ختلال دو قطبی آشنا شوید/ ریسک بالای خودکشی و اعتیاد در میان بیماران

جامعه ۲۴ـ اختلال دوقطبی که به عنوان بیماری شیدایی هم شناخته می‌شود نوعی اختلال خلقی است که باعث نوسانات شدید در خلق و خوی فرد می‌شود. این نوسانات همچنین بر تفکر، رفتار و عملکرد فرد مبتلا نیز تاثیرگذار است. این بیماری به صورت دوره‌ای بروز می‌کند به این معنا که فرد در طول زندگی خود با دوره‌هایی مواجه می‌شود که طی آن حداقل یک هفته در فاز افسردگی یا در فاز شیدایی یا مانیا به سر برد.

البته طول دوره‌هایی که فرد در حالت سلامت قرار دارد ممکن است سال‌ها طول بکشد. توجه به این نکته نیز ضروریست که نوسانات خلقی در فرد به صورت طبیعی در هر انسانی وجود دارد، اما در بیماری دوقطبی دامنه این تغییرات و نوسانات بسیار شدید است.

این بیماری اکثرا در اواخر سن بلوغ و شروع جوانی خود را نشان می‌دهد گاهی نیز بیماری در سنین پایین‌تر ظاهر می‌شود، اما غالبا با با استرس‌های دوران نوجوانی اشتباه گرفته شده و تشخیص داده نمی‌شود.

بیماری دو قطبی دو نوع است، بیماری دوقطبی نوع یک به معنای مانیا همراه یا بدون افسردگی و بیماری دوقطبی نوع ۲ که به آنهایپومانیا گفته می‌شود و به معنای حالت خفیفی از مانیا به اضافه افسردگیست.

شیوع اختلال دوقطبی در جامعه حدود ۱ یا ۲ درصد است که میزان ابتلا به نوع خفیف این بیماری البته بیشتر است. به نحوی که می‌توان گفت بسیاری از افراد به نوع خفیف این بیماری دچار هستند. اختلال دوقطبی ناشی از ضعف شخصیتی یا نامتعادل بودن نیست بلکه یک بیماری قابل درمان است که اگر به موقع درمان نشود تاثیر بسیار مخربی بر زندگی فرد بر جای می‌گذارد. تا جایی که ابتلا به آن به عنوان ششمین عامل ناتوان کننده در جهان شناخته شده است.

علائم بیماری دوقطبی در دوره مانیا

در دوره مانیا فرد ممکن است سرخوشی بیش از حد یا پرخاشگری و تحریک‌پذیری شدید را تجربه کند. در این دوره علائم زیر در فرد بروز می‌یابد.

انرژی بیش از اندازه به معنای معاشرت بیش از حد در محل کار یا مدرسه، همچنین ممکن است فرد در مراحل اولیه مانیا، بازدهی بالایی در کار داشته باشد، ولی بعد از پیشرفت مراحل و شدیدتر شدن اوضاع کارهایش را نیمه‌کاره رها می‌کند.

سرخوشی، میل جنسی بالا، ریسک‌پذیری بالا، پرحرفی (که به صورت بلند و تند حرف زدن، علاقه به جک گفتن و تکرار کلمات به صورت ریتمیک، ظاهر می‌شود)، ولخرجی، تصمیم‌های ناگهانی، دست زدن به کار‌های پرخطر، میل به مصرف مواد مخدر، اعتماد به نفس کاذب، تحریک‌پذیری، پرخاشگری، توهم، نیاز به خواب کم و حتی بی‌خوابی، از دیگر علائم دوره ظهور مانیا در فرد بوده که ممکن بیمار در این حداقل سه مورد از این علائم را تجربه کند. دوره‌های مانیا در صورت عدم درمان ممکن است ۲ یا ۳ ماه ادامه داشته باشد.

بیشتر بخوانید: افسردگی فصلی چیست؟

آیا اختلال دو قطبی مربوط به زتیچچ

اختلال دوقطبی یک بیماری روان‌پزشکی مزمن است که با نوسانات شدید خلقی بین حالت‌های شیدایی و افسردگی مشخص می‌شود. تحقیقات نشان داده‌اند که این اختلال تا حد زیادی زمینه ژنتیکی دارد، اما عوامل محیطی نیز در بروز و شدت آن نقش مهمی ایفا می‌کنند. مطالعات انجام‌شده بر روی دوقلوها، خانواده‌ها و افراد مبتلا نشان می‌دهند که اگر یکی از والدین به اختلال دوقطبی مبتلا باشد، احتمال بروز آن در فرزندان افزایش می‌یابد. میزان وراثت‌پذیری این بیماری حدود ۶۰ تا ۸۵ درصد تخمین زده شده است، به این معنا که ژنتیک نقش قابل‌توجهی در انتقال آن دارد. با این حال، این اختلال ناشی از یک ژن خاص نیست، بلکه مجموعه‌ای از ژن‌های مختلف در کنار هم می‌توانند فرد را مستعد ابتلا کنند. 

