نتیجه سیاست‌های نادرست، افزایش کانون‌های گرد و غبار

جامعه ۲۴- بقا و استمرار حیات آدمی و رفاه او از دیرباز مورد توجه وی بوده، ازین رو هر امری که آرامش و رفاه زندگی او را بیش از پیش کند تقدس یافته و در اولویت اجرا قرار می‌گیرد.

حال این آسایش و راحتی در سطح کلان و مقاطع بالاتر به تصمیم و سیاست‌های مقتضی افراد بالا دست وابسته‌است تا با لحاظ رفاه مردم و توسعه زندگی آن‌ها مدیریتی همگانی و لازم را اتخاذ و مسئولیت خود را در جهت رشد و تعالی افراد جامعه تمام کنند.

داشتن هوایی پاک و سالم و شهری خالی از گرد و غبار، حق مسلم هر فرد به عنوان عضوی از جامعه است تا در پرتو آن به حیات خویش ادامه دهد، حق برخورداری از آب و هوای سالم و پاک یکی از زوایای حق بر محیط زیست سالم و پایدار است که ماهیتی فردی و جمعی دارد.

بر اساس این حق، هر انسانی حق دسترسی به آب کافی و سالم و تنفس در هوای پاک دارد که با سلامت و بهداشت جسمی و روحی بشر پیوندی اساسی دارد و بدون آن امکان ادامه حیات که بنیادی‌ترین حق بشری است با خطرات جدی مواجه می­‌شود.

در این راستا در نظر گرفتن مولفه‌های متعددی لازم تلقی می‌شود، به طوری که بدون لحاظ هریک از آن‌ها نمی‌توان به این حق اجتماعی دست یافت، رودخانه‌ها و جاری بودن آن‌ها یکی از این موارد است که بقای آن تأثیری مستقیم بر داشتن هوایی سالم و پاک دارد.

رودخانه‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع تأمین آب شیرین و مصرفی بخش‌های صنعت، کشاورزی و شهری و به عنوان رگ حیاتی توسعه شهر‌ها از اهمیت شگرفی برخوردار هستند، لذا با توجه به بحران کمبود آب و توسعه صنعتی در ایران، برنامه ریزی و رسیدگی جدی به کیفیت آب رودخانه‌های کشور از حیاتی‌ترین موضوعاتی است که بایستی توجه بسیاری به آن شود.

بیشتر بخوانید: هجوم ریزگرد‌ها به ۸ استان کشور

نبود این رودخانه‌ها و آب‌های سطحی و زیرزمینی آسیب‌های زیادی را بر بشر تحمیل کرده و در مواردی فجایعی خطرناک را به ارمغان می‌آورد که جبران آن را ناممکن می‌سازد.

در این راستا معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان قم گفت: با احداث سد‌های متعدد در ورودی استان قم، با رکورد چشمگیر کشاورزی و دریغ شدن کشاورزان از حق کشت خود و در نتیجه بایر شدن زمین‌ها و پدیداری امر مهاجرت و افزایش کانون‌های گرد و غبار مواجه شدیم.

اسماعیل احمدزاده در گفتگو با ایسنا درخصوص وضعیت موضعی کرد و غبار سال کنونی در مقایسه با سال گذشته، بیان کرد: در سال ۹۹ روز‌های پاک و سالم ما ۱۹۲ روز بوده که در سال ۱۴۰۰ به ۱۶۹ روز رسیده و ۲۳ روز از روز‌های پاک و سالم ما کم شده‌است.

وی افزود: روز‌های ناسالم ما نیز برای گروه‌های حساس از ۱۹ روز به ۲۸ روز رسیده، همینطور روز‌های ناسالم برای تمامی گروه‌ها از ۵ روز به ۱۵ روز افزایش یافته و بسیار ناسالم نیز در سال ۱۴۰۰ دو روز و روز‌های خطرناک نیز دو روز بوده، یکی از عوامل اصلی آلودگی هوا میزان گرد و غبار است که نشان می‌دهد وضعیت هوایی محیطی استان آلوده‌تر شده‌است.

احمدزاده عامل دیگر در تعیین آلودگی هوایی محیطی استان را بحث حق‌آبه‌ها برشمرد و درخصوص تاثیر نبود این حق‌آبه‌ها اظهار کرد: اکنون کانون‌های گرد و غباری استان درحال رشد است بطوریکه سال‌های گذشته با سرعتی حدود ۲۰ متر بر ثانیه گردو و غبار بلند می‌شد که این رقم در کانون‌های گرد و غبار کنونی و داخلی از ۲۰ متر بر ثانیه هم کمتر شده و بافت خاک ضعیف‌تر و مستعد گردو غبار خیزی می‌شود.

