انقلاب واکسیناسیون

جامعه ۲۴-  دولت جدید ۱۴ مرداد ماه امسال در حالی آغاز به‌کار کرد که آتش کرونا در کشور شعله ور بود و کل ۳۱ استان کشور در طوفان سهمگین پیک پنجم دلتا کرونا قرار داشت، آمار مبتلایان و فوتی‌ها روز‌به‌روز رکوردشکنی می‌کرد، همه استان‌های کشور به رنگ قرمز تغییر وضعیت داده بودند و مراکز درمانی به‌دلیل اشغال کامل تخت‌های بیمارستانی با چالش‌های سختی مواجه بودند.

شرایط در پایتخت به‌گونه‌ای بود که بر اساس داده‌های اپلیکیشن ماسک و افزایش روند بستری، بحرانی‌ترین وضعیت کرونا را از ابتدای اپیدمی این بیماری خطرناک نشان می‌داد. تنها در حوزه فعالیت اورژانس پیش بیمارستانی در مرداد ماه تعداد تماس روزانه به ۵۰۰۰ مأموریت افزایش یافته بود، همه این‌ها باعث شده بود وضعیت کرونا بویژه در پیک پنجم به‌جایی برسد که تعداد قربانیان روزانه ایران تا ۷۰۰ نفر هم برسد. این‌ها فقط چکیده‌ای از اتفاقات و روز‌های سیاه کرونایی بود که با بی‌توجهی به کنترل پیک پنجم و بهانه تراشی‌های گوناگون برای خرید و واردات واکسن تا نیمه دوم مرداد ۱۴۰۰ جریان داشت به‌طوری که دولت دوازدهم هرچه به روز‌های پایانی‌اش نزدیک می‌شد توجه چندانی هم به وضعیت بحرانی کرونا در جامعه نداشت. این‌ها چکیده‌ای از وضعیت اسفباری بود که به دولت سیزدهم تحویل داده شد. آنقدر که بهرام عین اللهی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در نخستین نشست خبری خود با اصحاب رسانه به صراحت اعلام کرد در هنگام تحویل دولت قبل، ذخیره واکسن کشور به صفر رسیده بود.

بیشتر بخوانید: چه زمانی به دز تقویت کننده واکسن کرونا نیاز داریم؟/ آیا می‌توانیم از واکسن دیگری استفاده کنیم؟

البته این نکته را هم باید خاطرنشان کرد که دولت دوازدهم فقط توانسته بود ۲۶ و نیم میلیون دوز واکسن را طی ۷ ماه خریداری کند که به‌دلیل برخی ناهماهنگی‌ها بین دستگاه‌های دولتی و سیاستگذاری‌های حوزه سلامت از این رقم تنها ۵ میلیون دوز واکسن در کشور تزریق شد. مردم در شبکه‌های اجتماعی از اینکه مسئولان دولت قبل هیچ تحرکی برای تهیه و تأمین واکسن نداشتد گلایه‌مند بودند و بسیاری از کارشناسان حوزه سلامت هم از نبود شفافیت در دولت دوازدهم برای خرید واکسن سخن می‌گفتند؛ همه این اتفاقات بدترین و غمبار‌ترین روز‌های کرونایی در کشور را رقم زد.

آمار افزایش بیماران بدحال و مرگ‌ومیرها، روز‌به‌روز رکورد‌های جدیدی را ثبت می‌کرد و از سوی دیگر بحران کمبود واکسن در کشور به سرگردانی سالمندان به عنوان دومین گروه هدف سند ملی واکسیناسیون و ایجاد صف‌های طویل برای دریافت واکسن منجر شده بود تا جایی که کادر فعال بخش‌های عفونی می‌گفتند بسیاری از افراد مسن بستری در مراکز درمانی در صف‌های پر ازدحام واکسیناسیون گرفتار ویروس دلتا شده‌اند.

ساماندهی ناکارامدی مدیریت و مقابله با بحران کرونا بویژه در پیک پنجم بیماری از مهم‌ترین وعده‌های دولت دکتر رئیسی بود. ۱۶ مرداد اولین جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا به ریاست رئیس‌جمهوری برگزار شد. تعیین ضرب الاجل برای تهیه «طرح جامع تحول در نحوه مقابله با ویروس کرونا» مهم‌ترین خروجی این جلسه بود که حالا می‌توان با گذشت نزدیک به ۱۰۰ روز از آغاز به کار دولت جدید تأثیرات آن را در مدیریت مهار کرونا به چشم دید. مذاکره و دیپلماسی فعال دولت برای خرید واکسن، موجب شد که تنها در دو هفته آغازین فعالیت کابینه سیزدهم بیش از ۱۸ میلیون دوز واکسن وارد کشور شود.

