شدت مصرف ماری‌جوانا در حال افزایش و سن مصرف رو به کاهش!

جامعه ۲۴- آنطور که اسکندر مومنی دبیر ستاد مبارزه به مواد مخدر می‌گوید؛ نرخ شیوع اعتیاد در میان جمعیت کودکان و نوجوانان کشور ۲.۱ درصد بوده که این میزان در دانش‌آموزان دوره دوم متوسطه و هنرستان استان‌های تهران، خراسان جنوبی، فارس، سمنان، البرز، خوزستان، کرمان، خراسان رضوی و کرمانشاه از میانگین کشوری بالاتر است و مابقی برابر و مساویست.

رضا تویسرکانی منش مدیرکل درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با موادمخدر نیز از "گل و حشیش" به عنوان لگوی شماره یک مصرف در کودکان و نوجوانان نام برد که البته از میان این دو مخدر، حشیش در میان نوجوانان طرفداران بیشتری دارد.

به گزارش سلامت نیوز، از آنجاییکه نیاز‌ها و ویژگی‌های جسمی و روانی کودکان و نوجوانان با بزرگسالان متفاوت است قطعا دلایل اعتیاد این گروه سنی و همچنین نحوه درمان آن‌ها با بزرگسالان فرق می‌کند. آنچنانکه در سال‌های گذشته بنا بود برای درمان اعتیاد این گروه سنی بخش‌های خاصی در تعدادی از بیمارستان‌های کشور در نظر گرفته شده و کار درمان و ترک اعتیاد آنان انجام شود. طرحی که البته بعد از مدتی در سکوت خبری فرو رفت.

با اینحال به گفته تویسرکانی منش با کمک وزارت بهداشت و سازمان یونسکو در ایران و دبیرخانه ستاد منابعی برای درمان اعتیاد این گروه سنی و به‌ویژه حشیش تدوین شده و کارگاه‌هایی نیز برای درمانگران اطفال و متخصصان روانشناسی اطفال و ... در تمامی استان‌های کشور برگزار شده است.

مدیرکل درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با موادمخدر همچنین از تجهیز و راه‌انداری ۵ مرکز منتخب بیمارستانی زیر نظر متخصصان و با کمک سازمان بین المللی و دستگاه‌های اجرایی در آینده نزدیک خبر داد و افزوده بود که یکی از این ۵ مرکز برای کودکان بی خانمان و بدسرپرست کار می‌کند.

با این حال بعد از سال‌ها انکار اعتیاد در جمعیت دانش‌آموزان و افراد زیر ۱۸ سال حداقل در برابر رسانه‌ها به دلیل فقدان برنامه‌ای کارآمد برای پیشگیری و درمان اعتیاد در میان این جمعیت حالا کار به جایی رسیده که جایی برای کتمان شیوع اعتیاد در میان کودکان و نوجوانان باقی نمانده است. کم یا زیاد هم فرق نمی‌کند، آنچه مهم است وجود برنامه و تخصص کارآمد برای درمان اعتیاد این گروه سنی و از آن مهم‌تر پیشگیری از اعتیاد آنان است.

شیوع اعتیاد در میان نوجوانان بیش از کودکان است

دکتر مهدی پورنامداری روانپزشک و درمانگر اعتیاد در اینباره به سلامت نیوز می‌گوید: اعتیاد موضوعی پیچیده بوده و با نگاهی تک رشته‌ای و تک عاملی نمی‌توانیم به علل، درمان، و راهکار‌های پیشگیری از آن بپردازیم. ما همواره با یک فرد پیچیده در یک محیط پیچیده و در حال تعامل افراد پیچیده دیگر مواجه هستیم. در اعتیاد یک فرد به عنوان یک متغیر پیچیده در نظر گرفته می‌شود که ابعاد مختلفی دارد، این فرد در یک بستر و محیطی با نام خانواده و اجتماع زندگی می‌کند، تحت تاثیر رسانه‌ها، فضای مجازی، محیط، همسالان خود قرار داشته و سایر افراد هم روی این فرد تاثیر گذار هستند.

وی ادامه می‌دهد:، اما درباره کودکان و نوجوانان مباحث دیگری نیز مطرح است. شیوع اعتیاد در نوجوانان بسیار بیشتر از کودکان است. از طرف دیگر کودکی که با اعتیاد مواجه است با یک اختلال جدی روانپزشکی یا یک خانواده از هم پاشیده و آسیب‌دیده و یک محیط پر بزه و خشن زندگی کرده است در شرایط دیگر کودکان سمت اعتیاد نمی‌روند.

