سندروم آشیانه خالی به چه وضعیتی گفته می‌شود؟

جامعه ۲۴ ، شادی مکی: زمانی که فرزند یا فرزندان خانواده، برای نخستین بار خانه والدین را ترک می‌کنند تا زندگی مستقل و جدید را تجربه کنند، والدین احساسات عجیبی را تجربه می‌کنند احساساتی که از غم تا شادی در نوسان است، آن‌ها از یک سو از مستقل شدن فرزندان خود شاد می‌شوند و از طرف دیگر دچار احساساتی مانند غم، ناراحتی و دلتنگی می‌شوند، این احساسات می‌تواند منجر به ایجاد «سندروم آشیانه خالی» در فرد شود.

سندروم آشیانه خالی عارضه‌ای بالینی نبوده و به عنوان یک اختلال شناخته نمی‌شود، اما به دلیل وضعیتی که برای پدر و مادر ایجاد کرده و می‌تواند باعث رنج آنان شود نیاز به اقداماتی برای کاهش اثرات آزارنده آن احساس می‌شود. با این حال از آنجاکه ترک خانه توسط جوانان مساله‌ای طبیعیست احساس ناراحتی و از دست دادنی که در چنین شرایطی والدین احساس می‌کنند نیز طبیعی تلقی می‌شود به همین علت گاهی به نشانه‌های سندروم آشیانه خالی توجه نشده و این مساله توسط اطرافیان جدی گرفته نمی‌شود.

سندروم آشیانه خالی چیست؟

سندروم آشیانه خالی به وضعیتی اطلاق می‌شود که والدین پس از ترک خانه توسط فرزندان خود، احساس تنهایی، غم و پوچی می‌کنند. این سندروم معمولاً زمانی رخ می‌دهد که فرزندان برای شروع زندگی مستقل، تحصیل در دانشگاه یا ازدواج، خانه را ترک می‌کنند و والدین با فضای خالی و سکوت ناگهانی در خانه مواجه می‌شوند. این تغییر ناگهانی می‌تواند برای بسیاری از والدین، به‌ویژه مادران، بسیار چالش‌برانگیز باشد، زیرا سال‌ها زندگی خود را وقف مراقبت و پرورش فرزندان کرده‌اند و اکنون با فقدان این نقش اصلی مواجه شده‌اند.

احساسات مرتبط با سندروم آشیانه خالی می‌تواند شامل غم، اندوه، اضطراب و حتی افسردگی باشد. برخی والدین ممکن است احساس کنند که هویت خود را از دست داده‌اند، زیرا سال‌ها نقش والدینی بخش بزرگی از زندگی آنها بوده است. همچنین، این تغییر می‌تواند بر روابط زناشویی تأثیر بگذارد، به‌ویژه اگر زوجین پیش از این تمام توجه خود را معطوف به فرزندان کرده باشند و اکنون با یکدیگر احساس بیگانگی کنند.

با این حال، سندروم آشیانه خالی لزوماً منفی نیست و می‌تواند فرصتی برای رشد شخصی و کشف علایق جدید باشد. بسیاری از والدین از این زمان برای پرداختن به فعالیت‌هایی که قبلاً به دلیل مسئولیت‌های والدینی فرصت انجام آنها را نداشتند، استفاده می‌کنند. این می‌تواند شامل سفر، یادگیری مهارت‌های جدید، مشارکت در فعالیت‌های داوطلبانه یا حتی بازگشت به تحصیل یا کار باشد.

برای مقابله با این احساسات، ارتباط با فرزندان و حفظ رابطه سالم با آنها می‌تواند کمک‌کننده باشد. همچنین، صحبت با دوستان، خانواده یا حتی مشاوران می‌تواند به والدین کمک کند تا با این تغییرات سازگار شوند. در نهایت، پذیرش این مرحله از زندگی به عنوان بخشی طبیعی از چرخه زندگی و یافتن معنای جدید در زندگی می‌تواند به والدین کمک کند تا با سندروم آشیانه خالی کنار بیایند و حتی از آن به عنوان فرصتی برای رشد استفاده کنند.

سندروم آشیانه خالی یک تغییر در زندگی والدین

ترک آشیانه توسط فرزند می‌تواند باعث افسردگی و بی‌هدفی و بروز احساس تنهایی در والدین شده و در تغییراتی را در زندگی آن‌ها ایجاد کند. این تغییرات به ویژه برای والدینی که طی سالیان فرزندپروری بخشی از هویت آن‌ها شده است اندکی غم‌انگیزتر و چالش‌برانگیزتر است، زیرا در والدین این احساس ایجاد می‌شود که زندگی معنای خود را از دست داده است.

