علائم کلسترول بالا و پایین در بدن انسان چیست؟

جامعه ۲۴ - کلسترول یک نوع چربی (لیپید) است که در سلول‌های بدن یافت می‌شود و برای عملکرد طبیعی بدن ضروری است. این ماده در ساختار غشای سلولی، تولید هورمون‌های استروئیدی (مانند تستوسترون و استروژن)، و تولید ویتامین D نقش کلیدی دارد.

بدن انسان به طور طبیعی کلسترول را تولید می‌کند، اما از طریق غذا‌های حیوانی مانند گوشت، تخم‌مرغ و محصولات لبنی نیز کلسترول وارد بدن می‌شود.

کلسترول به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود: لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) که به آن "کلسترول بد" می‌گویند و لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) که به آن "کلسترول خوب" گفته می‌شود. کلسترول بالا، به‌ویژه LDL، می‌تواند منجر به تجمع پلاک در دیواره رگ‌ها و افزایش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی مانند سکته قلبی یا مغزی شود. حفظ تعادل کلسترول از طریق تغذیه سالم، ورزش منظم و در صورت نیاز مصرف دارو اهمیت زیادی دارد.

علت نامگذاری کلسترول به خوب و بد چیست؟

نام‌گذاری کلسترول "خوب" و "بد" به عملکرد آن‌ها در بدن مرتبط است:

کلسترول بد (LDL): این نوع کلسترول وقتی بیش از حد در خون باشد، می‌تواند به دیواره رگ‌ها بچسبد و باعث تشکیل پلاک‌های چربی شود. این پلاک‌ها می‌توانند رگ‌ها را تنگ کرده و خطر بیماری‌های قلبی و سکته را افزایش دهند. به همین دلیل، LDL به عنوان کلسترول "بد" شناخته می‌شود.

کلسترول خوب (HDL): HDL کلسترول اضافی را از رگ‌ها جمع‌آوری کرده و آن را به کبد بازمی‌گرداند تا دفع شود. این فرآیند از تجمع چربی در رگ‌ها جلوگیری کرده و خطر بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهد، به همین دلیل HDL به عنوان کلسترول "خوب" شناخته می‌شود.

این تفاوت در تأثیر آن‌ها بر سلامت قلب و عروق عامل اصلی نام‌گذاری است.

مقادیر کلسترول در آزمایش خون

در آزمایش خون، مقادیر کلسترول به صورت زیر طبقه‌بندی می‌شود:

کلسترول کل (Total Cholesterol):
کمتر از ۲۰۰ mg/dL: مطلوب
۲۰۰ تا ۲۳۹ mg/dL: مرزی
۲۴۰ mg/dL و بیشتر: بالا و خطرناک

کلسترول بد (LDL):
کمتر از ۱۰۰ mg/dL: بهینه
۱۰۰ تا ۱۲۹ mg/dL: نزدیک به مطلوب
۱۳۰ تا ۱۵۹ mg/dL: مرزی بالا
۱۶۰ تا ۱۸۹ mg/dL: بالا
۱۹۰ mg/dL و بیشتر: بسیار بالا و خطرناک

کلسترول خوب (HDL):
کمتر از ۴۰ mg/dL (در مردان) و ۵۰ mg/dL (در زنان): پایین و خطرناک
۶۰ mg/dL و بالاتر: مطلوب و محافظت‌کننده

تری‌گلیسرید (Triglycerides):
کمتر از ۱۵۰ mg/dL: طبیعی
۱۵۰ تا ۱۹۹ mg/dL: مرزی بالا
۲۰۰ تا ۴۹۹ mg/dL: بالا
۵۰۰ mg/dL و بیشتر: بسیار بالا

اگر LDL یا تری‌گلیسرید بالا باشد و HDL پایین، خطر بیماری‌های قلبی-عروقی افزایش می‌یابد. در این موارد، اصلاح سبک زندگی و مشورت با پزشک ضروری است.

کلسترول بالا چه علائمی دارد؟

بالا بودن کلسترول معمولاً علائم واضحی ندارد و اغلب بدون علامت است، به همین دلیل به آن "قاتل خاموش" می‌گویند. بسیاری از افراد تا زمانی که یک مشکل جدی مانند سکته قلبی یا مغزی رخ ندهد، متوجه بالا بودن کلسترول خود نمی‌شوند.

بیشتر بخوانید: کدام گیاهان دارویی برای سلامت قلب مفید است؟

با این حال، در موارد پیشرفته، علائم غیرمستقیمی ممکن است ظاهر شوند، مانند:
زانتوما: تجمع چربی زیر پوست به شکل توده‌های زردرنگ، به‌ویژه در اطراف چشم‌ها یا مفاصل.
درد قفسه سینه (آنژین): ناشی از کاهش جریان خون به قلب.
تنگی نفس یا خستگی: به دلیل انسداد عروق.
سرگیجه یا ضعف ناگهانی: ممکن است نشانه کاهش جریان خون به مغز باشد.

برای تشخیص بالا بودن کلسترول، انجام آزمایش خون ضروری است.

کدام مواد خوراکی به تنظیم کلسترول کمک می‌کند؟

مواد خوراکی طبیعی که به تنظیم کلسترول کمک می‌کنند عبارتند از:

۱. فیبر محلول: خوراکی‌هایی مانند جو دوسر، سبوس، سیب، مرکبات، توت‌ها و لوبیا حاوی فیبر محلول هستند که کلسترول بد (LDL) را کاهش می‌دهد.