محققان برخی ژن‌های مرتبط با عملکرد انتقال‌دهنده‌های عصبی، مانند سروتونین، دوپامین و گلوتامات را شناسایی کرده‌اند که ممکن است در بروز این بیماری نقش داشته باشند. این ژن‌ها بر فعالیت مغز و تنظیم خلق‌وخو تأثیر می‌گذارند و در صورت وجود جهش یا تغییرات خاص، احتمال بروز اختلال دوقطبی افزایش پیدا می‌کند. با این حال، داشتن این ژن‌ها به تنهایی به معنای ابتلا به بیماری نیست، بلکه عوامل محیطی مانند استرس‌های شدید، تجربیات دوران کودکی، مصرف مواد مخدر، تغییرات هورمونی و حتی سبک زندگی می‌توانند بر فعال شدن یا شدت گرفتن این اختلال تأثیر بگذارند. 

در خانواده‌هایی که سابقه اختلال دوقطبی دارند، ممکن است برخی افراد بدون علائم واضح باقی بمانند، در حالی که دیگران به این بیماری مبتلا شوند. این مسئله نشان می‌دهد که تعامل پیچیده‌ای میان ژنتیک و محیط وجود دارد. همچنین، برخی از افراد ممکن است دارای استعداد ژنتیکی برای این اختلال باشند، اما هرگز علائمی از خود نشان ندهند. به همین دلیل، پیشگیری یا مدیریت عوامل محیطی می‌تواند نقش مهمی در کاهش احتمال بروز یا شدت بیماری داشته باشد. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، شامل داروها و روان‌درمانی، می‌تواند به کنترل علائم کمک کند و کیفیت زندگی افراد مبتلا را بهبود بخشد.

علائم دوقطبی در دوره افسردگی

دوره افسردگی حداقل دو هفته ادامه دارد به نحوی که فرد در بیشتر روز‌ها و ساعات در حالت افسردگی قرار دارد. علائم دوره افسردگی به شرح زیر است و فرد مبتلا حداقل ۵ مورد از این علائم را خواهد داشت.
خلق افسرده به عنوان مثال از مسائلی که قبلا برایشان لذت‌بخش بوده دیگر لذت نمی‌برند. مشکلات خواب غالبا بی‌خوابی و در مواردی خواب زیاد، کم کردن وزن و یا زیاد شدن وزن به علت تغییر در اشتها، از دست دادن انرژی، احساس بی‌ارزشی و گناه، افکار خودکشی و توهم.

ریسک مواجه شدن با خطراتی مانند ورشکستگی، اعتیاد، خودکشی، تصادفات رانندگی، ازدواج یا طلاق‌های در میان این بیماران بالاست.

علت بیماری دوقطبی

فاکتور‌های بسیاری در ایجاد بیماری دو قطبی نقش دارند که ژنتیک، ساختار و عملکرد مغز از آن جمله‌اند با این حال علت بیماری دوقطبی بیشتر از هر بیماری روانپزشکی دیگری، ژنتیکی است. تنش‌ها و استرس‌ها در بروز این بیماری نقش ندارند بلکه این عوامل می‌توانند عاملی برای بروز بیماری نهفته در فرد باشند. همینطور مصرف مواد مخدری مانند کوکائین و آمفتامین‌ها می‌تواند مانند جرقه‌ای برای شعله‌ور سازی این بیماری عمل کنند.

عوامل تشدیدکننده اختلال دوقطبی

عدم دریافت درمان به موقع یا قطع داروهاست از مهم‌ترین عوامل تشدیدکننده این بیماری بوده و تعداد دوره‌های بیشتر و وخیم‌تر در آینده را رقم می‌زند. بروز دوره‌های دوقطبی مانند مانیا، افسردگی و ترکیبی قابل پیش‌بینی نیست و ممکن است بین هر کدام از دوره‌ها سال‌ها فاصله باشد، ولی با افزایش سن فاصله بین دوره‌ها کمتر می‌شود.

در زنان، اما ممکن است بیماری خودش را در دوران بارداری یا پس از زایمان با نشانه‌های افسردگی پس از زایمان نشان دهد؛ بنابراین با مشاهده نشانه‌هایی از افسردگی بعد از زایمان حتما به پزشک مراجعه کنید تا نوع افسردگی شما تشخیص داده شود. زنانی که سابقه بیماری بای‌پولار داشته‌اند در دوران یائسگی ممکن است دوره‌هایی از افسردگی را تجربه کنند و یا دوره‌های بیماریشان سریع‌تر شود.

اگر چه این بیماری به صورت ژنتیکی در فرد بیمار وجود دارد، اما عوامل بیرونی باعث بروز آن می‌شوند، وقایعی مانند استرس‌های شدید، شکست عشقی، مصرف مواد مخدر، از دست دادن عزیزان و ... از جمله این عوامل هستند.

طول عمر بیماران دوقطبی چقدر است؟

به طور کلی طول عمر بیماران دوقطبی به علت خطر بروز پدیده‌هایی مانند خودکشی، مصرف مواد مخدر، تصادفات رانندگی و ... از افراد عادی کمتر است، اما با مصرف منظم دارو‌ها می‌توان از مرگ‌های زودرس میان این بیماران جلوگیری کرد.