افسردگی فصلی و نشانه‌های آن را بشناسید

جامعه ۲۴-  اگر در برخی از فصول سال احساس خوبی ندارید و با افت انرژی و پایین آمدن خلق مواجهید احتمالا به افسردگی فصلی مبتلا هستید. افسردگی فصلی که برخی از آن به عنوان اختلال زمستانی یا تابستانی یاد می‌کنند اختلالیست که طی آن فرد در فصل مشخصی از سال عموما زمستان یا تابستان دچار افسردگی می‌شود.

همچنین به گفته محققان افسردگی فصلی در زنان و نوجوانان شایع‌تر است.

افسردگی فصلی چیست؟

افسردگی فصلی نوعی اختلال خلقی است که معمولاً در ماه‌های پاییز و زمستان ظاهر شده و با کاهش نور خورشید مرتبط است. این نوع افسردگی که با نام اختلال عاطفی فصلی (SAD) نیز شناخته می‌شود، در افرادی که به تغییرات فصلی حساس هستند، باعث احساس غم، خستگی، کاهش انرژی و از دست دادن علاقه به فعالیت‌های روزمره می‌شود. علت اصلی این اختلال کاهش نور طبیعی خورشید است که می‌تواند بر تولید هورمون‌های مهمی مانند ملاتونین و سروتونین تأثیر بگذارد. ملاتونین نقش کلیدی در تنظیم خواب دارد و کاهش نور روز باعث افزایش تولید آن شده و احساس خواب‌آلودگی و بی‌حالی را افزایش می‌دهد. از سوی دیگر، سروتونین که به عنوان "هورمون شادی" شناخته می‌شود، با کاهش نور خورشید کمتر ترشح شده و منجر به احساس افسردگی و ناامیدی می‌شود.

علائم افسردگی فصلی معمولاً شامل احساس غم و ناامیدی، خستگی مزمن، کاهش انگیزه، مشکلات خواب، افزایش اشتها و تمایل به مصرف غذا‌های شیرین و پرکربوهیدرات، افزایش وزن، کاهش تمرکز و کناره‌گیری از فعالیت‌های اجتماعی است. در موارد شدیدتر، این نوع افسردگی می‌تواند موجب کاهش عزت‌نفس و حتی افکار منفی درباره زندگی شود. افراد ساکن در مناطق با زمستان‌های طولانی و تاریک بیشتر در معرض این اختلال قرار دارند، زیرا نور طبیعی کم در این مناطق تأثیر بیشتری بر عملکرد مغز دارد.

برای مقابله با افسردگی فصلی، راهکار‌هایی مانند نوردرمانی، ورزش منظم، تغذیه سالم و قرار گرفتن در معرض نور طبیعی خورشید توصیه می‌شود. نوردرمانی با استفاده از لامپ‌های ویژه‌ای که نور خورشید را شبیه‌سازی می‌کنند، به تنظیم ریتم شبانه‌روزی بدن و افزایش سطح سروتونین کمک می‌کند. ورزش نیز با تحریک ترشح اندورفین، خلق و خو را بهبود می‌بخشد. مصرف غذا‌های حاوی امگا ۳، ویتامین دی و پروتئین‌های باکیفیت نیز در کنترل علائم این اختلال مؤثر است. در برخی موارد، مشاوره روان‌شناسی یا مصرف دارو‌های ضدافسردگی نیز به کاهش علائم کمک می‌کند. توجه به سلامت روان در فصول سرد سال، به‌ویژه برای افرادی که سابقه افسردگی دارند، اهمیت زیادی دارد.

دلایل افسردگی فصلی چیست؟

علت دقیق افسردگی فصلی نامشخص و عوامل موثر در ابتلا به این اختلال برای افراد مختلف، متفاوت است. با این حال این اختلال در مناطق دارای شب‌های طولانی در زمستان و نور کم در طول روز، شایع‌تر است. به عنوان این اختلال در کانادا و آلاسکا بیشتر از کشور‌های گرمسیری است.

