مافیای دارو واقعی است یا برای فرار از مسئولیت مطرح می‌شود؟/ چرا دولت مافیای دارو را معرفی نمی‌کند؟

جامعه ۲۴- دارو از جمله استراتژیک‌ترین کالا‌های کشور است که بالا و پایین شدن قیمت آن یا کمبود و کمیابی آن تأثیر بسیار زیادی بر جامعه خواهد داشت. از سوی دیگر دارو علاوه بر اینکه یک کالای استراتژیک محسوب می‌شود دارای یک گردش مالی ۳۵ هزار میلیارد تومانی است که بدون شک هر کسی را وسوسه می‌کند تا وارد این بازار سودآور شود.

این گردش مالی به همراه وابستگی جامعه به آن موجب شده است تا علاوه بر داروسازان و تولیدکنندگان، واردکنندگان دارویی کشور، گروه‌های منفعت طلب و آنگونه که از آن‌ها نام برده می‌شود «مافیا» نیز وارد تجارت آن شود.

موضوع مبارزه با مافیای دارو در هر دولتی تکرار شده است، اخیرا نیز موضوع از سوی ابراهیم رئیسی رئیس جمهور نیز تکرار شد تا بگوید: «مافیای دارو و تجهیزات پزشکی از همه مافیا‌ها قوی‌تر است و باید دست این مافیا‌ها را قطع کنیم». این مسأله در دو دوره پیشین مدیریت وزارت بهداشت نیز مطرح و حتی منجر به تغییرات گسترده مدیریتی در سازمان غذا و دارو شد چرا که برخی مدیران دارویی کشور متهم به گرداندن این مافیا‌ها بودند.

به گزارش جامعه ۲۴ ، در مقطعی سعید نمکی، وزیر سابق بهداشت خود را پرچمدار مبارزه با مافیای دارو در کشور معرفی کرد و با تشکیل قرارگاهی در دل سازمان غذا و دارو سکان مدیریت مهمترین سازمان دارویی کشور را بر عهده گرفت و از مبارزه با «شکم‌های گنده مافیا» در این سازمان سخن گفت. وی همچنین در اوج انتقادات از مجموعه وزارت بهداشت به دلیل مدیریت نامناسب کرونا در کشور گفت: «شبکه‌های رانت، فساد و انحصار به هزار و یک رنگ از جیب ملت ارتزاق و داروی مورد نیاز مردم را در بازار سیاه عرضه می‌کنند. در انبار‌های پیدا و پنهان احتکار و داروی تقلبی در بازار توزیع می‌کنند.»

وی همچنین گفت: «در کنار سازمان غذا و دارو سامانه‌ای درست کرده بودند که سرور آن در خارج از این مرز‌ها قرار داشت و تنها افراد معدودی به اطلاعات آن دسترسی داشتند، چهار ماه است روی این موضوع کار می‌کنیم. یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار ارز تجهیزات پزشکی رفته و هنوز دقیقا معلوم نیست چه کسی برده است و چه چیزی آورده و به چه کسانی داده است.»

نمکی همچنین در آن زمان بسیاری از شرکت‌های وابسته به وزارت بهداشت را به نوعی درگیر یک فساد سازمان یافته در امر دارو و تجهیزات پزشکی خوانده و در این رابطه گفت: «با یک فساد سازمان یافته در دارو و تجهیزات پزشکی و حتی برخی شرکت‌های وابسته به وزارت بهداشت درگیر بودیم، ابایی ندارم بگویم بسیاری از این شرکت‌های وابسته به هیئت امنای ارزی، هر یک به نوعی مشکل دارند، البته در حال حسابرسی هستیم و بعد از آن هم اغلب این شرکت‌ها منحل خواهند شد. این گفته‌های نمکی هیچگاه به مرحله عمل نرسید و هیچگاه نام افراد یا شرکت‌های موردنظر از سوی او اعلام نشد.»

در زمانی که نمکی این سخنان را گفت بسیاری بر این باور بودند که این موضوع یک نوع فرار روبه‌جلو است و با انتشار یک گزارش در مورد یکی از شرکت‌های دارویی کشور در روزنامه شرق، وی متهم به فرافکنی و ارتباط با این شرکت دارویی شد.

همزمان با ورود کرونا به کشور کمبود‌هایی در برخی از اقلام دارویی و تجیهزات پزشکی و همزمان تجویز برخی دارو‌های غیر ضروری روی داد که برخی از مسئولان و کارشناسان این موضوع را به دخالت مافیا در حوزه دارو نسبت دادند.

مافیای دارو چه شد؟

اگرچه سال‌ها است که در مورد حضور مافیا در حوزه دارویی کشور سخنان مختلفی و مبارزه با آن گفته می‌شود، اما به جز یک یا دو برخورد (دستگیری و محاکمه شبنم نعمت زاده) عملا هیچگاه نه مافیای دارو معرفی شد و نه خبری از دستگیری یا محاکمه این افراد منتشر شد تا این موضوع در اذهان تداعی شود که آیا اصلا مافیای دارو در بازاری که به شدت تحت کنترل و نظارت دولت است وجود دارد؟ یا اینکه طرح مافیا به نوعی فرار از سوء مدیریت در این حوزه و انداختن تقصیر‌ها به گردن مافیا است؟

بیشتر بخوانید: روایتی از آنچه در بازار سیاه دارو می‌گذرد

در ماه‌های گذشته کمبود‌های دارویی غوغا کرد و بیماران بسیاری سرگردان شدند و از آن سو صحبت از حذف ارز ترجیحی دارو به بهانه حذف رانت است، اما ارز ترجیحی حذف نشده دارو افزایش قیمت خیره‌کننده‌ای به خود دیده است در همین زمان است که رئیس جمهور هدف خود را، چون دولت‌های پیشین بر مبنای مبارزه با مافیای دارو و تجهیزات پزشکی تعریف می‌کند و دو بار تأکید می‌کند که «ما دست مافیا را قطع می‌کنیم».
آیا دستی که مشخص نیست و برای مردم ناشناخته است را می‌توان قطع کرد؟

