خطر بزرگ در کمین بازار تهران/ ضرورت ایمن سازی بازار

جامعه ۲۴- ایمنی بازار چند ده هکتاری تهران هر ازچندگاهی با وقوع حادثه‌ای همچون حریق مورد توجه قرار می‌گیرد و بعد از گذشت چند روز باز به فراموشی سپرده می‌شود تا حادثه بعدی.

بازار بزرگ تهران را قطب اقتصاد تهران می‌دادند که روزانه بیش از یک میلیون نفر در آن تردد می‌کنند، اما این قطب اقتصادی با این همه حجم جمعیت تردد کننده، ایمن نیست؛ همه مسئولان و کسبه نیز از حجم فرسودگی بازار و ناپایدار بودن آن خبر دارند، اما اقدامات ایمن سازی کند پیش می‌رود.

حال جای سوال است که چه اتفاقی رخ داده که با وجود همه هشدارها، اخطارها، مصاحبه‌ها و... فرآیند ایمن سازی بازار کند و مقطعی و دندانه‌ای است؟ که شهردار سابق منطقه ۱۲ در قالب کارشناس شهری به این سوال که چرا بازار، امن نیست؟ پاسخ می‌دهد و می‌گوید: ایمن سازی بازار کار دو سه ساله نیست و میراث فرهنگی، سازمان اوقاف، کسبه و... همه باید پای کار بیایند تا اتفاق خوبی در حوزه ایمن سازی بازار رخ دهد.

انشعابات غیرمجاز برق در بازار، علت بسیاری از حریق‌ها

علی محمدسعادتی در مورد علل و ریشه‌های ایمن نشدن بازار تهران علارغم اطلاع همگان از ناایمن بودن این منطقه می‌گوید: در حال حاضر بازار نسبت به سال‌های قبل وضعیت بهتری از نظر ایمنی دارد؛ اما باز هم از شرایط مطلوب و استاندارد فاصله زیادی دارد؛ البته در سال‌های اخیر پایگاه اورژانس و ایستگاه آتش نشانی مستقر شده که تجهیزات مخصوص تردد در بازار را نیز دارند، تعداد قابل توجهی از انشعابات برق و کنتور‌های فرسوده تعویض شدند و روند آموزش کسبه و نگهبانان نیز انجام شده تا در لحظات اولیه بروز حادثه اقدام موثر داشته باشند و از بروز حادثه بزرگتر جلوگیری کنند؛ اما مسئله این است که باید دستگاه‌های متولی ورود جدی تری به ایمنی بازار داشته باشند تا این چند صد هکتار ایمن سازی شود.

بیشتر بخوانید:آتش‌سوزی در بازار بزرگ تهران/ تصاویر

وی با تاکید بر اینکه سازمان میراث فرهنگی، سازمان اوقاف، اداره برق، شهرداری، کسبه و... همه با هم باید برای ایمن سازی بازاری که روزانه محل تردد بیش از یک میلیون نفر است گام بردارند، می‌افزاید: شبکه برق بازار دارای ایردات فراوانی است به گونه‌ای که علت بسیاری از حریق ها، اتصال برق بوده چراکه اداره برق اتصال تا پشت سراها، پاساژ‌ها و ... را انجام می‌دهد و اتصالات داخل سراها، پاساژ‌ها و ... برعهده مالکین است و متاسفانه شاهدیم که انشعابات غیرمجاز متعدد در بازار وجود دارد و این انشعابات غیرمجاز و بعضا غیراصولی منشا بسیاری از حریق‌ها است.

حلقه مفقوده ایمن سازی بازار، حساسیت و مطالبه عمومی است

سعادتی با اشاره به اینکه واگذاری سرقفلی در بازار، امری رایج است و معمولا می‌بینیم به دلیل اختلافاتی که میان مالک، مستاجر و سرقفلی دار وجود دارد، عملا همتی برای ایمن سازی مغازه‌ها یا پاساژ‌ها وجود ندارد، ادامه می‌دهد: هرچند در این میان برخی از کسبه اصلاحات کنتور برق را انجام داده‌اند؛ اما هنوز کسبه زیادی باقی مانده‌اند که مایل به اصلاح انشعابات خود نیستند و عمدتا یا از انشعابات غیرمجاز استفاده می‌کنند یا کنتورشان دارای ایراداتی است. اما مساله مهم این است که هرکدام از این انشعابات غیرقانونی یا کنتور‌های دستکاری شده می‌تواند زمینه ساز حادثه‌ای بزرگ با خسارات فراوان برای محیط‌ها و فضا‌های پیرامونی باشد.

این کارشناس حوزه شهری اضافه می‌کند: حلقه مفقوده ایمن سازی بازار، حساسیت و مطالبه عمومی است؛ چراکه اگر حادثه‌ای رخ دهد، جان و مال تعداد زیادی از شهروندان در معرض خطر قرار می‌گیرد، اما متاسفانه حساسیت عمومی در جامعه ما زمانی شکل می‌گیرد که حادثه‌ای رخ دهد و معمولا اعتقادی به علاج واقعه پیش از حادثه نداریم و اجازه می‌دهیم حادثه رخ دهد و از حادثه عبرت می‌گیریم.

