روش های روانشناسی برای تنبیه کودکان

جامعه ۲۴- یکی از روش‌های تربیت کودک و آموزش به او، تنبیه است، اما تنبیهی که مناسب بوده و باعث آسیب به جسم و روان کودک نشود. توجه به این نکته مهم است که اگر کودک کار درست و غلط را درک نکند در دوران بزرگسالی در حوزه، روابط بین فردی و حتی روابط اجتماعی، تحصیل، اشتغال و حتی از بعد روانی ممکن است با آسیب‌ها و مشکلاتی مواجه شود.

با این حال داشتن یک استراتژی مناسب و منظم برای آ‌موزش فرزندتان به‌ویژ اگر سرکش و نافرمان باشد بسیار سخت است در واقع هرقدر فرزندتان سرسخت‌ت ر باشد آموزش برخی مفاهیم به او سخت‌تر می‌شود، در چنین شرایطی تنبیه به عنوان یک ابزارش آموزشی و تربیتی می‌تواند کمک کننده باشد.

آیا تنبیه کودکان درست است؟

تنبیه کودکان همواره موضوعی بحث‌برانگیز بوده و دیدگاه‌های متفاوتی درباره آن وجود دارد. برخی معتقدند که تنبیه، اگر به شکل کنترل‌شده و سازنده باشد، می‌تواند در آموزش نظم و مسئولیت‌پذیری مؤثر باشد. با این حال، پژوهش‌های روان‌شناسی نشان می‌دهد که تنبیه‌های شدید یا مداوم می‌تواند تأثیرات منفی طولانی‌مدتی بر رشد عاطفی و روانی کودک بگذارد. کودکان در دوران رشد به الگوهای رفتاری سالم و تشویق نیاز دارند تا بتوانند مهارت‌های حل مسئله و خودکنترلی را یاد بگیرند. تنبیه فیزیکی یا کلامی شدید ممکن است باعث کاهش عزت نفس، اضطراب یا حتی پرخاشگری در کودک شود.

بسیاری از متخصصان تربیتی بر این باورند که به جای استفاده از تنبیه، بهتر است والدین از روش‌های جایگزینی مانند گفت‌وگو، توضیح پیامدهای رفتار و ایجاد قوانین مشخص استفاده کنند. این روش‌ها به کودک کمک می‌کند تا مسئولیت رفتارهای خود را بپذیرد و انگیزه درونی برای اصلاح رفتارهای نادرست پیدا کند. البته گاهی لازم است محدودیت‌هایی برای رفتارهای نامناسب تعیین شود، اما این محدودیت‌ها باید با احترام و همدلی همراه باشد تا کودک احساس امنیت و ارزشمندی کند.

والدینی که از روش‌های تربیتی مثبت استفاده می‌کنند، معمولاً روابط بهتری با فرزندان خود دارند و فرزندانشان اعتماد به نفس بیشتری پیدا می‌کنند. در نهایت، هدف از تربیت کودک، پرورش فردی مسئولیت‌پذیر، مهربان و آگاه است که بتواند در جامعه نقش مثبتی ایفا کند. تمرکز بر تشویق رفتارهای مثبت به جای تمرکز بر تنبیه، می‌تواند راهی مؤثرتر برای دستیابی به این هدف باشد.

بیشتر بخوانید:

راهکارهای تربیت کودک مستقل

شخصیت خودشیفته چه علائمی دارد؟

ویژگی‌های یک تنبیه مناسب برای کودک

اگر شیوه تنبیه کودکان دقیق و با کمک گرفتن از یک مشاور کودک باشد می‌تواند آثاری مثبت برجای گذارد، اما ویژگی‌های یک تنبیه خوب که باید مورد توجه والدین قرار بگیرند چیست؟

در اولین گام توجه کنید که تنبیه نباید موجب تحقیر کودک شود، همچنین صدمه بدنی به کودک ممنوع است، همچنین تنبیه باید متناسب با عمل نادرست کودک باشد.

با تنبیه مثبت کودکان آشنا شوید!

برخی برای اتخاذ یک استراتژی مناسب تربیتی بر انجام تنبیه مثبت و برخی بر اعمال تنبیه منفی و برخی نیز بر ترکیبی از هر دو شیوه تاکید می‌کنند. در واقع نمی‌توان گفت تنبیه مثبت یا منفی به صورت قطعی روش خوبی است.

تنبیه مثبت به این معناست که کودک درک کند هر رفتار و اقدام منفی نتیجه‌ای منفی به دنبال دارد، یعنی همان اصل ریاضی منفی در منفی مثبت. تنبیه منفی، اما تفاوتی بسیار جزیی با تنبیه مثبت دارد که به آن نمی‌پردازیم.

اما اساسی‌ترین نکته برای اعمال یک تنبیه مناسب اثربخشی و پایداری آن است. مطالعات انجام نشان می‌دهند که تنبیه در صورتی مؤثر خواهد بود که هر رفتار منفی یک پیامد ثابت و یکسان داشته باشد، فقدان ثبات و پایداری فقط تأثیرگذاری تنبیه را کاهش می‌دهد.

