سه ابرچالش آبی استان تهران

جامعه ۲۴- حمیدرضا زکی زاده افزود: تقریبا یک میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار مساحت حوضه‌های آبخیز استان تهران است و مهمترین بخشی که باید مورد توجه قرار بگیرد، حوضه‌های آبخیز هفت شهرستان استان تهران شامل شهر‌های تهران، شمیرانات، دماوند، فیروزکوه، پردیس، شهرری و پاکدشت است. این شهرستان‌ها در معرض خطر بارش رگباری هستند که روان‌آب ناشی از آن می‌تواند به سیلاب تبدیل شود.

اولین ابرچالش؛ سیلاب

این دکترای مهندسی آبخیزداری تاکید کرد: آبخیزداری با تمرکز بر کنترل بخشی از روان‌آب می‌تواند هم از قدرت تخریبی سیلاب بکاهند و هم دبی حداکثری سیلاب را که می‌تواند باعث وارد شدن خسارات هنگفتی شود را در این شهرستان‌ها کاهش دهد.

وی اضافه کرد: با تغییرات اقلیمی رخ داده طی شش دهه گذشته کاملا متوجه شده‌ایم که بارش برفی در حال تبدیل به بارش‌های بهاری است. قبلا از آذر ماه تا اسفند ماه در شهرستان‌های تهران همیشه برف زیادی در کوه‌ها می‌بارید و بارندگی متعادلی در بهار داشتیم، ولی در سال‌های اخیر از بارش برف در کوه‌ها بسیار کاسته و تقریبا به آرزو تبدیل شده است این درحالیست که بارش برف موجب سیراب شدن منابع آب زیرمینی، چاه‌ها، قنات‌ها و چشمه‌ها می‌شد. در حال حاضر بارش‌ها یکباره به‌صورت رگبار است و به‌صورت سیل جاری می‌شود و خساراتی را به دنبال دارد.

بیشتر بخوانید:  ایران چگونه به مرحله ورشکستگی آّب رسید؟

معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان تهران با بیان اینکه پتانسیل استان تهران در زمینه بارش‌های رگباری بسیار بالاست، تصریح کرد: بیش از ۵۵۰ هزار میلیارد تومان بر اثر بارندگی در فروردین ۹۸ به استان‌های خوزستان، ایلام، گلستان، لرستان خسارت وارد شد. وقوع چنین بارش‌هایی در استان تهران در طول یک دهه آینده به‌طور قطع باعث خسارت جانی و مالی بسیاری می‌شود، چون تمرکز جمعیتی در پایین‌دست حوضه‌های آبخیز شهری داریم بنابراین مهمترین بحران و چالش در مدیریت بحران در یک دهه آینده شهر‌های پرجمعیت استان تهران - که بیش از ۱۳ میلیون جمعیت داد – بیش از زلزله، سیل خواهد بود چراکه خسارت جانی زیادی به دنبال خواهد داشت بنابراین رویکرد و مدیریت سیلاب در این شرایط اهمیت زیادی دارد.

زکی‌زاده با تاکید بر اینکه لازم است به به مدیریت سیلاب توجه علمی شود، گفت: در بالادست و در حوضه‌های کوهستانی با عملیات اقدامات آبخیزداری می‌توانیم از بخشی از حجم سیلاب و قدرت تخریب آن بکاهیم. مسوولیت مسیل و مامن سیلاب را شهرداری‌ها بر عهده بگیرند چراکه مسیر رودخانه‌های شهر‌های تهران، فیروزکوه، دماوند، شمیرانات، شهر ری، پاکدشت و پردیس در طول شش دهه گذشته با ساخت و ساز شهری پر و کور شده است بنابراین لازم است محل ایمن برای عبور سیلاب بازگشایی شود تا در صورت وقوع سیل از خسارت جانی و مالی غیرقابل تصور بر شهر‌های پرجمعیت استان تهران کاسته شود.

