جاذبه‌های شهر زیرزمینی کاریز جزیره کیش

جامعه ۲۴- مهدی توفیقی: در زبان فارسی به قنات، کاریز می‌گویند، که در زمان‌های گذشته از آن برای هدایت آب‌های زیرزمینی استفاده می‌شد.

قنات کیش بیش از ۲۵۰۰ سال قدمت دارد که آب شرب مردم جزیره کیش را تامین می‌کرده است. قنات کیش از نظر طول رشته قنات یا عمق چاه‌ها قابل مقایسه با قنات‌هاى دیگر نقاط ایران نیست؛ اما از آنجایی که شیب جزیره کیش بسیار کم است، نحوه انتقال آب از سفره‌های آب زیر زمینی به سطح زمین بسیار مهم بوده است و نشان مى‌دهد در زمان خود از پیشرفته‌ترین روش‌ها براى حفر قنات استفاده مى‌کردند.

به گزارش جامعه ۲۴، امروزه مجموعه کاریز به یک شهر زیر زمینی و یک جاذبه گردشگری تبدیل شده است، که با بیش از ۱۰۰۰۰ متر مربع وسعت، از مهم‌ترین نقاط دیدنی جزیره کیش به حساب می‌آید و کاریز کیش خوانده می‌شود. البته باید توجه داشت که کاریز یک شهر تاریخی زیر زمینی نیست؛ بلکه در اصل شبکه‌ای از آب‌های زیرزمینی است.

شهر زیرزمینی کاریز شامل قسمت‌های مختلف از جمله غرفه‌های صنایع دستی ایران و جهان، رستوران سنتی و جدید، موزه و... می‌شود. شهر کاریز در عمق ۱۶ متری زمین واقع شده است و منصور حاجی حسینی موسس این مجموعه زیبا بوده است.

موقعیت شهر زیرزمینی کاریز جزیره کیش

شهر زیرزمینی کاریز یکی از جاذبه‌های گردشگری منحصر‌به‌فرد جزیره کیش است که قدمتی حدود ۲۵۰۰ سال دارد. این شهر در واقع یک قنات تاریخی بوده که برای تأمین آب شیرین ساکنان جزیره ساخته شده است. کاریز کیش در عمق حدود ۱۶ متری از سطح زمین قرار دارد و ساختار آن شامل تونل‌های گسترده و آبراهه‌هایی است که آب‌های شیرین حاصل از بارندگی را جمع‌آوری کرده و از میان فسیل‌های طبیعی و لایه‌های مرجانی عبور می‌دهند. این ویژگی باعث شده است که آب جاری در کاریز از خلوص بالایی برخوردار باشد و به‌عنوان یکی از منابع اصلی تأمین آب آشامیدنی جزیره در گذشته محسوب شود.  

یکی از جذابیت‌های مهم شهر زیرزمینی کاریز، سقف آن است که از صدف‌ها و مرجان‌های طبیعی تشکیل شده و حاوی فسیل‌های باستانی است که قدمت برخی از آن‌ها به میلیون‌ها سال می‌رسد. این مسئله باعث شده است که این مجموعه علاوه بر ارزش تاریخی، از نظر زمین‌شناسی نیز اهمیت ویژه‌ای داشته باشد. در سال‌های اخیر، این مجموعه با انجام مرمت‌ها و بازسازی‌هایی به یک جاذبه گردشگری تبدیل شده که بازدیدکنندگان می‌توانند در آن قدم بزنند و از زیبایی‌های معماری سنتی و طبیعی آن لذت ببرند.  

کاریز کیش امروزه به‌عنوان یک شهر زیرزمینی با امکانات گردشگری مانند بازارچه‌های محلی، رستوران‌های سنتی و بخش‌های فرهنگی مورد استفاده قرار می‌گیرد. فضای خنک این شهر زیرزمینی در مقایسه با هوای گرم و شرجی جزیره، محیطی دلپذیر برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کند. همچنین نورپردازی‌های خاصی که در بخش‌های مختلف آن انجام شده، جلوه‌ای خاص به دیواره‌های مرجانی و تونل‌های قدیمی این مجموعه داده است.  

این شهر زیرزمینی علاوه بر جاذبه‌های طبیعی و تاریخی، نشان‌دهنده دانش بومی مردمان گذشته در زمینه مدیریت منابع آب است. کاریز کیش نمونه‌ای از سازگاری بشر با شرایط سخت اقلیمی جزیره و بهره‌برداری هوشمندانه از منابع طبیعی محسوب می‌شود که امروزه نیز همچنان مورد توجه پژوهشگران و گردشگران قرار دارد.

شهر زیرزمینی کاریز جزیره کیش کجاست؟

شهر زیرزمینی کاریز کیش، از جاذبه‌های گردشگری استان هرمزگان به حساب می‌آید و در بلوار میرمهنا قرار دارد. این مجموعه بعد از میدان المپیک و نرسیده به میدان فارور واقع شده است.