همانطور که گفته شد سندروم آشیانه خالی یک بیماری روانی نیست اما در صورت ادامه وضعیت و بدتر شدن یا افزایش علائم آن، این سندروم به مرور زمان می‌تواند به افسردگی بالینی، اضطراب و اعتیاد منجر شود. برای جلوگیری از تبدیل این سندروم به یک اختلال روانی قابل تشخیص، شناخت خطرات و علائم آن ضروریست.

همچنین باید به این نکته توجه کرد که همه والدین تجربه یکسانی از سندروم آشیانه خالی ندارند و کیفیت روابط والدین و فرزند می‌تواند نقش مهمی در شدت این سندروم ایفا کند. به عنوان مثال، اگر رابطه والد و فرزند پر از درگیری و تنش بوده باشد، والد بیشتر درگیر این سندروم خواهد شد.

علائم سندروم آشیانه خالی

الف) از دست دادن یکی از اهداف زندگی

این مورد یکی از نشانه‌های درگیری با سندروم آشیانه خالیست به این معنا که تا پیش از ترک خانه توسط فرزند والدین درباره آن‌ها تصمیم‌گیری‌هایی کرده و بخش مهمی از وقت‌شان صرف رسیدگی به نیاز‌های فرزندان و مراقبت از آن‌ها می‌شد، اما با مستقل شدن فرزندان و ترک خانه والدین نمی‌دانند با وقت آزادی که به دست آورده‌اند چه باید بکنند و آن را چگونه بگذرانند این موضوع به آن‌ها حس تهی بودن و در مواردی غیرمفید بودن می‌دهد.

جالب است بدانید سندروم آشیانه خالی در زنان خانه‌دار نسبت به زنان شاغل بیشتر مشاهده شده است. همچنین والدین سالخورده (معمولاً بالای ۶۵ سال) نسبت به والدین میانسال، از سندروم آشیانه خالی تأثیرات منفی بیشتری خواهند گرفت.

ب) فقدان کنترل و درماندگی ناشی از آن

والدین برای سال‌های متمادی کنترل بخشی مهمی از زندگی فرزندان را بر عهده می‌گیرند. با ترک کردن خانه توسط آن‌ها‌ این کنترل نیز از بین می‌رود. والدین دیگر از مسائل فرزندان، نحوه زندگی و رفت و آمد‌های آنان بی‌خبر هستند این حس از دست دادن کنترل والدین را درمانده می‌کند.

ج) پریشانی احساسات

پریشانی احساسات یکی دیگر از نشانه‌های سندروم آشیانه خالی است به این معنا که والدینی که فرزندشان به‌تازگی خانه را ترک کرده است دچار احساسات متضاد و گاه شدیدی می‌شوند. محققان به چنین والدینی توصیه می‌کنند که اگر در میان کار‌های روزمره ناگهان گریه‌شان گرفت نترسند چرا که در حال گذراندن دوره‌ای حساس هستند که طی آن احساسات مختلفی را تجربه می‌کنند، احساساتی مانند ناراحتی از بزرگ‌شدن فرزند، عصبانیت از دست خود که چرا بیشتر در کنار فرزندان‌شان نبوده‌اند ترس از پیری، نگرانی و اضطراب برای خود و فرزندتان و….

د) نگرانی دائم درباره فرزند

ترک خانه توسط فرزند به هر دلیلی اعم از ازدواج یا سفر به شهریا کشوری دیگر رخ دهد به صورت طبیعی در والدین نسبت به فرزند ایجاد نگرانی می‌کند، اما اضطراب دائم نسبت به احوالات فرزندتان غیرطبیعی است. تماس گرفتن مدام با او یا چک‌کردن وقت و بی‌وقتش در فضای مجازی تنها به استرس والدین دامن می‌زند تا جایی که می‌تواند باعث غرزدن‌های مکرر والدین و آسیب‌رسیدن به حریم خصوصی فرزندان شود.

تأثیرات درگیری با سندروم آشیانه خالی بر والدین

احساس غم و تنهایی ناشی از ترک خانه توسط فرزندان می‌تواند باعث افسردگی والدین شود، همچنین می‌تواند به بروز بحران هویت، مشکلات رفتاری یا درگیری در رابطه با دیگران نیز بشود. براساس مطالعات صورت گرفته احساساتی مانند تنهایی و افسردگی در سالمندان می‌تواند باعث بروز ناتوانی‌های شناختی در آنان شود.

