برابری جنسیتی امروز، برای فردایی پایدار

جامعه ۲۴- همان‌طور که در بیانیه سازمان ملل آمده است اگر امروز برابری جنسیتی وجود نداشته باشد، آینده‌ای پایدار و برابر غیر‌قابل دسترس است؛ اما برای رسیدن به برابری جنسیتی باید تعصبات گذشته را مرور کرده و از بین برد. تعصب چه عمدی باشد و چه غیر‌عمدی راه را برای زنان دشوار می‌کند. تقریبا همه جوامع بر وجود تعصب به‌عنوان مانعی در مسیر برابری جنسیتی آگاه هستند؛ اما صرف اطلاع و آگاهی کافی نیست و باید اقداماتی اساسی برای هموار‌کردن مسیر صورت گیرد؛ اما سؤالی که اینجا مطرح می‌شود، آن است که آیا می‌توان در دنیایی که با جنگ و نظامی‌گری دست به گریبان است، تعصب را از بین برد و بستر را برای برابری جنسیتی در همه زمینه‌ها از‌جمله زیست‌محیطی آماده کرد؟ زنان همواره نقش مهمی در ایجاد و اثبات صلح داشته و به دنبال این بوده‌اند تا زمینه را برای حضور برابر خود در بستری آرام و صلح‌آمیز فراهم کنند. در شرایط کنونی که جنگ بین روسیه و اوکراین صلح جهانی را به خطر انداخته است، نگاهی به تاریخچه ۸ مارس و نقش زنان روسی در ایجاد صلح حائز اهمیت است.

بیشتر بخوانید: در قتل‌های ناموسی، ولی‌دم از شکایت می‌گذرد و دیه را هم از طایفه جمع‌ می‌کنند!

سال‌های ۱۹۱۳ و ۱۹۱۴میلادی در آستانه جنگ جهانی اول، فعالان زن روس کمپینی برای صلح راه‌اندازی کرده و مراسم روز جهانی زن را برای اولین‌بار در کشورشان، در آخرین یکشنبه فوریه سال ۱۹۱۳ میلادی برگزار کردند. در همان سال، به دنبال بحث‌ها و مذاکراتی که انجام شد، روز هشتم مارس به‌عنوان روزی مشخص و ثابت برای برگزاری مراسم روز جهانی زن در نظر گرفته و تصویب شد. در سال ۱۹۱۴ میلادی، زنان بیشتری در سراسر اروپا تجمعاتی را تحت عنوان کمپین علیه جنگ برگزار کردند که نوعی تأکید بر همبستگی زنان در این زمینه بود. آخرین یکشنبه فوریه سال ۱۹۱۷ میلادی بود که زنان روسیه اعتصابی را با عنوان «نان و صلح» در واکنش به مرگ بیش از دو میلیون سرباز روسی در جنگ، برگزار کردند.

با وجود مخالفت رهبران سیاسی روسیه، زنان این کشور تا چهار روز به اعتصاب‌شان ادامه دادند. با پیوستن گروه‌هایی از دیگر طبقات جامعه روسیه به این اعتصاب، در نهایت تزار روسیه وادار به کناره‌گیری شد و دولت موقت این کشور هم به زنان حق رأی داد. روز آغاز اعتصاب زنان روسیه در تقویم سزاری که در آن زمان در روسیه به کار می‌رفت، روز ۲۳ فوریه بود. این روز در تقویم گریگوری که در دیگر کشور‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت، مصادف با تاریخ ۸ مارس بود.

روز هشتم مارس در بسیاری از کشور‌ها از‌جمله اوکراین و روسیه، روز تعطیل رسمی است؛ اما امسال زنان این دو کشور در زیر سایه سنگین جنگ، هشت مارس را جشن گرفته و به این می‌اندیشند که چگونه صلح را به کشورشان برگردانند.

همه ما می‌دانیم که نظامی‌گری و جنگ در تضاد با ارزش‌های حقوق بشر از‌جمله برابری جنسیتی است. سال‌های متمادی است که مردمان خاورمیانه در زیر سایه جنگ و ناآرامی زندگی می‌کنند. پاسخ ایالات متحده به حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر اعلان «جنگ علیه تروریسم» بود که توجه به وضعیت حقوق بشر در سیاست‌گذاری ملی و بین‌المللی را تضعیف کرد. جنگ با تروریسم ملت‌ها را به دو گروه تروریستی و «دیگری» تقسیم کرده است. جنگ علیه تروریسم به‌ویژه تأثیر منفی بر توسعه حقوق بشر زنان داشته است.

