارویی در سال‌های اخیر، باعث بروز مشکلاتی برای صنعت دارو شده بود که این فهرست در حال حاضر باز شده تا رقابت سالم ایجاد شود و انحصار را حذف کنیم.»

دارایی تاکید کرد: «مشکلات ارزی می‌تواند دست و پای ما را ببند. در حالی که صنعت ما توان و ظرفیت تولید ۲ برابری را دارد که باید حمایت شود.»

پیش از او محمود نجفی‌عرب، رییس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق تهران هم به در گفتگو با سپید به این نکته صحه گذاشته و توضیح داد که عدم تخصیص به موقع ارز واردات دارو مشکلات بسیاری ایجاد کرده است و گاهی مواد اولیه دارو به موقع نمی‌رسد و وضعیت ذخایر دارویی کشور نامناسب است.

او علت تخصیص بی‌موقع ارز دارو را نه بی‌انضباطی که گرفتاری کشور در تامین ارز واردات می‌داند.
ارز واردات دارو نصف شد

البته ادعای کاهش ارز واردات دارو هم چندان بیراه نیست و در حالی که ارز واردات دارو و تجهیزات پزشکی در سال ۹۷ و پیش از آن حدود ۵ میلیارد دلار بوده است، در حال حاضر ارز واردات دارو و تجهیزات پزشکی تا حدود نصف کاهش داشته است.

گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد که در سال ۹۷ میزان ارز تخصیصی برای دارو و تجهیزات پزشکی ۴.۷ میلیارد دلار بوده و در سال ۹۸ ارز واردات دارو و تجهیزات پزشکی به حدود ۳.۴ میلیارد دلار کاهش داشته است. سیر کاهش ارز واردات دارو و تجهیزات پزشکی در سال ۹۹ ادامه داشته و به ۲.۵ میلیارد دلار می‌رسد که با احتساب ارز اختصاص یافته برای واردات واکسن و دارو‌های کرونا در حد همان ۳.۴ میلیارد دلار می‌رسد.

در سال ۱۴۰۰ میزان ارز واردات دارو حدود ۲ میلیارد دلار بود که در نیمه دوم سال با دستور ابراهیم رییسی، رییس‌جمهوری ۷۰۰ میلیون دلار دیگر خارج از ضوابط قانون بودجه سال ۱۴۰۰ به واردات دارو و تجهیزات پزشکی اختصاص یافت و حالا در سال ۱۴۰۱ نیز کمیسیون تلفیق مجلس تقریبا همین میزان ارز را برای واردات دارو و تجهیزات پزشکی در نظر گرفته است.

یک پنجم دارو‌های بازار ایران قاچاق می‌شود

با این حال و در همین شرایط و تنگنا‌های ارزی هم ظاهرا فساد در بازار دارو مهار نشده و بخشی از فعالان بازار دارو و فعالان تجاری از قاچاق دارو به کشور‌های همسایه خبر می‌دهند.
مسعود خاتمی، عضو کمیسیون بهداشت مجلس چندی پیش در گفتگو با فارس به این خبر صحه گذاشت و حمید حسینی، دبیر اتاق مشترک ایران و عراق در گفتگو با سپید قاچاق دارو به عراق، افغانستان و پاکستان را تایید کرد.

در این میان ناصر ریاحی، عضو هیات رییسه اتاق بازرگانی تهران حجم قاچاق دارو به کشور‌های همسایه را رقم قاچاق دارو را عدد قابل توجهی عنوان کرده و در آذر ماه امسال به ایسنا گفته است که چیزی حدود یک پنجم دارو‌های کشور به خارج از ایران قاچاق می‌شود. آن هم درست در شرایطی که تنگنا‌های ارزی تامین بسیاری از اقلام دارویی را در بازار داخلی با مشکل مواجه کرده است.

او با تاکید بر حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی دارو گفت: «برآورد‌ها از قاچاق معکوس دارو‌های وارداتی و تولیدی ایران به خارج از کشور حکایت دارند. در برخی گزارش‌ها سهم این موضوع از کل دارو‌های کشور حتی به ۲۰ درصد نیز می‌رسد که بخش مهمی از آن به دلیل ارز ارزان قیمت دولتی به وجود آمده که در صورت حذف این ارز بخش مهمی از این دارو به چرخه مصرفی کشور باز می‌گردد که خود جنبه مثبتی خواهد بود. در کنار آن در صورت افزایش سهم بیمه‌ها و پرداخت مابه التفاوت از سوی آنها، باز هم فشاری به اقشار مختلف جامعه وارد نمی‌شود و تنها راه رانت و عدم شفافیت بسته می‌شود.»

ریاحی همچنین گفت: «باید برای مردم شفاف کرد که این حوزه با مرغ و تخم‌مرغ متفاوت است. یعنی قیمت نهایی دارو که به دست مصرف‌کننده می‌رسد بر اساس سهمی تعیین می‌شود که بیمه‌ها پرداخت می‌کنند و به این ترتیب با حذف این ارز، بحث بر سر این خواهد بود که سهم بیمه‌ها چقدر است و چه میزان بودجه در اختیار آن‌ها قرار دارد.

به گفته او، برای برخی بیماری‌های خاص، حتی دارو‌های وارداتی نیز در تمام این سال‌ها با قیمتی ثابت به دست مصرف کننده رسیده است؛ یعنی با افزایش قیمت یا گران شدن دلار، بیمه سهم بیشتری را تقبل کرده و مصرف‌کننده تغییر قیمتی را تجربه نکرده است.»

جهانبخش ریاحی، داروساز هم درباره علت کمبود و گرانی اقلام دارویی به سپید می‌گوید که عوامل متعددی این وضعیت را به وجود آورده است. از کمبود‌های ارزی و مشکلات تولید دارو گرفته تا قیمت‌گذاری و قاچاق دارو همه و همه دست به دست هم داده است که زنجیره واردات، تولید و توزیع دارو با مشکل مواجه شود و متاسفانه در این زمینه نه آسیب‌شناسی دقیقی انجام شده و نه برنامه‌ریزی ویژه‌ای وجود داشته تا کشور در شرایط تحریم و مشکلات متعدد با کمبود دارو مواجه نشود.