لزوم تدوین دستورالعملی برای بازار

سعادتی با اشاره به ویژگی‌های تاریخی منطقه بازار تصریح می‌کند: مساله بعدی که در بازار تهران باید مورد توجه قرار گیرد، موضوع پایداری و فرسودگی بازار است؛ هرچند که ویژگی‌های تاریخی و معماری ارزنده بازار بر کسی پوشیده نیست، اما سیاست گذار در این حوزه که وزارت میراث فرهنگی است، باید چارچوب میراثی در بازار را تعیین کند و لازم است به طور شفاف به همه اعلام کند چه بخش‌هایی از بازار با چه سیاست و روشی حفظ شود و در چه بخش‌هایی از بازار، مرمت و احیا با استفاده از روش‌های معماری سنتی انجام شود و در چه بخش‌هایی نیز می‌توان اجازه تخریب و نوسازی داد؛ اما متاسفانه در حال حاضر جای این سیاستگذاری در بازار خالی است و تا امروز ضابطه، روش، شیوه نامه و یا حتی دستورالعملی که به ما بگوید در بازار چگونه عمل کنیم وجود ندارد؛ لذا ناچاریم برای هر پرونده‌ای که از سوی مالکان به شهرداری ارسال می‌شود از سازمان میراث فرهنگی استعلام بگیریم.

وی ادامه می‌دهد: به عبارت دیگر، اساسا تا زمانی که مالکی درخواست پروانه نداشته باشد نمی‌دانیم نظر میراث فرهنگی در مورد بازار چیست. این درحالی است که ما بار‌ها از مسئولان میراث فرهنگی خواسته ایم که ضوابط و مقررات مشخصی را در محدوده ۱۱۲ هکتاری بازار، مشخص کند تا این ضوابط مانند طرح جامع و تفصیلی بر روی نقشه بارگذاری شود و همه از این ضوابط مطلع باشند.

سعادتی با تاکید بر اینکه معتقدیم نباید ضوابط و مقررات یکسانی در محدوده ۱۱۲ هکتاری بازار مستقر شود، می‌گوید: بازار باید به حوزه‌های مختلف تقسیم شود و متناسب با ارزش‌های تاریخی، برای هر حوزه دستورالعمل مشخصی صادر شود چراکه یک قسمت بازار به دلیل ارزش‌های معماری، نیازمند مرمت و حفاظت است، اما چه بسا در بخش‌هایی دیگر نیازمند تخریب و نوسازی هستیم.

فرهنگ عبرت آموزی به جای پیشگیری در بازار

وی با اشاره به لزوم حضور سازمان اوقاف در فرایند ایمن سازی بازار ادامه می‌دهد: اوقاف یکی از مالکان دانه درشت بازار است که در فرایند ایمن سازی نقش مهمی ایفا می‌کند؛ لذا اوقاف به عنوان یک مالک اثرگذار می‌باید نیاز و خواسته هایش را با میراث فرهنگی در میان گذارد تا نهایتا فکری اصولی برای ایمن سازی بازار داشته باشیم.

سعادتی با بیان اینکه در سال‌هایی که به عنوان شهردار منطقه ۱۲ و یا معاون شهردار فعالیت داشتم، بار‌ها اخطار‌هایی را در خصوص ایمنی و لزوم اصلاح مخاطرات به کسبه و صاحبان پاساژ‌ها ابلاغ کرده‌ایم، می‌گوید: ایمن سازی بازار، کار کوتاه مدت ۲ یا ۳ ساله نیست، بلکه نیازمند عزم و مشارکت جدی میان ذی نفعان بازار و کسبه هستیم تا بازار در یک فرایند زمانی منطقی ایمن شود، اما برای ما عجیب است که حتی مالکانی که جان و مالشان ممکن است در فضای ناایمن بازار از بین برود نیز به این اخطار‌ها بی توجهند؛ البته درست است که شرایط اقتصادی فعلی به گونه‌ای است که فشار زیادی به اصناف وارد کرده، اما کسبه باید دقت داشته باشند که هزینه کرد در حوزه ایمنی محل کسب و کار، یک سرمایه گذاری است. از سویی دیگر فرهنگ ما به گونه‌ای است که تا وقتی دچار مشکل نشویم به دنبال یافتن راه حل نیستیم، اما در این میان اختلاف فی مابین مالک و سرقفلی داران، تاثیر زیادی بر روی عدم تمایل مالکان برای ایمن سازی دارد. چراکه بعضا مالکان، اجازه نمی‌دهند که ساختمان توسط مستاجران بازسازی و مرمت شود به این دلیل که این بازسازی می‌تواند حق و حقوقی را برای سرقفلی داران ایجاد کند.

این کارشناس حوزه شهری درباره چرایی عدم ارائه دستورالعملی درخصوص بازار تهران از سوی سازمان میراث فرهنگی، اظهار می‌کند: ما در جلسات مختلف بار‌ها از مسولان میراث درخواست کردیم که هم برای پهنه ۱۱۲ هکتاری بازار و هم برای پهنه ۲۰۰ هکتاری عودلاجان که در منطقه ۱۲ قرار دارد، دستورالعمل مشخصی بدهد که همه مردم از آن آگاه شوند، اما شاید مسائل مالی و اشکالات فنی در انتخاب مشاور، مانع انجام این مهم شده، ولی باید دقت داشت که تا ضابطه مشخصی از نظر میراثی برای بازار تعیین نشود، ایمن سازی آن نیز در محاق خواهد بود.