این درمانگر اعتیاد عنوان می‌کند: همان عواملی که بزرگسالان را به سوی اعتیاد سوق می‌دهد درباره نوجوانان هم صدق می‌کند، اما پیچیدگی‌های بیشتری دارد. یعنی اگر سن نوجوانی را از ۱۲ سالگی در نظر بگیریم در یک بررسی متوجه می‌شویم که نوجوان در معرض شروع تغییرات جسمی و روانی دوران بلوغ است. دوران نوجوانی به سه دوره تقسیم می‌شود که در این دوره‌ها تغییرات شناختی ایجاد می‌شود. نوجوانان در وضعیت هویت‌طلبی قرارداشته و دچار مشکلات هویتی می‌شوند. همچنین به دنبال استقلال بوده و حس نامیرایی دارند و ریسک خطر را می‌پذیرند.

بیشتر بخوانید:  اوضاع نابسامان ساکنان محله جنگلوک در چابهار/ تصاویر

وی با بیان اینکه نوجوانان سنت‌ها و ارزش‌های والدین را قبول نداشته و به دنبال تجارب جدید هستند، خاطرنشان می‌کند: گروه مرجع نوجوانان از والدین و معلمان به گروه همسالان تغییر می‌کند. یک فرد چهار بعد دارد، اول بعد جسمی که سلامت جسمی مهم است. بعد دیگر روانی است که متغیر آن لذت و شادی است، بعد سوم بعد اجتماعیست که متغیر آن قدرت است و روابط، پول، شهرت، تحصیل و... در این متغیر نقش دارد. بعد چهارم فرد بعد معناییست یعنی هدف ما از آمدن به این جهان چیست؟ که مباحث اخلاق و معنا و رسالت فرد در زندگی اینجا اهمیت می‌یابد.

عوامل روانشناختی اعتیاد در نوجوانان

پورنامداری می‌گوید: در نوجوانان اضطراب، افسردگی، بیش فعالی، اختلالات نافرمانی، اختلالات سلوک و پرخاشگری‌های شدید از عوامل زمینه‌ساز اعتیاد هستند. اعتیاد به تیپ شخصیتی فرد نیز بستگی دارد مثلا شخصیت‌های ضد اجتماعی، شخصیت‌های مرزی، افراد انزوا طلب و افراد افسرده نیز در معرض اعتیاد قرار دارند. عوامل ژنتیک و عوامل خانوادگی مانند رها کردن فرزند توسط والدین، تعارضات خانوادگی، اعتیاد والدین نیز در اعتیاد نوجوانان موثر است. در واقع هم عوامل ژنتیک هم عوامل خانوادگی در اعتیاد نوجوان موثر است.

وی خاطر نشان می‌کند: در این بین، اما وجود دوستان همسال دارای اعتیاد بسیار تاثیر گذار است، حضور در محلات پرآسیب نیز باعث شیوع اعتیاد در میان نوجوانان می‌شود. حضور در صفحات اینستاگرام و برخورد با محتوا‌هایی که به نوعی اعتیاد را تبلیغ می‌کند نیز تاثیر گذار است. نوجوانانی که هر چه خواسته‌اند سریع به دستشان رسیده، صبور نیستند، تلاش نکردند هم دچار پوچی شده و هم مقاومت‌شان در برابر اعتیاد کم است.

این درمانگر اعتیاد اضافه می‌کند: از طرف دیگر بچه‌هایی که مهارت‌های زندگی را نیاموخته‌اند مانند قدرت نه گفتن که مهم‌ترین مهارت است، بیشتر در معرض اعتیاد قرار دارند. معضلات تحصیلی و مورد سوءاستفاده‌های جنسی قرار گرفتن در کودکی و نوجوانی نیز باعث تقویت استعداد اعتیاد در این گروه سنی می‌شود. وقتی اعتیاد در نوجوانی آغاز می‌شود، باعث می‌شود که فرد در ابعاد مختلف زندگی مانند انتخاب رشته، مهارت‌آموزی، روابط با دیگران و ... دچار مشکل شود. مثلا در دختران نوجوان معتاد اعتماد به نفس و پذیرش در میان همسالان از عوامل ابتلا به اعتیاد است. یعنی بچه‌ها فکر می‌کنند مثلا با سیگار کشیدن در میان همسالان پذیرفته می‌شوند.

به گفته پورنامداری افرادی که در نوجوانی گرفتار اعتیاد می‌شوند احتمال اینکه اعتیاد آن‌ها طولانی‌تر و شدیدتر بوده و دیرتر نسبت به درمان‌ها جواب بدهند بیشتر است. یعنی هر قدر سن اولین تجربه مواد و اعتیاد بالاتر باشد شدت و طول مصرف و آسیب‌ها و تبعات آن کمتر است و احتمال بهبود فرد هم بیشتر است.