به‌دنبال شتاب واکسیناسیون، مسئولان دولت جدید به مانع تراشی‌ها و بهانه جویی‌ها در مسیر خرید و واردات واکسن به‌دلیل مذاکرات برجام و اف‌ای‌تی‌اف که مدام از سوی اعضای کابینه دولت پیشین مطرح می‌شد، خط بطلان کشیدند و در همین حال با قوت هر‌چه تمام‌تر واردات واکسن کرونا شدت گرفت و امیدواری‌ها افزایش یافت.

البته با‌وجود خیز پیک پنجم بیماری در مرداد و نیمه اول شهریور، سونامی کرونا همچنان می‌تاخت و واکسیناسیون به دغدغه اصلی دولتمردان بدل شد تا اینکه با حذف شرط سنی تزریق واکسن و با تزریق هفتگی ۷ میلیون و ۹۰۰ هزار دوز از تاریخ ۲۰ تا ۲۷ شهریور برای نخستین بار ایران رکورد جهانی واکسیناسیون هفتگی را شکست و سپس به مرور اخبار کاهش قابل توجه تعداد مبتلایان و قربانیان بیماری بعد از گذشت نزدیک به ۱۸ ماه به سر خط رسانه‌ها بازگشت.

از سویی نشاط و امید نیز به مراکز واکسیناسیون برگشته بود و دیگر مردم ساعت‌های طولانی معطل واکسیناسیون نمی‌ماندند. اعداد و ارقام مربوط به سرازیر شدن سیل واکسن به کشور و واردات ۳۰ میلیون دوز واکسن در یک ماه نخست دولت موجب افزایش امید اجتماعی شد. البته با سرعت گرفتن حجم بالای واردات واکسن هر هفته به‌طور معمول ۵ میلیون دوز واکسن وارد کشور شد به‌طوری‌که فقط در مرداد و شهریور ماه ۴۰ میلیون دوز واکسن تزریق شد و حدود ۳۰ میلیون دوز نیز ذخیره موجود در انبار‌ها بود. این بار کاربران شبکه‌های اجتماعی با هشتگ‌هایی در فضای مجازی پیام‌های تقدیر‌شان را از دولت سیزدهم منتشر کردند.

اقدام جهادی برای تأمین واکسن با روی کار آمدن دولت جدید امید‌ها برای کنترل ویروس دلتا را در جامعه تقویت کرد، گرچه که واردات دیرهنگام واکسن بسیاری از خانواده‌های ایرانی را عزادار کرد و همچنان افکار عمومی معتقد است اگرپنهانکاری‌ها و بهانه‌تراشی‌ها دولت دوازدهم برای خرید و واردات واکسن نبود روزانه ۷۰۰ نفر قربانی ویروس کرونا نمی‌شدند.

تزریق ۸۳ میلیون دوز واکسن در ۱۰۰ روز

۲۱ مرداد ماه، دکتر رئیسی پس از بازدید از داروخانه ۲۹ فروردین به وزرای بهداشت و امور خارجه و همچنین جمعیت هلال احمر دستور داد برای خرید فوری واکسن اقدام کنند. روز ۲۲ مرداد رئیس جمهوری اعلام کرد در خصوص اختصاص ارز برای واردات واکسن هیچ مشکلی وجود ندارد و واردات واکسن باید همزمان با تولید واکسن داخلی سرعت بگیرد. پیگیری جدی واردات واکسن یکی از اصلی‌ترین مأموریت‌هایی بود که وی به معاون اول خود داد. بر اساس آخرین گزارش مربوط به تاریخ ۲۸ مهر ماه که وزارت بهداشت در اختیار ما قرار داده است، تا قبل از تاریخ ۱۴ مرداد ۱۴۰۰ دولت پیشین برای خرید واکسن‌های اسپوتنیک، سینوفارم، بهارات و سبد کووکس ۳۶۵.۵۸۹ میلیون دلار هزینه کرده است.