علائم مربوط به سندروم آشیانه خالی بیشتر در زنان مشاهده می‌شود و علت آن هم این است که مادران وقت بیشتری نسبت به پدران با فرزند خود می‌گذرانند؛ از این رو باید بیشتر مراقب آن‌ها بود. در نظر داشته باشید که در صورت تشدید علائم، حتماً به یک متخصص مراجعه کنید تا وضعیت روحی و روانی شما مورد بررسی قرار گیرد.

در صورتی که دارای چند فرزند هستید، بهتر است خود را از قبل برای وقوع چنین اتفاقاتی آماده کنید. این اقدام سبب می‌شود تا با بحران سندروم آشیانه خالی بهتر برخورد کنید. از گرفتن تصمیمات بزرگ و اساسی پرهیز کنید. ابتدا سعی کنید تا حالت روحی خود را درمان کنید، پس از سازگاری کامل با شرایط موجود تصمیماتی از قبیل جابه‌جایی را اتخاذ کنید.

بیشتر بخوانید: چرا برخی از دختربچه‌ها با مادر ناتنی ناسازگاری می‌کنند؟

توصیه می‌شود تا درباره احساسات و تصمیمات خود با همسر خود مشورت کنید. بازگو کردن احساسات موجب می‌شود بار سنگینی از روی دوش شما برداشته شود. با نزدیکان خود که سندروم آشیانه خالی را تجربه کرده یا در حال تجربه آن هستند مشورت کنید؛ به هر حال آن‌ها احساسات شما را بهتر درک می‌کنند و راه‌حل‌های بهتری ارائه خواهند داد.

باید بتوانید ناراحتی خود را به گونه‌ای تخلیه کنید. چیدمان مجدد محل زندگی نیز راه حل مناسبی به نظر می‌رسد. هر کاری که روحیه شما را بهتر می‌کند انجام دهید. یادتان باشد که زندگی بالا و پایین زیاد دارد و این تنها بخش کوچکی از آن است. همیشه الویت خود را بر پایه علایق خود بگذارید.

فراموش نکنید که رژیم غذایی و سلامتی شما بخش حیاتی زندگی شما است. با کمک مشاور برنامه غذایی و رسیدگی به پوست و مو و سلامتی خود را جدی بگیرید. هنگامی که خود را ارزشمند بدانید، دیگران نیز شما را ارزشمند می‌شمارند. سندروم آشیانه خالی نباید شما را از رسیدگی به خود بازدارد.

بسیاری پیشنهاد می‌کنند که تا قبل از جدا شدن فرزندان و رفتن آن‌ها از خانه، خود را برای آشیانه خالی آماده کنید. باید برای خود دوستی‌ها، سرگرمی‌ها، کار و فرصت‌های تحصیلی پیش آورید و هنگامی که همه هنوز زیر یک سقف زندگی می‌کنید، با خانواده وقت بگذرانید تا بعد‌ها افسوس این فرصت‌ها را نخورید.

درمان سندروم آشیانه خالی

این سندروم مانند سایر اختلالات روش‌های درمان مخصوص به خود را دارد، یکی از این روش‌های موثر بهره‌گیری از مشاوره درمانی است. چرا که این سندروم علائمی مشابه افسردگی داشته و عدم درمان می‌تواند به بروز بیماری افسردگی در والدین ایجاد شود. دارو درمانی نیز روش دیگریست که تنها با مجوز روانپزشک امکان‌پذیر است.

توصیه: زمانی به روان‌درمانگر مراجعه کنید که غلائم اضطراب و افسردگی به شدت زیاد بوده و فرد توان لازم برای رسیدگی به زندگی روزمره خود را از دست می‌دهد.

بیشتر بخوانید: آلیس در سرزمین عجایب، داستان یا اختلال روانی؟

کاردرمانی نیز از دیگر روش‌های درمان این اختلال است. مشغول شدن به فعالیت‌هایی مانند ورزش، دورهمی، مسافرت و شرکت در کلاس‌های هنری باعث می‌شود که فرد از دغدغه و اندوه خود فاصله بگیرد.

برای کاهش آثار منفی سندروم آشیانه خالی باید زمانی‌که فرزندان برای ترک خانه انتخاب کرده را بپذیرید، تماس خود را به صورت متعادل با او حفظ کنید، درباره احساسات خود با افرادی‌که تجربه مشابهی دارند صحبت کنید، همچنین مثبت‌اندیش بودن مراقبت بیشتر از خود می‌تواند به کاهش آلام شما کمک کند.