وی ادامه داد: در بخش‌هایی که دشت‌های پایین دست از حق‌آبه‌ها استفاده می‌کردند متاثر شده و کیفیت خاک نیز افت کرده و به سمت بیابانی شدن رفتند، کشاورزی‌های پایین دست نیز رکود پیدا کرده و کم کم رها شده و اراضی نزدیک به ۸۰۰ هزار هکتار که معادل ۷۰ درصد مساحت قم است متأثر از این گرد و غبار است، مهم‌ترین کانون‌های جمعیتی کشور با وضعیت گرد و غباری مواجه شدند که مخاطرات اجتماعی و مهاجرتی زیادی را در پی دارد.

احمدزاده با اشاره به آثار افت حق‌ابه‌ها بر امر مهاجرت سکنه روستا‌ها خاطرنشان کرد: اگر بازدیدی از دشت‌های پایین دست قم که از این آب برخوردار می‌شدند شود، با حداقل ۱۵۰ میلیون لیتری که سهمیه حق‌آبه بوده، اکنون این دشت‌ها آثار کشاورزی که شاید مربوط به ۳ یا ۴ دهه گذشته بوده برجاست که این مناطق قبلا زیر کشت بوده، ولی اکنون تعطیل شده، به تبع روستا‌هایی که از این کشاورزی ارتزاق می‌کردند مهاجرت کرده و روستا نیز متروکه شده‌است.

وی درخصوص عکس‌العمل یک کشاورز در موقع بحران کمبود آب و در خطر افتادن کشت خود، تصریح کرد: در این مواقع کشاورز با حفر چاه و تخلیه آب منابع زیرزمینی این کمبود را جبران کند، این چاه نیز به مرور و طی برداشت‌های مداومی که از آن می‌شود کم‌تر و نیاز به حفر عمیق‌تر آن پیدا می‌کند و از طرفی سفره‌های آب زیرزمینی و آب شیرین مصرف می‌شود، آب پایین دست سمت دشت مسیله شور بوده و به سمت آب‌های شیرین جریان پیدا می‌کند و با حفر چاه این آب شور به سفره‌های آب زیرزمینی که شیرین است اضافه می‌شود و متعاقب خاک شور می‌شود که هیچ قابلیت کشتی نیز ندارد و زمین نیز بایر و لم یزرع و مستعد غباری شدن می‌شود.

معاون محیط زیست طبیعی استان با اشاره به سیاست دولت در مقابل کشت کشاورزان و آب مورد نیاز آن‌ها اظهار کرد: اگر آب مورد نیاز کشاورزان در حد معقول خود نرسد، کشاورز ناچار است با همان مختصر آبی که به وی می‌رسد کشت کند و کشاورزی خود را تنظیم، گسترش و ارتقا دهد؛ همچون استفاده از آبیاری قطره‌ای و آبیاری نوین و یا کشت را به گونه‌ای بکار گیرد که آب کمتری لازم شود.

احمدزاده، حق آبه‌های زیست محیطی را در سال ۹۶، ۱۵۴ میلیون متر مکعب عنوان کرد که شورای عالی آب این میزان را تصویب کرده که برای مدیریت جامع و مدیریت یکپارچه منابع آبی و تامین حق آبه‌های آب باید این آب تامین شود و حقی بوده که کشاورزان پایین دست از گذشته داشتند، اما با احداث سد‌های متعددی که در ورودی قم زده شده این آب به حداقل رسیده و نه برای کشاورزی و نه برای محیط زیست دریافت شده‌است.

احمدزاده با اشاره به سیاست اولویت تامین آب شرب نسبت به مصارف زیست محیطی و کشاورزی گفت: آب استان قم حدود ۲ الی ۵ درصد برای شرب استفاده می‌شود و ۱۰ درصد هم برای مصارف صنعتی بکار می‌رود و ۷۰ درصد آن مختص کشاورزی است که برای کشاورزان تامین نشده، حال به بهانه تامین آب شرب این ۷۰ درصد از کشاورزان دریغ شده، درصورتی که اگر آب پشت سد رها شود این آب و حق آبه‌ها به پایین دست نمی‌رسد و کشاورزان در این بحبوحه بیشترین آسیب را متحمل می‌شوند و امیدواریم این مشکل با کمک آب منطقه‌ای و امور آب با نقش موثر خود برطرف گردد.

ضرورت تامین آب برای تمامی گروه‌های جامعه ایجاب می‌کند تا سیاست‌های اتخاذی دولت‌مردان در راستای حفظ و پاسداری این حق باشد تا هریک از مشاغل از کشاورزی تا صنایع دچار آسیب و رکود فعالیت خود نشوند و عدالت در سطح کلان خود رعایت شود.