۱.۵۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰ تومان گردش مالی سقط‌های جنین غیرقانونی در ایران

به طور کلی سه نوع سقط جنین شامل سقط‌های قانونی، جنایی و خودبه‌خودی وجود دارد، سقط‌های قانونی سقط‌هایی هستند که بر اساس مجوز پزشکی قانونی انجام شوند؛ این نوع سقط جنین مشروط به خطر مرگ برای مادر یا جنین در صورت تداوم بارداری است. سقط خود به خودی نیز سقط‌هایی هستند که بدون دخالت پزشک یا مادر و در واقع بدون اراده و اختیار انجام می‌شود و اغلب حاصل اختلال‌هایی در روند بارداری یا حوادث است، اما سقط‌های جنایی یا غیر قانونی عموما سقط‌هایی هستند که بدون مجوز و عموما به صورت زیرزمینی انجام می‌شوند.

قوانین سقط جنین

از نگاه تمامی ادیان الهی سقط جنین پدیده‌ای مذموم است. از نظر دین اسلام نیز سقط جنین برخلاف شرع است اما با این حال در سال‌های اخیر برداشت‌ها و مصلحت‌هایی مانند ارجحیت نجات جان مادر و پیشگیری از مرگ نوزاد یا معلولیت آن موجب شده است تا قانون به یکسری از بارداری‌های پرخطر اجازه سقط جنین بدهد، بر همین اساس تا پیش از چهار ماهگی جنین، اجازه کورتاژ صادر می‌شود.

اولین متن قانونی در مورد سقط‌های مجوز دار مربوط به بخشنامه شماره ۴۱۷۶/۱ مورخ ۱۱ آذر سال ۱۳۸۲ سازمان پزشکی قانونی کشور است که در ماده یک آن تصریح کرده است: «درصورتی که ادامه بارداری مادر به مرگ جنین یا مادر منجر شود، درخواست سقط جنین با دستور مقام قضایی، درخواست زوجین یا معرفی‌نامه پزشک معالج قبل از ولوج روح (چهارماهگی) تنها در ادارات کل پزشکی قانونی استان‌ها مورد پذیرش قرار می‌گیرد». این بخشنامه در ادامه، به تفصیل موارد علمی و شرایطی که پزشکان قانونی می‌توانند مجوز سقط بدهند، برشمرده است.

مجلس شورای اسلامی نیز در تاریخ ۱۰ خرداد سال ۱۳۸۴، ماده واحده سقط درمانی را تصویب کرد. در این ماده واحده آمده است: سقط درمانی با تشخیص قطعی سه پزشک متخصص و تأیید پزشکی قانونی مبنی بر بیماری جنین که به علت عقب‌افتادگی یا ناقص‌الخلقه بودن موجب حرج مادر است یا بیماری مادر که با تهدید جانی مادر توام باشد قبل از ولوج روح (چهار ماه) با رضایت زن مجاز است و مجازات و مسئولیتی متوجه پزشک مباشر نخواهد بود. متخلفین از اجرای مفاد این قانون به مجازات‌های مقرر در قانون مجازات اسلامی محکوم خواهند شد.

در ماده ۳۰۶ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲، اگرچه برای سقط جنین حتی پس از دمیده شدن روح در آن، قصاص را در نظر نگرفته، اما دیه و مجازات تعزیری را پیش‌بینی کرده است. همچنین دیه جنین دارای روح در ماه‌های حرام مانند انسان زاده شده و حتی بالغ فرض شده است. در فصل هفتم قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ به طور جزئی و دقیق دیه مقرر سقط جنین در هر مرحله از تکامل آورده شده است. قانونگذار حتی برای سقط جنین در صورت وقوع حادثه نسبت به مادر به عنوان گونه‌ای از سقط‌های خود به خودی هم دیه تعیین کرده است. ماده ۷۱۸ قانون مجازات اسلامی هم به مسئولیت کیفری مادر درباره سقط جنین غیرقانونی پرداخته است. البته ماده ۷۱۸ یک تبصره نیز دارد و در جایی که جنین برای سلامت مادر خطرآفرین باشد، حکم دیه را برداشته است. در کتاب پنجم از قانون مجازات اسلامی تحت عنوان تعزیرات مصوب سال ۱۳۷۵ نیز جرم‌انگاری‌ها و مجازات‌هایی برای سقط جنین پیش‌بینی شده است. مواد ۶۲۲ تا ۶۲۴ این قانون به این مباحث اشاره دارد که مجازات‌هایی همچون حبس و دیه برای عاملان تعیین شده است. در سال‌های اخیر تلاش‌هایی برای اصلاح در این قوانین از جمله قانونی شدن سقط جنین بالای چهارماه در شرایط وقوع خطر برای مادر با استناد به برخی آرای مراجع تقلید مطرح شده است.

آمار‌های سقط جنین چه می‌گویند؟

اگرچه مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت از آمار ۳۰۰ هزار سقط جنین خبر می‌دهد، اما آمار‌های دیگری در این مورد نیز وجود دارند. محمدمهدی آخوندی، رئیس انجمن جنین‌شناسی ایران در سال ۹۸ در مصاحبه‌ای آمار سقط جنین در ایران را روزانه بیش از هزار مورد دانست و بر اساس برآورد‌ها تنها یک درصد این سقط‌ها قانونی است.

گردش مالی سقط‌ های غیرقانونی جنین

اما ماجرای سقط جنین غیر قانونی در ایران یک بعد دیگر نیز دارد و آن هم گردش مالی خیره‌کننده آن است. افراد بسیار زیادی شامل قاچاقچی‌های دارو تا دلال‌ها و کلینیک‌های زیر زمینی در این گردش مالی سهیم هستند.

بر اساس برخی گزارش‌ها هزینه یک عمل سقط جنین غیر قانونی که عموما از آن‌ها به عنوان زیرپله‌ای یاد می‌شود بین ۴.۵ تا ۵ میلیون تومان است که با احتساب ۳۰۰ هزار سقط غیر قانونی می‌توان گفت هزار و ۳۵۰ میلیارد تومان تا هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان گردش مالی عمل‌های جراحی سقط‌های جنین جنایی یا غیر قانونی است که اگر دارو‌ها و تجهیزات مصرفی را نیز به این گردش مالی اضافه کنیم به رقم خیره‌کننده‌ای خواهیم رسید.