تنبیه ممنوع!

جامعه ۲۴- در موضوع تنبیه بدنی‌ها و تحقیر‌های دانش‌آموزان از دهه شصت تا الان گرچه شاهد تغییراتی در مدارس هستیم، اما به مدد فضای مجازی هنوز هم گاهی رفتار‌هایی دیده می‌شود که هیچ توجیهی برای وجودش در سیستم آموزشی و تربیتی کشور نیست. مانند فیلم کوتاهی که طی چند روز گذشته در فضای مجازی وایرال شد و در آن نشان داده می‌شود که معلمی در حال قیچی کردن موی دانش‌آموزان پسر است؛ این در حالی است که دو سال قبل سیستم آموزشی در فضای مجازی سپری می‌شد و کمتر از دو هفته از بازگشایی مدارس به شکل متداول پیش از کرونا گذشته است و این فیلم بار دیگر لزوم توجه به بالا بردن توان مهارتی تربیتی معلم‌ها را به سیستم آموزشی کشور گوشزد کرد.

بیشتر بخوانید: قیچی کردن موی دانش آموزان؛ بازگشت به عهد حجر؟/ نیک‌نژاد: برخی معاونان مدارس همچنان با شلاق بین دانش آموزان می‌چرخند!

خیلی از بینندگان این فیلم نیز یاد دهه شصت افتادند که چنین تنبیهاتی در مدارس رواج زیادی داشت. پس از این رخداد، صادق ستاری فرد، سخنگوی آموزش و پرورش در صفحه شخصی خود در توئیتر نسبت به اقدام این معلم خاطی نوشت: رفتار فرد خاطی با دانش‌آموزان مطابق ماده ۸قانون رسیدگی به تخلفات اداری «اعمال و رفتار خلاف شئون اداری یا شغلی است» که از طریق هیأت رسیدگی به تخلفات اداری و مطابق مجازات و تنبیهات مقرر درقانون مذکور بررسی و پیگیری می‌شود.

همچنین طبق اعلام علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت در صفحه شخصی‌اش در توئیتر، مدیر و معلم این مدرسه استعفا دادند. جهرمی در این‌باره نوشت: «متخلفی که کرامت دانش‌آموزان را حفظ نکرده بود به هیأت رسیدگی به تخلفات اداری معرفی شد، مدیر و معاون ‎مدرسه نیز استعفا دادند. سوءرفتار‌های شخصی و خارج از ضابطه قابل انتساب به جامعه خدوم فرهنگیان نیست.»

جعفر بای، جرم‌شناس و محقق آسیب‌های اجتماعی درباره این رویداد و رویداد‌های این‌چنینی با اشاره به اینکه منشأ اصلی چنین رفتار‌های توهین‌آمیز عدم اجرای مفاد حقوق کودک در مراکز آموزشی است، می‌گوید: این فیلم حکایت از مسئول مدرسه‌ای که قیچی به دست در محوطه مدرسه به سراغ دانش‌آموزانی که موهایشان اندکی بلند است رفته و مرتب مو‌ها را قیچی می‌زند. این گونه رفتار‌های توهین‌آمیز به دانش‌آموزان معمولاً در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ اتفاق می‌افتاد. زمانی که هر شنبه اول هفته سر صف معاون مدرسه قیچی به دست، مو‌های تک‌تک دانش‌آموزان را تماشا می‌کرد که اگر ذره‌ای مو بلند بود با قیچی اصطلاحاً جاده میزد و اگر ناخن کسی بلند بود همان جا به پشت دست دانش‌آموزان کتک می‌زد. منشأ اصلی چنین رفتار‌های توهین‌آمیز عدم اجرای مفاد حقوق کودک در مراکز آموزشی است. عدم آشنایی از حقوق کودکان باعث می‌شود که مسئولان مدرسه براحتی به خود این اجازه را داده و هرگونه رفتار اهانت‌آمیزی را نسبت به آن‌ها روا بدارد.

بای خاطر نشان می‌کند: البته توجه به حقوق کودک باید از خانواده‌ها شروع شده و باید به شکل محتوای درس با رعایت و اجرا آموزش داده شود. باید موارد را از ناحیه والدین به عنوان اینکه خود، آن حقوق را بشناسند و بعد به کودکانشان بشناسانند اعمال گردد. عدم آشنایی خود کودکان از حقوق خودشان نیز منجر به بروز چنین مشکلاتی می‌شود.