آسیب‌پذیری زنان افزایش یافته و توجه به خشونت سیستماتیک علیه زنان از بین رفته است. بسیاری از کشور‌ها به بهانه تضمین امنیت ملی خود ارزش‌های حقوق بشر را نادیده گرفته و تا حد زیادی حقوق اساسی شهروندان خود را محدود کرده‌اند. شکل جدید نظامی گری کل مفهوم صلح را زیر سؤال برده است. آمریکا و متحدانش ظاهرا برای دفاع از ارزش‌های مترقی مانند «حقوق بشر» و «حقوق زنان» به عراق و افغانستان حمله کردند؛ اما آیا زنان در این کشور‌ها آزاد شدند و حقوق بشر برای غیرنظامیان تضمین شد؟ نتیجه «آزادسازی» مردم افغانستان و عراق از طریق ارتش آمریکا چه بود؟

تحریم‌های اقتصادی به جای دولت مورد هدف، تأثیر منفی بیشتری بر وضعیت اقتصادی شهروندان دارد. با افزایش استفاده از تحریم‌های اقتصادی به‌عنوان ابزاری در رویارویی‌های بین‌المللی، مردم کشور‌های تحریم‌شده بیشتر به دولت خود وابسته خواهند شد. زندگی شهروندان دشوارتر شده و آن‌ها تمام وقت و انرژی خود را صرف تأمین نیاز‌های اولیه‌شان می‌کنند؛ بنابراین دیگر جایی برای مانور و مشارکت در زندگی سیاسی وجود نخواهد داشت. تجربه عراق در این زمینه گواه است. تحقیقات درمورد تأثیر تحریم‌ها در عراق نشان می‌دهد که زنان به‌شدت تحت تأثیر تحریم‌های اقتصادی قرار گرفته بودند.

براساس این مطالعات تحریم‌های اقتصادی مسئولیت‌های خانگی زنان را بیشتر کرد، بازار سیاه قیمت‌ها را افزایش داده و خانواده‌ها بیشتر پس‌انداز خود را برای تأمین نیاز‌های اولیه خود خرج کردند که به نوبه خود منجر به کاهش استاندارد‌های زندگی آن‌ها شد. از‌این‌رو تحریم‌های اقتصادی اعمال‌شده بر عراق قبل از حمله آمریکا در سال ۲۰۰۳ زندگی را برای عراقی‌ها تحمل‌ناپذیر کرد و آن‌ها را به این فکر انداخت که تهاجم نظامی آمریکا تنها راه برون‌رفت از این وضعیت است؛ اما همان‌طور که اکنون مشاهده می‌کنیم، این‌طور نبود.

به گفته بسیاری از کارشناسان به جای دموکراسی، دیکتاتور‌های کوچک ظاهر شدند، حکومت قانون انکار شد و شبه‌نظامیان قدرت حکومت بر خیابان‌ها را با سلاح به دست آوردند. مسلم است که در چنین شرایطی، زنان بزرگ‌ترین بازنده هستند و باز هم به فضای خصوصی خانه‌های خود رانده می‌شوند.

آنچه اکنون در روسیه و اوکراین اتفاق می‌افتد، نیز تأثیرات جبران‌ناپذیری برای شهروندان این دو کشور دارد. به‌تازگی مسکو قانونی تصویب کرده است که به موجب آن پخش اطلاعات کذب درمورد جنگ ۱۵ سال زندان به همراه دارد. آیا تصویب چنین قوانینی نشان از محدودیت آزادی‌های مدنی ندارد؟ از طرف دیگر فشار‌های بین‌المللی نیز شهروندان روسی را به طور گسترده‌ای تحت تأثیر قرار داده است. شاید دوباره وقت آن است که زنان بار دیگر برای ایجاد و تثبیت صلح وارد عمل شده و راه را بر اعمال محدودیت بر آزادی‌های به‌دست‌آمده و دستاورد‌های گذشته مسدود کنند.