برخی متخصصان بر این باورند که میزان نور، بر افسردگی فصلی یا همان اختلال عاطفی فصلی تاثیر گذار است. بر اساس یک نظریه کاهش تابش نور خورشید، ساعت بیولوژیکی بدن، که تنظیم کننده ترشح هورمون‌ها، خلق و خو و خواب است را تحت تاثیر قرار می‌دهد. نظریه‌ای دیگر هم در این زمینه می‌گوید، مواد شیمیایی موجود در مغز که ترشح آن‌ها وابسته به نور است در افراد مبتلا به اختلال افسردگی فصلی بیشتر تحت تاثیر قرار گرفته و ترشح آن‌ها با اختلال مواجه می‌شود.

همچنین این احتمال وجود دارد که افرادی با زمینه ارثی درخصوص ا ختلالات روانی بیش از سایرین در معرض ابتلا به این نوع افسردگی قرار بگیرند.
کنند.

بیشتر بخوانید: آلیس در سرزمین عجایب، داستان یا اختلال روانی؟

علائم افسردگی فصلی

همانطور که گفته شده افسردگی فصلی به دو شکل خود را نشان می‌دهد افسردگی فصلی در زمستان و افسردگی فصلی در تابستان که هریک علائم خاص خود را دارند.

علائم افسردگی فصلی در زمستان با احساس خستگی مداوم در طول روز، نداشتن تمرکز، احساس ناامیدی، بی حالی؛ بی‌علاقگی به فعالیت‌های جمعی، کاهش میل جنسی، افزایش تحریک‌پذیری احساسی، افزایش وزن، خواب بیش از حد و ناراحتی همراه است.

علائم افسردگی فصلی در تابستان، اما به شکل مشکل در خوابیدن، بی‌اشتهایی، کاهش وزن، افزایش بی‌قراری، هیجان یا اضطراب و افزایش زودرنجی و در موارد شدیدتر شکل‌گیری تفکر خودکشی بروز می‌یابد.

کدام عوامل ریسک ابتلا به افسردگی فصلی را افزایش می‌دهند؟

سطح پایین ویتامی D می‌تواند به ابتلای فرد به این اختلال کمک کند، زیرا قرار گرفتن در معرض نور مستقیم خورشید باعث ایجاد این ویتامین در بدن می‌شود ویتامین D هم به افزایش فعالیت هورمون سروتونین کمک می‌کند. کمبود دریافت ویتامین D از منابع غذایی یا کاهش جذب آن به دلیل کاهش نور خورشید در فصول زمستان و پاییز، باعث بروز افسردگی فصلی می‌شود.

سابقه خانوادگی نیز می‌تواند در بروز این اختلال تاثیرگذار باشد به این معنا که اگریکی از نزدیکان فرد به افسردگی فصلی مبتلا باشد احتمال ابتلای او به این نوع افسردگی افزایش می‌یابد.ابتلا به افسردگی شدید یا اختلال دوقطبی و سایر اختلالات روانی نیز ریسک ابتلا به افسردگی فصلی را بالا می‌برد. 

جغرافیای محل زندگی افراد نیز در بروز این بیماری موثر است به عنوان مثال افرادی که در عرض‌های شمالی و جنوبی بالاتر از خط استوا زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به این اختلال هستند که دلیل این موضوع نیز اهش نور خورشید در طول زمستان و بلند شدن روز‌ها در طول تابستان است.

برای اینکه فردی را مبتلا به افسردگی فصلی شناسایی کینم باید دوره‌های افسردگی طی فصول خاصی از سال رخ داده و حداقل دوسال یکبار هم تکرار شوند. مبتلایان به افسردگی فصلی، هر سال علائم این بیماری را تجربه نمی‌کنند.

درمان افسردگی فصلی

برای درمان این اختلال راهکار نوینی اراده شده است، استفاده از جعبه‌های نوردرمانی به ویژه صبح‌ها و بعد از بیدار شدن از خواب می‌تواند در مداوای این بیماری موثر باشد. همچنین استفاده از دارو‌های ضد افسردگی تجویز شده از سوی پزشک و رایحه درمانی نیز می‌توانند از جمله راهکار‌ها برای درمان این اختلال باشند.
ورزش کردن، داشتن برنامه‌ای منظم برای زندگی، مسافرت، استفاده از نور خورشید در طول روز و مصرف ویتامین D نیز روش‌های دیگری برای درمان افسردگی فصلی هستند.