وی در ادامه می‌گوید: دست زدن به اعضای بدن افراد متناسب با مفاد حقوق کوکان مستلزم اخذ اجازه است. اجازه گرفتن لازمه لمس کردن است. بدون اجازه هیچ فردی حق لمس عضو بدن فرد دیگری را ندارد. حقوق کودک یک مبحث آموزشی است و باید توسط نهاد‌های آموزشی به کودکان آموزش داده شود تا کودکان در این‌گونه مواقع نسبت به کسی که حقوق آن‌ها را زیر پا می‌گذارد بازخورد نشان دهند و اعتراض کنند. بسیاری از انحرافات بزرگ که منشأ مفاسد و مشکلات بزرگی می‌شود ریشه در عدم شناخت حقوق کودک دارد.
بای می‌گوید: مدیر یا معاون حتی برای حفظ سلامتی کودکان اجازه ندارند لای مو‌های کودکان را لمس کرده و آن‌ها را تماشا کند چه برسد به اینکه قیچی به دست گرفته و آن را قیچی کند و با حالت اهانت‌آمیز آن‌ها را تحقیر کند.

وی می‌افزاید: باید بدانیم همیشه خطا‌های بزرگ از اقدامات کوچک، ناچیز و پیش پا افتاده شروع می‌شود. اگر ما جلوی این‌گونه خطا‌های کوچک را نگیریم مقدمه انحرافات بزرگ‌تر بعدی کلید می‌خورد.
این جرم‌شناس و محقق آسیب‌های اجتماعی در پایان تأکید می‌کند: رفتار حقارت‌آمیز با کودکان، توهین به آن‌ها و قیچی کردن مو‌ها ممنوعیت قانونی دارد و جای تأسف است که چرا مسئولان این مدرسه از چنین مفاد قانونی بی‌خبر بودند. این نیز نوعی تنبیه بدنی است. کودکان باید رفتار احترام‌آمیز را از مسئولان مدارس بیاموزند در حالی که این‌گونه اتفاقات ماجرا را وارونه می‌کند و رفتار توهین‌آمیز و حقارت را از مسئولین مدرسه می‌آموزند. امید است متولیان آموزش مجدداً تورقی در مفاد حقوق کودکان داشته و مجریان خوبی در محیط مدرسه از حقوق کودکان باشند.

با توجه به گفته‌های این جرم شناس و محقق، در آیین‌نامه اجرایی مدارس دو نوع تنبیه مجاز و غیرمجاز تعریف شده است. تنبیه مجاز در ماده ۶۸ آیین‌نامه اجرایی مدارس، مصوب شورای عالی آموزش و پرورش، وظایف و تکالیف دانش‌آموزان بیان شده است. با خواندن مجموعه تبصره‌ها باید گفت که تنبیه‌های مجاز در قانون عبارت است از تذکر و اخطار شفاهی به‌طور خصوصی، تذکر و اخطار شفاهی در حضور دانش‌آموزان کلاس مربوط؛ تغییر کلاس در صورت وجود کلاس‌های متعدد در یک پایه با اطلاع، ولی دانش‌آموز، اخطار کتبی و اطلاع به دانش‌آموز، اخراج موقت از مدرسه با اطلاع قبلی، ولی دانش‌آموز به مدت حداکثر سه روز و بالاخره انتقال به مدرسه دیگر.

اما چه نوع تنبیه‌هایی در دسته تنبیه‌های غیرمجاز قرار می‌گیرند: تنبیهات غیرمجاز عبارتند از: تنبیه بدنی، اهانت و تعیین تکالیف درسی جهت تنبیه.

در ماده ۷۷ آیین‌نامه اجرایی مدارس نیز در خصوص تنبیه بدنی آمده است: «اعمال هرگونه تنبیه از قبیل اهانت، تنبیه بدنی و تعیین تکالیف درسی جهت تنبیه ممنوع است.»

همچنین مستند به بند‌های ۱ تا ۴ ماده ۸ قانون رسیدگی به تخلفات اداری، اعمال کننده تنبیهات مذکور متخلف است و پس از معرفی به هیأت‌های رسیدگی به تخلفات اداری و بررسی پرونده توسط هیأت‌ها، متناسب با اعمال و رفتار وی حکم صادر می‌شود.

علاوه بر مجازات فوق، که مجازات اداری محسوب می‌شود، طبق ماده ۶۰۸ کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی اهانت و هتک حیثیت و… افراد، مجازات کیفری نیز خواهد داشت. برابر ماده واحده استفساریه ماده مذکور منظور از توهین را به کار بردن الفاظی می‌داند که موجب تخفیف و تحقیر طرف مقابل شود.

همچنین اگر تنبیه بدنی موجب کبودی و شکستگی و هر گونه صدمه به دانش‌آموز شود، طبق ماده ۴۸۸ قانون مجازات اسلامی، موجب تعلق دیه نیز می‌شود.

به نظر می‌رسد قانون درباره تنبیه به صورت کامل روشن است و موضوع اجرا کنندگان مسائل تربیتی در مدارس هستند که گاه با روش‌هایی که پشتوانه علمی نیز ندارد به انواعی از روش‌های تربیتی روی می‌آورند که تلخی آن تا سال‌ها بر دوش افراد باقی می‌ماند. این روش‌ها البته که در خانواده‌ها و در روش‌های تربیتی والدین نیز به چشم می‌خورد، اما مدرسه مکان حساس‌تری است چرا که الگویی برای جامعه و والدین ارائه می‌دهد.