خشونت درمراکز درمانی؛ رنج مضاعف کادر درمان

جامعه ۲۴- در برخی ایام تعطیل سال مثل ایام نوروز هم که حجم مراجعات اورژانسی در برخی بیمارستان‌ها بالاتر می‌رود، خشونت‌های کلامی و فیزیکی علیه کادر درمان بیشتر می‌شود. در شرایطی که کادر درمان در شش موج کرونا از جان و دل مایه گذاشته است، انتظار می‌رود که حداقل امنیت جسمی و روانی آن‌ها خدشه دار نشود.

علی قدمتی، متخصص مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی هم در گفتگو با سپید با اشاره به خلا قوانین و مقررات بازدارنده برای حفاظت از کادر درمان، تاکید می‌کند: «باید قوانین و مقررات محکم‌تر و بازدارنده‌تری وجود داشته باشد که هزینه تعرض به کادر درمان را بسیار بالا ببرد. منظور از تدوین قوانین هم این نیست که حتما در مجلس شورای اسلامی، قوانینی ویژه برای تامین امنیت کادر درمان تدوین شود، بلکه براحتی می‌توان با تدوین بخشنامه‌های درون سازمانی در وزارت بهداشت و همکاری گسترده‌تر با مراجع قضایی و انتظامی، فضای امن‌تری را برای فعالیت کادر درمان فراهم کرد.»

بیشتر بخوانید: آغوش باز عمان برای پزشکان ایرانی/ حقوق پرستاران ماهی ۲۸۴ میلیون تومان

او خاطرنشان می‌کند: «ابزار قانونی افزایش امنیت کادر درمان وجود دارد، اما مشکل اینجاست که از این ابزار‌ها به طور کامل استفاده نمی‌شود. خیلی از این ابزار‌های قانونی نیز صرفا ابزار‌های قهری نیست. مثلا با تدوین مقرراتی ساده می‌توان در مسیری حرکت کرد که بیمار در اورژانس فقط یک همراه داشته باشد، نه اینکه چند خانواده نگران به عنوان همراه بیمار در اورژانس باشند. این کار به بودجه نیز نیاز ندارد و ابزار قانونی آن هم می‌تواند براحتی فراهم شود، اما مشکل اینجاست که تامین امنیت کادر درمان در اولویت اصلی قرار نمی‌گیرد.»
همچنین محسن مصلحی، فعال صنفی جامعه پزشکی هم تاکید می‌کند: «برای حفاظت از کادر درمان باید مقررات محکم‌تری داشته باشیم و از مراجع قضایی نیز می‌خواهیم که این موارد را برای عبرت و به منظور پیشگیری، سریع‌تر پیگیری کنند.»

او با اشاره به رفتار خصمانه عده‌ای علیه کادر درمان، اظهار می‌کند: «از جمله عواملی که در ضرب و شتم علیه کادر درمان موثر است، می‌توان به کاهش تحمل مردم به دلیل شرایط اقتصادی و اجتماعی جامعه، اظهار نظر‌ها و انعکاس اخبار به صورت غیرمنصفانه که سبب مخدوش شدن اذهان مردم نسبت به کادر درمان می‌شود، اشاره کرد. از سوی دیگر، روابط بین فردی و رعایت اخلاق اجتماعی، در سطح جامعه ما افول کرده است. غیرقابل قبول است که انسان، به کسی که قصد خدمت به او را در هر صنف و قشری دارد، اهانت کند. باید با کمک همدیگر سطح اخلاق در جامعه و مهارت‌های ارتباطی را افزایش دهیم و در انعکاس اخبار، دقت بیشتری به خرج دهیم. کار پزشکی، پیچیده است و به راحتی نمی‌توان درخصوص عملکرد کادر درمان قضاوت کرد.»

مصلحی با اشاره به جنبه حقوقی، مدنی و قضایی ضرب و شتم کادر درمان، توضیح می‌دهد: «همان‌طور که بعضی از صنف‌ها ماموریت‌های خطرناکی دارند، برای حفاظت از کادر درمان باید مقررات محکم‌تری داشته باشیم. از مراجع قضایی نیز می‌خواهیم که این موارد را برای عبرت و به منظور پیشگیری، سریع‌تر پیگیری کنند.»

وی با اشاره به مصادیق ضرب و شتم علیه کادر درمان، یادآور می‌شود: «غیر از آسیب جسمی و روحی که به کادر درمان وارد می‌شود، این آسیب به مردم نیز باز خواهد گشت.»

وی با اشاره به این‌که باید اجازه دهیم فرآیند مقابله با این خشونت در بستر قانونی طی شود، تاکید می‌کند: «رسانه‌ها باید به این بحث به صورت کلان‌تر، نگاه کنند و رسالت اصلی خود را ایفا کنند. باید در نظر داشت که از ریشه‌یابی‌های به‌دست‌آمده، پروتکل اجرایی به دست می‌آید. برای مثال برای افراد در مطب‌ها، دوره‌های آموزشی گذاشته می‌شود تا بیماران مضطرب، عصبی و نگران را به آرامش دعوت کنند که فضا به سمت خشونت و درگیر فیزیکی نرود.»

مصلحی با بیان این‌که بخشی از راه حل این مشکلات، درک متقابل از حوزه پزشکی در بین اقشار جامعه است، عنوان می‌کند: «پخش اخبار پزشکی ظرافت‌هایی دارد. برای مثال اتفاقاتی که حین عمل جراحی می‌افتد، اخبار آن نباید به گونه‌ای منتشر شود که پزشکان در ذهن مردم، بی‌انضباط تلقی شوند و این مساله به کل جامعه پزشکی، تعمیم داده شود. در این بین، رسانه‌ها می‌توانند موضوع حفظ امنیت کادر درمان و مخاطرات پیش روی آن را کالبد‌شکافی کنند و به عنوان یک معضل اجتماعی در اختیار دیگران قرار دهند.»