وی با اشاره به جاری شدن سیل در فروردین ۹۸ در دروازه شیراز گفت: این اتفاق گوشزد می‌کند که اگر یک بارش ناگهانی در شهر تهران رخ دهد چه پیامد‌هایی می‌تواند داشته باشد این در حالیست در در شیراز بارش رگباری ۲۰ میلیمتری در حوضه کوچک ۵۰۰۰ هکتاری رخ داد، در صورتی شهر تهران بیش از ۵۰ هزار هکتار حوضه آبخیز کوهستانی دارد. اگر بارش حدود ۵۰ میلیمتر در کوه‌های اطراف تهران رخ دهد، بیش از ۲۵۰ میلیون متر مکعب سیلاب وارد شهر تهران می‌کند و خسارت‌های جانی و مالی غیرقابل تصوری را موجب می‌شود.

دومین ابرچالش؛ فرونشست زمین

معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان تهران فرونشست زمین را دومین ابر چالش استان تهران ذکر و اظهارکرد: به‌طور قطع برداشت بی‌رویه از منابع آب زیر زمینی استان تهران در طول پنج دهه گذشته خشک شدن منابع آب زیر زمینی و کاهش سطح ایست‌آبی را موجب شده که به فرونشست‌های زیادی در دشت ورامین، شهریار، آبسرد دماوند انجامیده است. این سه دشت مرتبط با شهر‌های پرجمعیت پیشوا، پاکدشت، ورامین و شهریار و دماوند، جنوب شهر ری و تهران هستند. می‌توان در زمان وقوع بارش رگباری و سیلاب با پخش آن در این دشت‌ها، سیلاب را مدیریت کرد و موجب نفوذ آن در منابع آب زیرزمینی شود.

زکی‌زاده تاکید کرد: سازمان‌های مسئول زیر پوشش وزارت نیرو باید بتوانند منابع و مصارف را مدیریت کنند این در حالیست که بیش از ۱۰۰ میلیون متر مکعب سالانه برداشت بی‌رویه توسط چاه‌های غیرمجاز از منابع آب زیرزمینی این سه دشت می‌شود که پیامد آن را در ۱۰ سال آینده به شکل فرونشست مناطق مسکونی خواهیم دید و بیشترین افزایش مهاجرت شهری بعد از تخریب منازل به علت فرونشست زمین در دهه آینده در این شهر‌های استان تهران رخ می‌دهد.

سومین ابرچالش؛ پرشدن سد‌های استان تهران از رسوبات

معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان تهران با بیان اینکه «پرشدن سد‌های استان تهران از رسوبات» سومین ابر چالش است، گفت: با تغییرات کاربری اراضی و ساخت و ساز‌های غیرمجاز مثل ویلا در حوضه‌های آبخیز بالادست سد‌های آب شرب استان تهران شامل سد‌های ماملو، لتیان، لار، کرج و طالقان مواجه هستیم. به عنوان نمونه در طول سه دهه گذشته ویلاسازی‌های زیاد در اوشان، فشم، لشگرک، میگون و خیلی از حوضه‌های کوچک داخل سد لتیان – که ۷۰ هزار هکتار است- موجب وارد شدن رسوبات ناشی از تخریب کاربری تراضی به سد لتیان شده و عمر مفید سد را بسیار تحت الشعاع قرار داده است این در حالیست که تا شعاع بیش از ۲۰۰ کیلومتری تهران امکان ساخت سد به منظور تامین آب شرب جمعیت ۱۲ میلیون نفری پایتخت و شهر‌های اقماری آن وجود ندارد.

زکی‌زاده در پایان هشدار داد: اگر سد‌های تامین کننده آب شرب تهران با افزایش رسوبات پر شود، مجبور هستیم آب استان تهران را از دریای خزر یا دریای عمان با انتقال آب بسیار پرهزینه تامین کنیم بنابراین لازم است با انجام اقدامات آبخیزداری بخشی از رسوبات حوضه آبخیز این سد‌ها را کاهش دهیم البته با توجه به بودجه قطره‌چکانی آبخیزداری، میزان اثربخشی این اقدامات در مقایسه با تخریب‌ها بسیار ناچیز است.