این رقم مربوط به واردات ۲۶ و نیم میلیون دوز واکسن بوده که تنها ۵ میلیون دوز آن وارد سبد تزریق شد. رقم اعتباری دولت سیزدهم برای واردات ۱۰۲ میلیون و ۷۰۰ هزار دوز ۹۸۸.۹۶۵ میلیون دلار بوده است. بر اساس اعلام وزارت بهداشت تا روز جمعه ۱۵ مردادماه - مجموعاً ۱۱ میلیون و ۷۶۵ هزار و ۵۲۸ نفر دوز اول واکسن کرونا را دریافت کردند و نزدیک به سه میلیون نفر نیز دوز دوم واکسن را زدند. در حال حاضر مجموع واکسن‌های تزریق شده بیش از ۹۷ میلیون دوز است، این یعنی در دولت پیشین در مدت ۷ ماه در مجموع ۱۴ میلیون دوز واکسن تزریق شد و در دولت کنونی در کمتر از ۱۰۰ روز بیش از ۸۳ میلیون دوز واکسن در کشور تزریق شده است. به عبارتی در ۹۸ روز گذشته سرعت روند واکسیناسیون به شش برابر رقم قبلی رسید.

این در حالی است که وعده‌ها و اعداد و ارقام اعلامی وزیر بهداشت دولت قبل برای خرید واکسن محقق نشد و دولت جدید انبار خالی واکسن را تحویل گرفت، اما ذخیره قابل توجه انبار فعلی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور از واکسن آنقدری هست که این سؤال مهم را مطرح می‌کند که چرا واردات واکسن در دولت جدید سرعت گرفت؟ سیدحسین صفوی رئیس هیأت امنای صرفه‌جویی ارزی هماهنگی درون و برون‌بخشی بین مهر‌ه‌های مختلف دولت را علت اصلی تأمین واکسن مورد نیاز کشور می‌داند.

او گفته است، در یک ماه اول تشکیل دولت جدید بیشترین ارز برای تأمین واکسن تخصیص یافت که با کل ارز تخصیص یافته در ماه‌های گذشته از سوی بانک مرکزی، مساوی است. برخی نیز معتقدند تحریم‌های امریکا سه روز بعد از مجوز تولید برکت و در خرداد ماه برداشته شد و در نهایت مذاکره و دیپلماسی فعال دولت جدید برای خرید واکسن نتیجه داد.

واردات واکسن کرونا به تفکیک برند‌های مختلف

به‌گفته وزیر بهداشت تاکنون نزدیک به ۱۵۰ میلیون دوز واکسن وارد کشور شده که نتیجه آن تزریق بیش از ۹۷ میلیون دوز واکسن و ذخیره ۵۰ میلیون دوز دیگر برای تزریق دوز دوم و ۱۲ درصد افراد باقیمانده‌ای است که هنوز واکسن نزده‌اند. بر اساس آخرین اطلاعاتی که وزارت بهداشت در اختیار ما قرار داده، رقم دقیق واکسن‌های وارداتی ۱۴۶ میلیون و ۹۷۲ هزار و ۷۰۸ دوز است، همچنین از واکسن‌های تولید داخل نیز در مجموع ۱۲ میلیون و ۶۸۷ هزار و ۹۳۵ دوز تحویل وزارت بهداشت داده‌اند که مجموع کل واکسن‌ها ۱۵۹ میلیون و ۶۶۰ هزار و ۶۴۳ دوز است.

واکسن‌های وارداتی به تفکیک دوز بدین ترتیب است که واکسن روسی اسپوتنیک ۴ میلیون و ۴۱ هزار و ۲۰۰ دوز، اسپوتنیک اهدایی صربستان ۵۰۰ هزار دوز، سینوفارم وارداتی هلال احمر ۱۱۲ میلیون دوز، سینوفارم اهدایی ۵ میلیون و ۳۲۹ هزار و ۵۹۶ دوز، آسترازنکا کوبل دارو ۹۶۳ هزار دوز، آسترازنکا اهدایی ۶ میلیون و ۵۰۳ هزار و ۸۱۰ دوز، آسترازنکا کووکس ۳ میلیون و ۶۰۲ هزار و ۴۰۰ دوز، بهارات ۱۲۵ هزار دوز، سینوفارم امارات ۱۰ میلیون و ۱۲ هزار و ۱۰۲ دوز، سینوفارم کووکس ۳ میلیون و ۳۴۵ هزار و ۶۰۰ دوز و بهارات اهدایی یک میلیون دوز بوده است. واکسن‌های داخلی نیز به تفکیک دوز کووایران برکت ۱۰ میلیون و ۷۹۸ هزار و ۴۴۷ دوز و سیناژن یک میلیون و ۸۸۹ هزار و ۴۸۸ دوز بوده است.