۲. چربی‌های غیراشباع: روغن زیتون، آووکادو، مغز‌ها (مانند گردو و بادام) و دانه‌ها به کاهش LDL و افزایش HDL کمک می‌کنند

۳. ماهی‌های چرب: ماهی‌هایی مانند سالمون، ماهی تن و ساردین سرشار از اسید‌های چرب امگا-۳ هستند که تری‌گلیسرید را کاهش داده و سلامت قلب را بهبود می‌بخشند.

۴. سبزیجات برگ‌سبز: اسفناج، کلم پیچ و دیگر سبزیجات سبز می‌توانند به کاهش کلسترول کمک کنند.

۵. چای سبز: حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی است که کلسترول بد را کاهش می‌دهند.

۶. سیر: به کاهش کلسترول و فشار خون کمک می‌کند.

۷. مواد غذایی سرشار از استرول‌ها و استانول‌ها: این ترکیبات که در خوراکی‌هایی مانند آجیل، دانه‌ها و سبزیجات یافت می‌شوند، جذب کلسترول را کاهش می‌دهند.

ترکیب این مواد در رژیم غذایی همراه با ورزش منظم می‌تواند به کنترل سطح کلسترول کمک کند.

کدام گیاه دارویی در کاهش کلسترول مفید است؟

چندین گیاه دارویی وجود دارند که می‌توانند به کاهش کلسترول کمک کنند، از جمله:

۱. شنبلیله: دانه‌های شنبلیله سرشار از فیبر محلول هستند و جذب کلسترول در روده را کاهش می‌دهند.

۲. خار مریم: این گیاه به دلیل دارا بودن سیلیمارین، در کاهش کلسترول و بهبود سلامت کبد مؤثر است.

۳. زردچوبه: کورکومین موجود در زردچوبه می‌تواند سطح کلسترول بد (LDL) را کاهش داده و از تشکیل پلاک در رگ‌ها جلوگیری کند.

۴. چای سبز: برگ‌های این گیاه حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی هستند که کلسترول بد را کاهش داده و کلسترول خوب را افزایش می‌دهند.

۵. آلوئه‌ورا: ژل آلوئه‌ورا به بهبود چربی خون و کاهش کلسترول کمک می‌کند.

۶. زنجبیل: زنجبیل دارای ترکیباتی است که کلسترول بد و تری‌گلیسرید را کاهش می‌دهد.

۷. برگ زیتون: عصاره برگ زیتون به بهبود چربی خون و کاهش فشار خون کمک می‌کند.

مصرف این گیاهان بهتر است تحت نظر پزشک یا متخصص طب سنتی و به عنوان مکمل در کنار تغییر سبک زندگی انجام شود.

راه‌های تنظیم کلسترول

برای تنظیم کلسترول علاوه بر تغییرات در رژیم غذایی و استفاده از گیاهان دارویی، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

۱. فعالیت بدنی منظم: ورزش‌های هوازی مانند پیاده‌روی، دویدن، شنا یا دوچرخه‌سواری حداقل ۳۰ دقیقه در روز می‌توانند کلسترول خوب (HDL) را افزایش دهند و کلسترول بد (LDL) را کاهش دهند.

۲. کاهش وزن: کاهش حتی ۵-۱۰ درصد از وزن بدن می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر کلسترول داشته باشد.

۳. اجتناب از چربی‌های ترانس: مصرف غذا‌هایی که حاوی چربی‌های ترانس هستند (مانند غذا‌های سرخ‌شده و شیرینی‌های صنعتی) را کاهش دهید.

۴. ترک سیگار: سیگار کشیدن کلسترول خوب را کاهش داده و به دیواره رگ‌ها آسیب می‌رساند. ترک سیگار می‌تواند سلامت قلب و عروق را بهبود بخشد.

۵. کاهش مصرف الکل: مصرف زیاد الکل می‌تواند تری‌گلیسرید را افزایش دهد. محدود کردن یا اجتناب از آن توصیه می‌شود.

۶. مدیریت استرس: استرس مزمن می‌تواند سطح کلسترول را تحت تأثیر قرار دهد. تکنیک‌هایی مانند مدیتیشن، یوگا یا تمرین تنفس عمیق می‌توانند کمک کنند.

۷. مصرف دارو در صورت لزوم: در مواردی که تغییرات سبک زندگی کافی نباشد، پزشک ممکن است دارو‌هایی مانند استاتین‌ها را تجویز کند.

پایبندی به این اقدامات به مرور زمان می‌تواند سطح کلسترول را به حالت طبیعی برگرداند و خطر بیماری‌های قلبی را کاهش دهد.

مردان بیشتر دچار کلسترول بالا می‌شوند یا زنان؟

تفاوت ابتلا به کلسترول بالا میان مردان و زنان به سن و عوامل هورمونی بستگی دارد:

۱. قبل از یائسگی: زنان معمولاً سطح کلسترول بهتری نسبت به مردان دارند. استروژن، هورمون جنسی زنانه، به افزایش کلسترول خوب (HDL) و کاهش کلسترول بد (LDL) کمک می‌کند. بنابراین، مردان در سنین جوانی بیشتر از زنان در معرض کلسترول بالا و عوارض ناشی از آن هستند.

۲. بعد از یائسگی: با کاهش سطح استروژن در زنان پس از یائسگی، خطر افزایش کلسترول بد و کاهش کلسترول خوب بیشتر می‌شود. در این مرحله، زنان به اندازه یا حتی بیشتر از مردان در معرض کلسترول بالا قرار می‌گیرند.

به طور کلی، مردان در سنین پایین‌تر بیشتر مستعد کلسترول بالا هستند، اما با افزایش سن، این خطر در زنان به‌ویژه بعد از یائسگی افزایش می‌یابد. سبک زندگی سالم می‌تواند این خطرات را برای هر دو جنس کاهش دهد.