برای بازدید از این مجموعه می‌توان از تاکسی‌های شهری استفاده کرد.

معماری شهر زیرزمینی کاریز جزیره کیش

باتوجه به آنکه عموم قنات‌ها از ارتفاعات آغاز می‌شوند و به مظهر می‌رسند، عظمت قنات دو هزار ساله جزیره کیش با ارتفاعی بالغ بر ۴۵ متر از جاذبه‌های منحصر به فرد این جزیره به شمار می‌رود.

جزیره کیش با توجه به اینکه ارتفاع چندانی ندارد، حفر و احداث قنات دو هزار ساله آن به دست ایرانیان خلاق در لایه گل مارن (مرگل) اهمیت و ارزش این قنات را بیش از پیش نمایان می‌کند.

قنات کاریز طولی بالغ بر ۱۵ متر دارد. در طول دو رشته از منطقه صفین و فرودگاه تا محل فعلی مجموعه فرهنگی سیاحتی شهر زیرزمینی کیش به سه رشته تبدیل می‌شود و از این محل مجددا با تبدیل به یک رشته، به شهر قدیمی حریره می‌ریزد.

در طول مسیر کاریز، حفره‌های بسیار به منظور برداشت آب وجود دارد، که نشان‌دهنده آن است که در این کاریز آب به‌صورت ساکن و نیز به‌سمت مظهر قنات جریان و حرکت داشته است. از آب این کاریز به منظور آب یاری فضا‌های سبز و آب شرب ساکنین جزیره استفاده می‌شده است و در عین حال کشتی‌ها نیز از آب جزیره کیش برای مصرف و فروش یا معاوضه با اجناس دیگر در کشور‌های حاشیه خلیج فارس استفاده می‌کردند.

آب شیرین جزیره کیش و این قنات، نتیجه بارندگی‌های سالانه جزیره است که در این کاریز جمع می‌شده است، که از مرجان‌ها به‌صورت یک فیلتر طبیعی عبور و در لایه گل مارن جریان پیدا می‌کند.

گل مارن نوعی گل رس محسوب می‌شود، که در حالت نرمال به صورت نرم و انعطاف پذیر است و چنانچه در معرض هوا قرار گیرد، خشک و محکم می‌شود.

در مجموعه شهر زیر زمینی کاریز جزیره کیش به منظور حفاظت از این گل ارزشمند دیوار‌هایی جلوی آن کشیده شده است. گل مارن علاوه بر استفاده‌های درمانی برای درد مفاصل با ترکیبات اضافی برای تولید آجر، کوزه و سیمان مورد استفاده خاص قرار می‌گیرد.

نکته حائز اهمیت در معماری کاریز، این است که دیوار‌های آن به دست ماهر معماران ایرانی حفاری شده است، که با شیبی ملایم در طول ۱۵ کیلومتر حرکت، از آب آن برای آبیاری استفاده می‌شد و امکان برداشتن از آن با چیزی شبیه به دلو نیز فراهم بود. همچنین پایاب‌ها مکانی پیش‌بینی شده برای فراهم شدن امکان برداشتن آب از کاریز است.

بیشتر بخوانید:

مهمترین جاذبه‌های گردشگری کیش

معرفی جاذبه‌های گردشگری تنگه کافرین ، عروس رشته کوه‌های زاگرس

در مجموع شش پایاب در طول مسیر کاریز تعبیه شده است، که یکی از آن‌ها در مجموعه فرهنگی سیاحتی شهر زیرزمینی کیش موجود و قابل‌ مشاهده است. در زمان‌های دور ساکنین جزیره با کوزه‌های سفالی در این مکان آب شرب خود را برداشت می‌کردند.

قدمت این پایاب‌ها به بیش از ۸۰۰ سال می‌رسد. در گذشته دور، به‌خصوص قرون پنجم و ششم هجری که جزیره کیش مکانی تجاری در منطقه خلیج فارس و دریای عمان بوده است و آب آشامیدنی آن برای مصرف کشور‌های حاشیه خلیج فارس از ارزش بسیار بالایی برخوردار بوده است.

سقف شهر زیرزمینی کاریز جزیره کیش

به گزارش جامعه ۲۴، سقف این کاریز از مرجان است، که قطر هفت متری دارد و زمانی بستر دریا بوده است، اما امروزه مملو از صدف‌ها و آبزیانی است که به‌صورت فسیل قابل‌ مشاهده هستند. طبق آزمایش‌های صورت گرفته در دانشگاه مونیخ آلمان از سقف مرجانی مجموعه کاریز و تونل به دست آمده، نشان می‌دهد، این سقف بین ۵۳ تا ۵۷ میلیون سال قدمت دارد و شناسنامه و مشخصات تکمیلی آن‌ها در شهر زیر زمینی کاریز به طور کامل به نمایش گذاشته شده است.