علائم اختلال آتش‌افروزی چیست؟

جامعه ۲۴-  شاید تا به حال در بسیاری از فیلم‌ها و سریال‌ها ماجرا‌هایی از افراد آتش‌افروز مشاهده کرده باشید. اما باید بدانید که آتش‌افروزی نه یک بزه که بیش از آن یک اختلال روانی است که مانند بسیاری از اختلالات روانی نیازمند درمان است.

اختلال آتش‌افروزی به معنای آن است که فرد به صورت مکرر، عمدی و هدفمند. اقدام به ایجاد حریق کند، افراد مبتلا به این بیماری علاقه شدیدی به آتش و وسایل مرتبط با آن را دارند. توجه به این نکته لازم است که اختلال آتش‌افروزی بیمارگون با ایجاد حریقی که به دلایلی مانند انتقام‌گیری، نفع مالی و ... و با برنامه‌ریزی قبلی صورت می‌گیرد متفاوت است.

شیوع این اختلال در جمعیت نامعلوم است. این اختلال در مردان شایع‌تر از زنان بوده و نسبت ابتلای مرد به زن تقریبا ۸ به ۱ است. بر اساس برخی تحقیقات بیش از ۴۰ درصد بزرگسالانی که به جرم ایجاد حریق دستگیر می‌شوند، کمتر از ۱۸ سال سن دارند. مبتلایان به این بیماری در شرایط وسواس قرار می‌گیرند به این معنی که احساس قرار داشتن تحت اجبار برای روشن کردن آتش دارند.

افراد مبتلا به اختلال آتش‌افروزی ممکن است وقتی متوجه ایجاد آتش و تهدید جانی سایرین قرار می‌گیرند حتی اگر توان اطفاء حریق را داشته باشند، اما اقدامی نکنند علت این موضوع آن است که این افراد از مشاهده ترس و وحشت عمومی احساس آرامش می‌کنند.

بیشتر بخوانید:

اختلال خود بیمارانگاری چه علائمی دارد؟

با اختلال دو قطبی آشنا شوید/ ریسک بالای خودکشی و اعتیاد در میان بیماران

علل و علائم اختلال آتش‌افروزی

مهم‌ترین علت ابتلا به این اختلال مساله ژنتیک بوده و علائم آن ممکن است در دوران بلوغ شروع شده و تا بزرگسالی نیز ادامه یابد علائم ابتلا به این اختلال شامل موارد زیر است:

به اعتقاد برخی متخصصان آتش‌افروزی راهی برای تخلیه خشم ناشی از ناکامی‌های مربوط به احساس حقارت جنسی، جسمانی یا اجتماعی است. همچنین باید به این نکته توجه کرد که اگر آتش‌افروزی به دنبال ابتلا به اختلالات دیگر مثل شخصیت ضد اجتماعی روی دهد عملی عمدی بوده و ناتوانی در برابر تکانه محسوب نمی‌شود.

اقدام به آتش‌افروزی به صورت هدفمند و بیش از یک بار، احساس تنش یا انگیختگی عاطفی پیش از آتش‌افروزی، احساساتی نظیر شیفتگی و کنجکاوی نسبت به آتش، احساس رضایت و رسیدن به آرامش، هنگام آتش‌افروزی، اقدام به برافروختن آتش تقریبا هر ۶ هفته یک‌بار

ایجاد حریق در این اختلال به صورت دوره‌ای رخ داده و تناوب حملات آن کم یا زیاد می‌شود. برخی تحقیقات نشان می‌دهد که با توجه به وجود پیش‌آگهی در کودکان درمان شده بهبود کامل آنان ممکن است، اما درباره افراد بالغ شرایط متفاوت است. علت این مساله نیز استفاده از مکانیسم انکار و شانه خالی کردن از قبول مسئولیت و در مواردی وجود همزمان اعتیاد به الکل و فقدان بینش، در این افراد است.

اختلال آتش افروزی در کودکان و توصیه به والدین 

مانند بسیاری از اختلالات رفتاری، آتش‌افروزی در کودکان می‌تواند ترکیبی از عوامل زیستی، روان‌شناختی و محیطی داشته باشد. برخی کودکان ممکن است به دلیل مشکلات عاطفی مانند اضطراب، افسردگی یا نداشتن مهارت‌های کافی در کنترل هیجانات به آتش‌افروزی روی آورند. تجربه خشونت در خانه یا بی‌توجهی والدین نیز می‌تواند در بروز این رفتار نقش داشته باشد. گاهی کودک از طریق آتش‌افروزی به دنبال جلب توجه است یا احساس قدرت و کنترل را تجربه می‌کند.  

والدین باید درک کنند که این رفتار، یک کنجکاوی ساده نیست و نیاز به توجه جدی دارد. اولین گام، حفظ آرامش و جلوگیری از تنبیه شدید است. به جای سرزنش، باید علت اصلی این رفتار را جست‌وجو کرد. اگر کودک به‌طور مکرر دست به این کار می‌زند، مشاوره با یک روان‌شناس کودک ضروری است. آموزش درباره خطرات آتش، تقویت مهارت‌های کنترل هیجان و نظارت بر دسترسی کودک به وسایل آتش‌زا نیز از اقدامات پیشگیرانه مهم هستند. ایجاد محیطی که در آن کودک احساس امنیت کند و بتواند هیجاناتش را به شیوه سالمی تخلیه کند، به کاهش این رفتار کمک خواهد کرد.

درمان اختلال آتش‌افروزی

یکی از موثرترین و کاربرد‌ترین روش‌های درمان این اختلال درمان شناختی-رفتاری است در این روش به فرد کمک می‌شود تا بتواند افکار و احساساتی که رفتارهایش را تحت تاثیر قرار داده و وادار به آتش‌افروزی می‌کند درک کند.

خانواده درمانی نیز یکی از روش‌های موثر برای درمان این بیماری است که با شناخت رفتار مناسب با بیمار و ایجاد محیطی ایمن برای او می‌تواند از عود کردن این اختلال جلوگیری کند.

از آنجاییکه این اختلال می‌تواند خطرات بسیاری را برای فرد و دیگران ایجاد کند باید درمان او را جدی گرفت بنابراین در کنار استفاده از روان‌درمانی اقداماتی وجود دارند که با انجام آن‌ها فرد می‌تواند افکار خود را کنترل کند. این اقدامات شامل مواردی مانند راه‌های کنترل اضطراب و افکار وسواس گونه، مدیریت خشم و تکنیک‌هایی برای رهایی از استرس است.

برخی متخصصان نیز معتقدند افراد مبتلا به این اختلال آتش‌افروزی با جایزه، پاداش و تنبیه جزئی قابل درمان نیستند و باید تحت درمان دارویی توسط پزشک متخصص قرار گیرند و حتی در مواردی نیاز به بستری دارند.