تبعات خشونت فیزیکی و کلامی در مراکز درمانی

بسیاری از فعالان جامعه پزشکی از نبود امنیت کامل برای فعالیت در برخی مراکز درمانی گلایه‌مند هستند. خشونت علیه کادر درمان از جمله اخبار پرتکراری است که همواره در رسانه‌ها منتشر می‌شود. تقریبا هر ماه شاهد یک یا چند مورد از اعمال خشونت فیزیکی و روانی علیه جامعه پزشکی هستیم. حتی در دوران کرونا که جامعه پزشکی در سخت‌ترین چالش کاری خود قرار دارد و فداکارانه به میدان خدمت آمده، باز هم حمله فیزیکی و کلامی به کادر درمان متوقف نشده است.

با توجه به تکرار خشونت‌های فیزیکی و روانی علیه کادر درمان، ریشه‌یابی این موضوع نباید در بحبوحه کرونا فراموش شود. فعالان جامعه پزشکی تاکید دارند که با اتخاذ تصمیمات کارشناسی و استفاده از ظرفیت‌های قانونی می‌توان امنیت جامعه پزشکی را در مراکز درمانی ارتقا داد.

در این بین، برخی از فعالان جامعه پزشکی بر این باورند که باید قوانین محکم‌تری برای جلوگیری از حملات فیزیکی و کلامی علیه کادر درمان وجود داشته باشد.

در شرایطی که کادر درمان با فداکاری به نجات جان بیماران مبتلا به کرونا همت گمارده است، در این شرایط بحرانی، تامین امنیت جانی و روانی شاید حداقل اقدامی باشد که بتوان در حمایت از کادر درمان انجام داد. اگر جامعه پزشکی در مراکز درمانی احساس امنیت نداشته باشد، در آن صورت تبعات این ناامنی، گریبانگیر بیماران، نظام سلامت و سایر اقشار جامعه نیز خواهد شد.

امیر علی سهراب پور، معاون سابق دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز با تاکید بر این که باید علل خشونت علیه کادر درمان مورد بررسی علمی قرار بگیرد، خاطرنشان می‌کند: «این کار با گوش فرا دادن به صحبت‌های بیمار و همراهان او امکان‌پذیر است. به حرف مردم باید گوش کنیم تا بدانیم چرا گاهی شاهد خشونت علیه پزشکان و کادر درمان هستیم که این امر مستلزم مطالعات علمی مستند جامعه‌شناختی است. فاکتور‌هایی مانند خشم عمومی، کم‌کاری در حوزه فرهنگ احترام به یکدیگر، نبود فرهنگ گفتمان، نبود فرهنگ پرسش و پاسخ و عدم آشنایی بیماران به حقوقشان در یک فضای محترمانه و کنترل شده از جمله مواردی است که نیازمند توجه ویژه و اساسی است تا ارائه خدمات ارزش مدار باشد. احترام به بیمار و پزشک، حق سوال کردن و پاسخ شنیدن محترمانه هر یک از طرفین، گفتگوی متقابل و آشنایی با حقوق بیمار و پزشک اگر مورد توجه قرار نگیرد، برای حل مشکلات به نتیجه نخواهیم رسید.»

همچنین احسان الله شریفی، مدیرعامل سازمان مردم نهاد دیدبان حقوق بیماران نیز با اشاره به این که بیماران نیازمند آموزش هستند، تاکید می‌کند: «حاکمیت و نظام درمانی هم باید نسبت مسائل و مشکلات موجود اعم از تعدد ارجاعات به مراکز تشخیصی و درمانی و دارو‌های مختلف و ... آگاه باشند و نگاه و برخورد از بالا به بیمار نداشته باشند. این مسائل انبوهی از مشکلات را برای مردم ایجاد کرده و بطور حتم در یک جا بروز خواهد کرد که همان خشونت علیه کادر درمان است. البته کرونا دیوار بی‌اعتمادی را نسبت به جامعه پزشکی فرو ریخت، اما باید جامعه شناسان پزشکی مسائل را مورد بررسی قرار دهند تا با ایجاد ضمانت اجرایی برای رعایت دستورالعمل‌های اخلاقی از سوی پزشکان و همچنین مردم در کاهش موارد آسیب‌زا تلاش کنیم.»
کتاب راهنمای عمومی اخلاق حرفه‌ای در ۱۳ فصل و ۱۴۰ ماده، مجموعه‌ای از وظایف پزشکان را درمقابل

بیماران توضیح داده و مقررات اخلاقی را تعیین کرده است. از نظر حقوقی هر حقی در برابر یک وظیفه معنا می‌شود و بیماران نیز در برابر پزشک تکالیفی دارند که باید به آن‌ها آموزش داده شود. باید در نظر داشت که جایگاه اعمال خشونت، مراکز درمانی و بیمارستان‌ها نیست. باید به مردم و بیماران آموزش دهیم که به حقوق پزشکان و جامعه‌ای که در تعامل با آن هستند، توجه داشته باشند. گاهی در محیط درمانی، ایمنی کامل برای جامعه پزشکی وجود ندارد، در حالی که جامعه پزشکی نیازمند یک محیط ایمن برای ارائه خدمات است.