این موضوع نیز بسیار مهم است که در کنار تنبیه از سایر ابزار‌های فرزند پروری مانند تشویق و پاداش‌دهی استفاده کنید چنانچه بدون استفاده از سیستم تشویقی به صورت مداوم از روش تنبیهی استفاده کنید ممکن است کودک احساس کند رفتار خوب او پاداشی به دنبال نخواهد داشت و والدین او به اعمال منفی او بیش از اعمال مثبت وی توجه می‌کنند این مساله می‌تواند کودک را وادارد ک برای جلب توجه والدین ولو به صورت منفی دست به اعمال نامناسب بزند. در چنین شرایطی اثرگذاری تنبیه به تدریج کاهش می‌یابد.

تنبیه بدنی کودک مناسب است؟

متخصصان معتقدند تنبیه بدنی به مرور زمان باعث می‌شود که مرز احترام و حیا میان والدین و فرزند از بین برود، همچنین این نوع تنبیه به تدریج باعث سلب اعتماد او به والدین می‌شود، تنبیه بدنی همچنین در طولانی مدت باعث کاهش اعتماد به نفس کودک شده و او را سرخورده می‌کند. پرخاشگری نتیجه دیگری است که از تنبیه مداوم کودک نصیب فرزندتان می‌کنید.

محرومیت از استقلال فردی و القا این تصور در او که باید همواره فردی مطیع باشد از دیگر عواقب تنبیه بدنی است، همچنی این کودکان از استرس و اضطراب رنج می‌برند.

همچنین احساس رهاشدگی و تنهایی و عدم یادگیری روش‌های حل مسئله دیگر نتایج استفاده از روش تنبیه بدنی است در واقع با این کار به کودک یاد می‌دهید که برای حل مشکلات خود از روش کتک‌کاری استفاده کند. عدم یادگیری مهارت‌های اجتماعی نیز از دیگر پیامد‌های این شیوه تنبیهی است؛ بنابراین به این نکته توجه کنید که تنبیه بدنی در تنبیه کودکان جایی ندارد و می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری در زندگی او داشته باشد.

بیشتر بخوانید: افراد مهرطلب چگونه افرادی هستند؟

انواع تنبیه کودک از منظر روانشناسی

از منظر روانشناسی برای تنبیه کودک می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد که البته استفاده از هر یک در شرایط خاصی توصیه می‌شود. همچنین تنبیه باید بر اساس ترتیب خاصی اعمال شوند تا علاوه بر اینکه موثر هستند فرزند شما را با مشکلات و آسیب‌های روانشناختی مواجه نکنند.

تذکر غیرمستقیم: اولین مرحله از تنبیه تذکر غیر مستقیم به کودک است. وقتی کودک برای اولین بار کار اشتباهی انجام می‌دهد ضروری است والدین به شکل غیرمستقیم و بدون کلام او را متوجه کار اشتباه خود کنند. مثل اخم کردن یا روی برگرداندن از او.

تغافل: اگر کار اشتباه کودک ادامه یافت والدین می‌توانند تا مدتی از رفتار اشتباه او چشم پوشی کرده و به ندیدن رفتار وی تظاهر کنند.

نصیحت: اگر والدین متوجه شدند که کودک رفتار نادرستی را برای چندمین بار مرتکب شده است، می‌توانند از روش نصیحت کردن استفاده کنند. استفاده از این روش همراه با محبت و نرمی در اکثر موارد موثر است.

تذکر مستقیم: اگر کودک همچنان به رفتاری اشتباه ادامه دهد والدین باید از تذکر مستقیم استفاده کنند به این صورت که کودک متوجه شود والدین از رفتار او ناراحت شده‌اند، در این مرحله والدین به صورت مستقیم از کودک می‌خواهند که به رفتار نادرست خود پایان بدهد. اما در این مسیر نباید از توهین و تحقیر استفاده کنند و شخصیت او را تخریب کنند.

قهر کوتاه مدت: اگر هیچیک از روش‌های قبلی تاثیر نداشت و باعث ترک رفتار از سوی کودک نشد والدین می‌توانند از قهر کوتاه مدت استفاده کنند، وضعیت قهر نباید بیش از دو یا سه ساعت طول بکشد این مدت می‌تواند به کودک فضا بدهد که درباره رفتار و عملکرد خود فکر کند.

اخطار دادن: از آنجایی که کودک ممکن است باز هم به بروز رفتار یا اقدام نادرست ادامه بدهد از روش تنبیهی اخطار استفاده کنند به این معنی که والدین با کودک گفتگو کرده و او را آگاه کنند که با تداوم رفتار خود از مسائلی که دوست دارد محروم می‌شود. توجه کنید که آنچه می‌گویید باید قابلیت اجرایی شدن داشته باشد مثلا به او بگویید به مدت یک روز نمی‌تواند برنامه تلویزیونی مورد علاقه‌اش را ببیند.

اعمال تنبیه: این آخرین مرحله از تنبیه است یعنی جایی که روش‌های گذشته بی‌فایده بوده و کودک به رفتار نادرست خود ادامه می‌دهد در این مرحله والدین باید اخطار‌های خود را به شیوه‌ای تاثیرگذار عملی کنند به نحوی که مورد تنبیه قرار گرفتن برای کودک عادی نشود.