در این میان واکسن سینوفارم سهم ۸۰ درصدی در سبد واکسیناسیون کشور ما دارد و بیشترین سهم واکسن وارداتی مربوط به شهریور ماه امسال بوده که ۵۴ درصد از واردات واکسن در شهریور ماه وارد کشور شده است. در مرداد ماه ۲۳ درصد، در تیر ۱۱ درصد، خرداد ۲ درصد، اردیبهشت ۷ درصد، فروردین ۲درصد، اسفند ۹۹ یک درصد و در بهمن ۹۹ به میزان بسیار ناچیز وارد کشور شده است.

آغاز تحول در مبارزه با کرونا با واکسیناسیون دانش‌آموزان

در کنار این عدد و رقم‌ها از میزان واردات واکسن عدد‌های دیگری هم هستند که به افزایش امید و دلگرمی مردم در سه ماه گذشته انجامید. افزایش مراکز تجمیعی واکسیناسیون و پایان دادن به صف‌های طولانی واکسن دل شهروندان را بخصوص در تهران گرم کرد. ۱۶ شهریور قرارگاه شدت‌بخشی واکسیناسیون در تهران و دوشیفته شدن مراکز واکسیناسیون شکل گرفت، بدین ترتیب توان واکسیناسیون عمومی با پای کار آمدن بسیج و نهاد‌هایی همچون سپاه و هلال‌احمر جان تازه‌ای گرفت؛ اتفاقی که باعث شد رکورد تزریق روزانه واکسن روز‌به‌روز در کشور بیشتر از قبل ثبت شود. همچنین ۲۲ شهریور ماه وزارت بهداشت از آمادگی برای واکسیناسیون دانشجویان و خانواده‌های‌شان خبر داد و بعد از آن واکسیناسیون دانش‌آموزان در دستور کار قرار گرفت. پیگیری برای واکسیناسیون دانش‌آموزان و گروه‌های سنی ۱۲ تا ۱۸ سال، بیانگر رویکرد تحولی در جریان مبارزه با بیماری کرونا بود به‌طوری‌که وزیر بهداشت، تکمیل واکسیناسیون دانش‌آموزان را لازمه بازگشایی مدارس اعلام کرده و بر این نکته تأکید می‌کند که با دریافت هر دو دوز واکسن توسط دانش‌آموزان امکان بازگشایی مدارس توسط آموزش و پرورش وجود خواهد داشت.

واکسن سینوفارم و پاستوکووک از جمله واکسن‌هایی است که مجوز مصرف اضطراری را برای دانش‌آموزان دارند. اجرای طرح ضربتی واکسیناسیون دانش‌آموزان ۱۲ تا ۱۸ سال با استقبال کم‌نظیری مواجه شد تا مقدمات بازگشایی در‌های مدارس به روی دانش‌آموزان پس از ۲۲ ماه فراهم شود، بر این اساس متوسط کشوری نوبت اول واکسیناسیون ۱۲ تا ۱۸ سال ۷۰.۳ درصد است.

در حال حاضر در رده‌بندی مربوط به دانشگاه‌های بزرگ تهران با ۹۶ درصد تزریق در نوبت اول و در رده‌بندی دانشگاه‌های کوچک سراب با ۹۷ درصد بیشترین سهم تزریق واکسن کرونا را دارند. کمترین پوشش واکسیناسیون نیز مربوط به بم با ۵۴ درصد است. همچنین زاهدان کمترین پوشش واکسیناسیون ۱۲ تا ۱۸ سال را با ۴۶ درصد تزریق دارد. متوسط کشوری درصد واکسیناسیون نوبت اول ۱۸ سال به بالا ۸۱.۸ درصد است. گرچه که طبق اعلام وزیر بهداشت به جشن برگزاری تزریق ۸۰ درصدی دو دوز کامل واکسن نزدیک می‌شویم و امیدواری‌ها در بین مردم و کسبه و اصناف افزایش یافته و همگی برای بازگشت زندگی به حالت عادی انتظار می‌کشیم، اما در این میان طبق پروتکل‌های سازمان بهداشت جهانی، رعایت شیوه‌نامه‌های توصیه شده همچنان ضروری است. با همه این‌ها واقعیت این است، کاهش رعایت دستورالعمل‌ها به زیر ۴۵ درصد و فریب تبلیغات ضد واکسن می‌تواند همه تلاش‌های دولتمردان را نقش بر آب کند.