وی می‌گوید: ریسک اعتیاد در پسر‌ها بیش از دخترهاست، اما با تغییراتی که به دلیل شرایط فضای مجازی رخ داده است همه در معرض خطرند. همچنین توجه به این نکته مهم است که شیوع مصرف ماری‌جوانا یا سیگار بسیار زیاد و شدت مصرف این مواد درحال افزایش است، اما سن مصرف در حال کاهش است.

تفاوت درمان اعتیاد در بزرگسالان و کودکان و نوجوانان

این درمانگر اعتیاد درباره تفاوت درمان اعتیاد در بزرگسالان و افراد زیر ۱۸ سال عنوان می‌کند: قطعا محیط درمان باید متفاوت باشد، یعنی محیط‌های جدا و مخصوصی برای درمان اعتیاد کودکان و نوجوانان باید در نظر گرفته شود. نوع خانواده، وضعیت ارتباطی با همسالان و درکل سبک زندگی باید به کمک درمانگران بهبود یابد. دارو‌ها یکی است، اما دوز‌ها یکیست.

وی تاکید می‌کند: از آنجا که اعتیاد بر حوزه‌های مختلفی تاثیر می‌گذارد، درمان آن نیز حوزه ها‌ی مختلفی را در بر می‌گیرد و نیازمند رویکردی جامع‌نگر است. یعنی فرد هم در سطح جسمی و هم در سطح روانی و هم در سطح ارتباطی و کارکرد‌های شغلی و اجتماعی مورد درمان قرار بگیرد. یعنی در مرحله اول باید درخصوص عواقب و آسیب‌های اعتیاد به کودک یا نوجوان دارای اعتیاد در شرایطی که احساس امنیت می‌کند اطلاع‌رسانی شده و در مصاحبه‌های انگیزشی او را متقاعد به ایجاد تغییر کرده و با برنامه‌های مناسب اقداماتی را شروع کنیم.

این روانپزشک عنوان می‌کند: این اقدامات برخی شامل درمان‌های فیزیکی در منزل یا مراکز نگهداری است که بستگی به شدت اعتیاد دارد، دیگری اصلاح روابط اعضای خانواده با کودک یا نوجوان، آگاهی‌رسانی به خانواده و معلمان، اصلاح محیط به این معنی که بچه‌ها و دوستانی که عامل این خطر هستند را چگونه مدیریت کرده و چگونه روابط آن‌ها را اصلاح کنیم. همچنین برای این بچه‌ها باید برنامه‌ای جامع برای رسیدن به اهداف تحصیلی و حرفه‌ای مورد نظر داشته باشیم.

برای درمان اعتیاد کودکان و نوجوانان بخش جداگانه نداریم

وی می‌گوید: تا جاییکه به عنوان یک روانپزشک اطلاع دارم درمان کودکان و نوجوانان در حال حاضر بخش جدایی ندارد و من نشنیدم بخشی از یک بیمارستان یا کلینیک خصوصی به این موضوع تخصیص یافته باشد. در واقع تا کنون نشنیده‌ام مرکزی به صورت حرفه‌ای به مساله درمان اعتیاد کودکان و نوجوانان بپردازد که این خلایی بزرگ است. بنده بزرگ‌ترین مجتمع آموزشی رشد در کشور را دارم، اما تا کنون به من گفته نشده که اگر با مورد اعتیاد در میان این گروه سنی برخورد کردی به ما اطلاع بده.

پورنامداری با بیان اینکه آگاهی‌رسانی جامع و کامل به مدارس و والدین، در کنار اطلاع‌رسانی به بچه‌ها بسیار مهم است، زیرا با این اطلاع‌رسانی می‌توان از بروز اعتیاد پیشگیری کرد. پیشگیری تنها مربوط به روانپزشکی نیست و باید به سطح حقوقی، جامعه‌شناسی و روانشناسی نیز پرداخت. د رحال حاضر جای اطلاع‌رسانی و مسائل راهبردی در این حوزه خالیست.

وی ادامه می‌دهد: ما برای درمان این گروه سنی ساختار مناسبی داریم، روانپزشکان زیادی هم داریم که آموزش‌های لازم را برای درمان اعتیاد کودکان و نوجوانان گذرانده‌اند بنابراین به لحاظ نیروی انسانی ساختار را داریم، اما در حوزه وجود محیط‌های اختصاصی برای کودکان و نوجوانان با خلا مواجهیم.