مافیای دارو یا رانت خواری؟

شهاب‌الدین جنیدی، عضو هیئت مدیره انجمن داروسازان تهران در گفتگو با جامعه ۲۴ در رابطه وجود مافیا در نظام دارویی کشور اظهار کرد: در موضوع دارو و درمان در کشور امروز شاهد ورود داروهای جدیدتر و بهتر به بازار، وجود مولکول‌ها و دارو‌های جدید، برند‌های پرشمار و صنایع دارویی جهانی که هر روز در حال عرضه کردن دارو‌های با کیفیت‌تر و اثربخشی بهتر هستیم. شرکت‌هایی دارویی روزبه‌روز دارو‌های پیشگیری، درمان و افزایش طول عمر و .. را در جهان عرضه می‌کنند.

وی ادامه داد: پزشکان نیز با توجه به پیشرفت ارتباطات از آخرین روش‌های درمانی و دارو‌های جدیدتر مطلع می‌شوند و اکثر کشور‌ها برای اینکه بتوانند نظام دارویی خود را کنترل کنند، مجموعه‌ای را به نام دارونامه رسمی کشور گردآوری می‌کنند. بسیاری از پزشکان نیز تمایل دارند این دارو‌ها را تجویز کنند، اما برخی دیگر به دلیل معرفی دارو‌هایی که هنوز در دارونامه رسمی کشور نیستند و تنها در مجلات معتبر علمی معرفی شده‌اند به تجویز این دارو‌ها تمایل دارند. این موضوع می‌تواند القا را در جامعه ایجاد و تقاضا را در بازار افزایش دهد. تقاضای برخی از دارو‌ها در زمان کرونا این موضوع را نشان داد.

سنگ اندازی رقبای قدیمی در بازار دارو

عضو مجمع عمومی سازمان نظام پزشکی کشور در ادامه با اشاره به موضوع رقابت در بازار دارویی کشور اظهار کرد: در موضوع تجارت و بازار ورود رقبای جدید همواره با یک مقاومت از سوی افراد قدیمی‌تر مواجه هستیم و ممکن است با سنگ‌اندازی‌هایی نیز مواجه شویم که این موضوع در بازار دارو چندان غیر عادی نیست.

وی ادامه داد: معمولا کسی که در یک مارکت سال‌های سال فعال بوده نسبت به کسی که تازه وارد این بازار شده، از دانش و تجربه بیشتری برخوردار و قابلیت‌های بهتری از نظر ارتباطات داخلی و خارجی خود پیدا کرده است. در واقع این افراد یا گروه که سال‌های سال مجوز واردات و یا تولید و عرضه دارو را دارد از ارتباطات داخلی و خارجی بهتری نسبت به رقبای تازه برخوردار است و لذا از دسترسی بهتری در فضای رقابتی برخوردار است؛ حال می‌توان نام این را رانت، مافیا یا هر چیز دیگری گذاشت.

جنیدی بیان کرد: اگرچه کسی که توان انجام صفر تا ۱۰۰ اخذ مجوز واردات، انتقال ارز، ثبت سفارش، ورود دارو، گمرک و توزیع را داشته باشد قابلیت بالایی دارد. طرف خارجی هم ممکن است اراده‌ای در تغییر این افراد نداشته باشد چرا که این افراد سال‌هاست برای محصولات شرکت‌های خارجی در ایران بازارسازی و برندسازی کرده‌اند و اگر رقیب جدیدی بیاید باید تمامی این مراحل را پشت سر بگذارد.

شرایط دارویی کشور از چشم‌های نظارتی پنهان نیست

این کارشناس دارویی اظهار کرد: طی ده سال گذشته از وزرای بهداشت شنیده شده که قصد مبارزه با دارو وجود دارد. رئیس جمهور هم اخیرا به این موضوع اشاره کرده‌اند. اما من فکر می‌کنم شرایط دارویی کشور شامل واردات، تولید، توزیع و حتی فروش جزء در داروخانه‌ها با توجه به وجود سامانه‌ای مانند تی‌تک از چشم ارگان‌های نظارتی کشور دور نیست و قابلیت رصد دارد.

وی ادامه داد: با فعال‌تر شدن مجموعه‌های نظارتی و از بین‌رفتن باگ‌ها و ضعف سامانه‌ای مانند تی‌تک می‌توان نظارت صفر تا صدی را در حوزه دارو داشت. از سوی دیگر با حذف ارز دارویی که برخی به راحتی آن را دریافت می‌کردند ممکن است شرایط برای همه شرکت‌ها یکسان باشد.

جنیدی یادآور شد: سیستم‌های نظارتی باید با کسانی که از خطوط قرمز و مرز‌های اخلاق پزشکی در تمامی حوزه سلامت و دارو عدول می‌کنند برخورد کرده و این افراد نیز باید جریمه‌ها را قبول کنند.

عضو هیئت مدیره انجمن داروسازان تهران تأکید کرد: وقتی روسای ادوار مختلف سازمان غذا و دارو، وزرای بهداشت و رئیس جمهور در این رابطه سخن می‌گویند باید به آن توجه کرد و البته با توجه به اینکه سازمان غذا و دارو موضوع واردات دارو را رصد می‌کند ارگان‌های نظارتی نیز در این رابطه مطلع هستند. اگر کسانی تخلف کرده‌اند و در دادگاه صالحه نیز اتهام آن‌ها به اثبات برسد باید با این موضوع برخورد شود.